Islam Ahlaki - Ali Bin Emrullah - Muhammed Hadimi

edemedi. Konuşmaları akşam nemâzına kadar devâm etdi. Genç
olan âlim, yaşlı olan câhilin üst tarafına oturur. Talebe, hocasından
evvel söze başlamaz. Hocası yok iken, onun yerine oturmaz. Sokakda
önünde yürümez. Bir kimse, kendisi için ayağa kalkılmasını sever,
fekat bu sevgiden kurtulmak isterse, sevgisi (Meyl-i tabî’î), ya’nî
tabî’at îcâbı olur. Yâhud şeytânın vesvesesinden olur. Her ikisi de,
günâh değildir. Elinde değildir, irâdesinin dışındadırlar.
Yalnız olarak yürümeyip, arkasından başkalarının da gelmesini
istemek, yâhud kendisi hayvân üstünde, talebelerinin yerde gitmelerini
sevmek de kibr alâmetidir. Resûlullah “sallallahü aleyhi ve
sellem”, Medînenin Bakî’ kabristânına gidiyordu. Birkaç kişi görüp,
arkasından geldiler. Durarak öne geçmelerini emr buyurdu.
Arkalarından yürüdü. Sebebi soruldukda, (Ayak sesini işitdim.
Kalbime kibrden bir zerre gelmemesi için böyle yapdım) buyurdu.
Kendisine kibr gelmez. Eshâbına ders vermek için böyle yapdı.
Ebü’dderdâ “radıyallahü teâlâ anh” diyor ki, kibrli kimsenin arkasında
yürüyenlerin sayısı artdıkca, bunun Allahü teâlâdan uzaklaşması
da artar.
Üzerinde hakkı bulunanları, ya’nî tanıdıklarını ziyâret etmemek
de kibr alâmetidir. Kendinden aşağı olanları ziyâret etmek tevâdu’
alâmetidir.
Yanına başkasının oturmasını istememek ve hastalarla birlikte
oturmamak, evinin işini yapmamak, evine lâzım olan şeyleri satın
alıp evine getirmemek ve kullanılmış elbisesini tekrâr giymek istememek,
hep kibr alâmetidir. İş başında iş elbisesi giymek istememek
de, böyledir. Fakîrlerin da’vetine gitmeyip, zenginlerin da’vetine
gitmek de tekebbürdür. Akrabâsının ve çocuklarının muhtâc
oldukları şeyleri te’mîn etmemek ve doğru sözü kabûl etmeyip
münâkaşa etmek, kusûrunu, kabâhatini bildirenlere teşekkür etmemek,
herkesin yanında olursa riyâ olur. Hem yalnız iken, hem
de başkalarının yanında yaparsa, kibr olur.
Tevâdu’ sâhibi olabilmek için, dünyâya nerden geldiğini, nereye
gideceğini bilmek lâzımdır. Hiç yok idi. Önce bir şey yapamıyan,
hareket edemiyen bebek oldu. Şimdi de, her an hasta olmak,
ölmek korkusundadır. Nihâyet ölecek, çürüyecek ve toprak
olacakdır. Hayvânlara, böceklere gıdâ olacakdır. İ’dâm odasına
sokulmuş olup, i’dâm olunacağı zemânı bekleyen kimsenin, ölüm
odasında çekdiği sıkıntılar gibi dünyâ zındanında, her an ne zemân
azâba götürüleceğini beklemekdedir. Ölecek, leş olacak,
böceklere yem olacak, kabr azâbı çekecek, sonra diriltilip kıyâmet
sıkıntılarını çekecekdir. Cehennemde sonsuz yanmak korkusu
içinde yaşıyan kimseye tekebbür mü yakışır, tevâdu’ mu? İn-
– 59 –