Islam Ahlaki - Ali Bin Emrullah - Muhammed Hadimi

olmaz.) Görülüyor ki, Hanefî mezhebinde guslün sahîh olması
için, dişlere ve diş çukuruna suyun ulaşması lâzımdır.
İnsanı birşey yapmağa zorlıyan semâvî sebebe, ya’nî insanın
elinde olmıyan sebebe (Zarûret) denir. İslâmiyyetin emr ve yasak
etmesi ve şiddetli ağrı ve bir uzvun yâhud hayâtın telef olmak tehlükesi
ve başka birşey yapamamak mecbûriyyeti hep zarûretdir.
Bir farzı yapmanın veyâ bir harâmdan sakınmanın imkânsız veyâ
meşakkatli, güç olmasına (Harac) denir. Allahü teâlânın emrlerine
ve yasaklarına, (Ahkâm-ı islâmiyye) denir. Ahkâm-ı islâmiyyeden
bir hükm yapılacağı zemân, ya’nî bir emri yaparken veyâ bir yasak
işi yapmakdan sakınırken, kendi mezhebinin âlimlerinin meşhûr
olan, seçilmiş olan sözlerine uyulur. Bu sözlerine uymakda harac
olursa, seçilmemiş, za’îf sözlerine uyulur. Buna uymakda da harac
olursa, bu hükm, harac bulunmıyan, başka mezhebi taklîd ederek
yapılır. Başka mezhebi taklîd etmekde de, harac olursa, haraca sebeb
olan şeyin hâsıl olmasında zarûret bulunup bulunmadığına bakılır.
Zarûret de bulunursa, o farzı terk etmesi veyâ harâmı zarûret
mikdârı işlemesi câiz olur. Zarûret yoksa veyâ zarûret ile birkaç
şey yapılabilir ve bunlardan birini yapmağı seçmek mümkin olur
ve harac bulunanı seçerse, farzı terk etmesi veyâ harâmı işlemesi
câiz olmaz. Haraca sebeb olan şeyi yapmaması lâzım olur.
Kaplama, dolgu bulunan dişin altını ıslatmakda harac olduğu
meydândadır. Bu haracdan kurtulmak için, hanefî mezhebinde
ikinci bir yol da yokdur. Bunun için, mâlikî veyâ şâfi’î mezhebini
taklîd etmek îcâb etmekdedir. Çünki, gusl abdesti alırken, bu
iki mezhebde, ağzın içini yıkamak, farz değil, sünnetdir. Taklîd
etmek mümkin olduğu için zarûret bulunup bulunmadığını araşdırmağa
lüzûm yokdur. Mâlikî veyâ şâfi’î mezhebini taklîd mümkin
olmasaydı, zarûret bulunması, o zemân araşdırılırdı. Bunun
için, dolgu veyâ kaplama yapdırmak istiyenin, (Mezhebler, Allahü
teâlânın rahmetidir) hadîs-i şerîfine dayanarak, mâlikî veyâ
şafi’î mezhebini taklîd etmesi lâzım olur. Başka mezhebi taklîd
etmeğe sebeb olacak bir özrü bulunmıyan bütün hanefîlerin,
başka mezheblerde farz olanları yapmaları ve müfsid olanlardan
sakınmaları da müstehab olduğu, İbni Âbidînde ve İmâm-ı Rabbânînin
ikiyüzseksenaltıncı mektûbunda yazılıdır. Özrü olmıyanların,
başka mezhebleri taklîd etmeleri de müstehab olunca,
özrü olanın taklîd etmesine karşı çıkmak doğru olmaz. Mâlikî
veyâ şâfi’î mezhebini taklîd için, gusl ederken ve abdest alırken
ve nemâza dururken veyâ unutulursa, nemâzdan sonra, niyyetin
farz olduğunu bilerek, mâlikî veyâ şafi’î mezhebini taklîd ediyorum
diye kalbinden niyyet edilir. Bu mezhebleri taklîd eden kim-
– 512 –