Islam Ahlaki - Ali Bin Emrullah - Muhammed Hadimi

HIYÂNET
22 - Kalb hastalıklarının yirmiikincisi, hıyânetdir. Hıyânet etmek
de, gadaba sebeb olur. Hıyânet de harâmdır. Münâfıklık alâmetidir.
Hıyânetin zıddı emânetdir, emîn olmakdır. Hıyânet, birine
kendini emîn tanıtdıkdan sonra, o emniyyeti bozacak iş yapmak
demekdir. Mü’min, herkesin mâlını, cânını emniyyet etdiği kimsedir.
Emânet ve hıyânet, mâlda olduğu gibi, sözde de olur. Hadîs-i
şerîfde, (Meşveret edilen kimse emîndir) buyuruldu. Ya’nî onun
doğruyu söyliyeceğine ve sorulanı başkalarından gizliyeceğine
emânet olunur, güvenilir. Onun, doğru söylemesi vâcibdir. İnsan,
mâlını, emniyyet etdiği kimseye bırakdığı gibi, doğru söyliyeceğine
emîn olduğu kimse ile istişâre eder, danışır. Âl-i İmrân sûresi, yüzellidokuzuncu
âyetinde meâlen, (Yapacağın işi önce meşveret et)
buyuruldu. Meşveret, ya’nî danışmak, insanı pişmân olmakdan koruyan
bir kal’a gibidir. Meşveret olunacak kimsenin, insanların hâlini,
zemânın ve memleketin şartlarını bilmesi lâzımdır. Buna siyâset
bilgisi denir. Bundan başka, aklı, fikri kuvvetli, ileriyi gören,
hattâ sıhhati yerinde olması, lâzımdır. Meşveret olunan kimsenin,
bilmediğini veyâ bildiğinin aksini söylemesi günâhdır. Hatâ ile söylemesi
günâh olmaz. Yukardaki şartları taşımıyan biri ile meşveret
edilirse, her iki tarafa günâh olur. Din ve dünyâ işlerinde bilmiyerek
fetvâ verene, melekler la’net eder. Bir kimse zararlı olduğunu
bilerek bir emr verse, hıyânet etmiş olur.
[(Hadîka)da diyor ki, Abdüllah bin Mes’ûd “radıyallahü teâlâ
anh” buyurdu ki, (Dîninizden ilk olarak, ayrılacağınız, elinizden kaçıracağınız
şey, emânet olacakdır. Son olarak elinizden kaçacak şey
nemâzdır. Dîni olmadığı hâlde, nemâz kılan kimseler olacakdır).
Hadîs-i şerîfde, (Arkadaşlık etdiği kimseyi öldüren benim ümmetimden
değildir. Öldürülen kâfir de olsa, yine böyledir) buyuruldu.]
VA’DİNİ BOZMAK
23 - Va’dinde durmamak da, gadaba sebeb olur. Bir tarafdan
verilen söze (Va’d), iki tarafdan yapılan sözleşmeğe (Ahd) denildiği
yukarıda bildirilmişdi. Zarar, azâb yapacağını söz vermeğe
(Va’îd) denir. Va’îdinde durmamak (kerem) olur, ihsân olur. Yalan
olarak va’d etmek harâmdır. Böyle va’di bozmak da ayrıca günâh
olur. Yerine getirmek ise, yalancılık günâhını yok eder. Fâsid
bey’ de böyledir. Bu bey’i fesh etmeleri, bu satışdan vazgeçmeleri,
vâcib olur. Fesh edip, tevbe yapınca, günâhları kalmaz. Bu satışı
fesh etmezlerse, günâh iki kat olur. Va’di incâz etmek, ya’nî va’dine
vefâ etmek, yerine getirmek lâzımdır.
– 90 –