Evliyalar Ansiklopedisi - Turkiye Gazetesi Yayinlari

8) Sıfat-üs-Safve; c.4, s.107
9) Tabakât-üs-Sûfiyye; s.115
10) Meşreb-ül-Ervah; s.135
11) Câmiu Kerâmât-il-Evliyâ; c.2, s.218
12) Nesâyim-ül-Mehabbe; s.37
13) Hazînet-ül-Asfiyâ; c.2, s.155
14) Tabakât-ı Ensârî; s.95
15) Makâmât-ı Ebû Saîd; s.269
16) İslâm Âlimleri Ansiklopedisi; c.3, s.147
EBÛ HAFS-I KEBÎR;
Dokuzuncu yüzyılda Buhârâ'da yaşamış olan Hanefî mezhebi fıkıh âlimlerinden ve evliyânın
büyüklerinden. İsmi Ahmed bin Hafs'dır. Ebû Hafs-ı Kebîr künyesiyle ve Buhârî nisbesiyle
meşhûr olmuştur. Doğum ve vefât târihi bilinmemektedir. Buhârâ'da doğup, aynı şehirde
vefât etti. Kabri oradadır.
Küçük yaşından îtibâren ilim tahsîline başlayan Ebû Hafs-ı Kebîr, zamânının âlimlerinden
aklî ve naklî ilimleri tahsîl etti. İmâm-ı A'zam Ebû Hanîfe hazretlerinin talebesi İmâm-ı
Muhammed Şeybânî'den fıkıh ilmini öğrendi. Bu ilimde ictihâd derecesine yükseldi.
Reîsü'l-ulemâ (âlimlerin reîsi) ünvânına sâhib oldu.
Ebû Hafs-ı Kebîr, Ehl-i sünnetin ve Hanefî mezhebinin reisi İmâm-ı A'zam Ebû Hanîfe'nin,
ilimde ve ictihadda yüksek talebelerinden olan büyük âlim Muhammed bin Hasan
eş-Şeybânî'nin derslerinde bulunup Hanefî fıkhında yüksek bir dereceye ulaştı. Kendisinden
de, meşhûr imâmlar (yüksek âlimler) fıkıh ilmini aldılar ve rivâyette bulundular. O, dinde
yüksek ve güvenilir âlim, haramlardan sakınma husûsunda verâ ve zühd sâhibi olup,
Resûlullah'ın sünnetlerine tâbi olmada çok ileri, Rabbânî ilimlere sâhib, tasavvuf yolunda
yüksek bir velî idi.
Ebû Hafs-ı Kebîr hazretlerinin, Ebû Hafs-ı Sagîr künyesiyle de meşhûr olan oğlu, Ebû
Abdullah-ı Buhârî onun yetiştirdiği âlimlerdendir. Mâverâünnehr'de yetişen Hanefî
âlimlerinin on dördüncü tabakasından olduğu, kaynaklarda bildirilmektedir. Babasından ilim
öğrenip Buhârâ âlimleri arasında Reîsü'l-ulemâ, âlimlerin reisi, ünvânına ulaştı. Hattâ ilim
öğrenmek için seyahatlere çıktı. Ebû Velid-i Tayâlisî, Hamîdî, Yahyâ bin Maîn ve daha
başka âlimlerden ilim aldı ve hadîs-i şerîf öğrenip rivâyette bulundu. Kitâb-ül-Ehvâ
vel-İhtilâf ve Er-Reddü alel-Lafziyye adında meşhur iki eseri vardır. Er-Reddü
alâ-Ehlil-Hevâ kitabı da, Ebû Hafs-ı Sagîr'indir. Keşf-üz-Zünûn'da (R) harfinde, babası Ebû
Hafs-ı Kebîr'e âid olduğunun bildirilmesi bir yanlışlıktır.
HAYIZ İLMİNİ ÖĞRENDİN Mİ?
Ebû Hafs-ı Kebîr hazretlerinin ilimde yüksek dereceye ulaşmasının sebebi şu menkıbeyle nakledilir.
Ebû Hafs hazretleri gençlik yıllarında evlenmek isteyince, ilim ve iffet sâhibi, sâlihâ bir kızla
evlendirdiler. Evliliğinin birinci gecesi, kız buna; "Kadınların âdet hâlleriyle ilgili hayız ilmini
öğrendin mi?" dedi. "Hayır!" diye cevap verince, kız; "Allahü teâlâ, Tahrîm sûresi 6. âyet-i
kerîmesinde meâlen; "Kendinizi ve emrinizde olanları Cehennem ateşinden koruyun!" buyurdu.
Câhil olan nasıl koruyabilir?" dedi. Bu söz, Ahmed bin Hafs'a hoş geldi. Hanımını Allahü teâlâya
emânet ederek, Merv şehrinde on beş yıl ilim tahsîl edip, İmâm-ı A'zam Ebû Hanîfe hazretlerinin
yüksek talebelerinden olan İmâm-ı Muhammed'den de ders aldı. Bu kadar zamandan sonra vatanına
dönmesi için ona izin verdi. Hocası buna Ebû Hafs-ı Kebîr adını koymuştu. Dönüşünde, yanında Ebû
Süleymân-ı Cürcânî de vardı.
Harezm'de, Ceyhun Irmağının üzerinden geçerken, Ebû Hafs'ın kitapları suya düştü. Ebû