Islam Ahlaki - Ali Bin Emrullah - Muhammed Hadimi

o günkü piyasaya göre, değeri en az olan altın lirayı öğrenir. Değeri
en az olan altın lira meselâ Hamîd altını ise ve bunun o günkü
fiyâtı binbeşyüz kâğıd lira ise, onbin liranın karşılığı, 6,6 adet
Hamîd altın lirası olur. Bu kimse, yedi adet, herhangi bir cins altın
lirayı veyâ bunların ağırlığı kırkyedi buçuk gram veyâ dahâ fazla
yüzük, bileyzik gibi altını bir müesseseden veyâ sarrâfdan satın
alır. Bunları, bu işleri bilen, güvendiği fakîr bir şahsa verir. Fakîr
bu altınları teslîm aldıkdan sonra, bu kimseye hediyye eder. Böylece,
zekât altın olarak verilmiş olur. Bu kimse sonra, bu altınları
emr edilmiş olan hayr müessesesine verir. Hanefî mezhebindeki
büyük âlimlerden İbni Nüceym Zeynül-Âbidîn-i Mısrî, (Eşbâh)
kitâbının son kısmında buyuruyor ki, (Elindeki malın zekâtını ayrıca
vermeyip, fakîrdeki alacağını buna karşılık yapmak isteyen
kimse, fakîre zekâtını [altın olarak] verip, sonra borcu için bunu
tekrâr geri alır. Çünki, ayn olan malın zekâtı, deyn olan maldan
verilmez. Bunun gibi, bir fakîrdeki alacak veyâ bunun bir kısmı
başkasındaki alacağın zekâtı olmaz. Bir zengin, bir fakîrde olan
alacağını, ona vereceği zekât yerine sayamaz. Ya’nî fakîr, borcunu
ödemiş olmaz ve zengin, bu fakîre o kadar zekât vermiş olmaz.
Zenginin bu kadar zekâtı fakîre teslim etmesi, fakîrin de bu aldığı
zekâtı zengine geri vererek borcunu ödemesi lâzımdır. Fakîr, aldığı
zekâtı geri vermezse, zengin bundan zor ile alır. Zor ile alamazsa,
mahkeme vâsıtası ile alır. Yâhud, borclu, zekâtını almak ve bunu
alacaklısına vererek borcunu ödemek için, zenginin gösterdiği
birini vekîl yapar. Vekîl, zekâtı alınca, fakîrin mülkü olur. Bununla
fakîrin zengine olan borcunu öder. Fakîrin başkasına da borcu
varsa, zengin verdiği zekât ile, onun borcunun ödenmesinden korkuyorsa,
fakîr aldığı zekâtı zengine hediyye ederek geri verir. Zengin
hediyyeyi alınca, alacağını borçlusuna halâl eder, bağışlar.)
(Fetâvâ-ı Hindiyye)nin altıncı, ya’nî son cildinde de bunlar yazılıdır.
Yâhud, (Fakîr başka birinden, zengine olan borcu kadar altın
ödünç alıp, bunu zengine hediyye eder. Zengin, bunu zekâtı niyyeti
ile fakîre geri verir. Sonra, alacağını fakîre halâl eder.) Kâğıd parasının
zekâtını kâğıd para olarak dağıtmak istiyen zengin de böyle
yapar. Bunun için, bir tanıdığından, dağıtacağı kâğıd liraların
karşılığı kadar altın ödünç alıp, bunları tanıdığı ve güvendiği bir fakîre
zekât niyyeti ile verir. Fakîr teslîm aldıkdan sonra zengine hediyye
ederek geri verir. Sonra zengin dağıtacağı kâğıd parasının
bir kısmını bu fakîre hediyye eder. Geri kalanı dilediği hayr ve hasenâta
sarf eder. İslâmiyyete uymağa mâni’, fesâd bulunduğu zemân,
bu vazîfeyi yapabilmek için, kolay olan bir çâre aramağa,
(Hîle-i şer’ıyye) denir. İslâmiyyete uyabilmek için, Hîle-i şer’ıyye
– 537 –