Islam Ahlaki - Ali Bin Emrullah - Muhammed Hadimi

dâhene etmemeli, onun sapık yolundan râzı olduğunu zan etdirmemelidir.)
Müdârâ, islâmiyyetin dışına çıkmadan, gönül almakdır.
Müdâhene, birinin gönlünü alırken, islâmiyyetin dışına çıkmak,
günâha girmekdir.]
HÂKİM VE DA’VÂCILAR FASLI
166 - Mahkemeye bir işin düşünce, hâkim karşısında da’vâcı ile
veyâ da’vâlı ile kavga etmeğe kalkışma! Ne sorulursa o kadar cevâb
ver! Şâyed şâhid olarak gidersen, hiç kimsenin te’sîri altında
kalmadan ve kimseden korkmadan Allah rızâsı için doğru konuş!
Zâlimlere doğru söyleyip de, müslimânın malını, canını, nâmûsunu
yıkmakdan sakın! Olur olmaz bir iş için hemen mahkemeye koşma!
Dâimâ uzlaşmak ve uyuşmak tarafını tercîh eyle! Hem kendin
uğraşmazsın ve hem de müslimânı afv etmek sevâbını kazanırsın.
Zâten sulh, hükmlerin en büyüğüdür.
Herkesin şahsiyyet ve makâmına göre konuşmak lâzımdır. Bir
köylü ile konuşduğun gibi, bir ilm adamı ile de aynı şeklde konuşma!
Herkesin anlıyabileceği gibi konuş ve her şahsın yaşına, ilmine
ve salâhiyyetine göre konuş! Konuşurken dikkatli bulun, gelişi
güzel konuşma! Mahkeme ve hükûmet me’murları ile konuşmağa
mecbûr kalırsan, dahâ evvel müslimânlara danış! Meşveret sünnetdir
ve çok sevâb ve çok fâidelidir. Onlarla müdârâ ile ve güle
güle konuş, sert söyleme ve sana geldikleri zemân, onlara yemek
veyâ bir şey ikrâm et! Me’murlarla latîfe etme, kendine hürmet etdir!
ARKADAŞLIK VE DOSTLUK
167 - Din kardeşini ziyârete gideceğin zemân, onun müsâid bir
zemânını öğren, kendisinden bir va’d, ya’nî bir söz al ve o zemânda
ziyârete git! Geç kalma! Evine gireceğin zemân, kapı açık olsa
bile, ondan izn iste ve izn verdikden sonra içeriye gir, içeri girince,
sağa sola bakma. İçerde çalgı, içki, kumar varsa ve hele kadın erkek
karışık oturuluyorsa, bir behâne ile oradan ayrıl! Sâlih bir
kimse yemek ikrâm ederse, yavaş ve âdâbı vechile yi! Fazla konuşma,
dostunda fazla eğlenme, giderken, tevâzu’ ile, selâm ile ayrıl!
Tanıdığın bir müslimân, sana gelince, elinden geldiği kadar iyi
ve tatlı karşıla, yemek ikrâm eyle! Kapıya çık, kendisini karşıla!
Selâm verince, selâmını al ve kendisine güzelce iltifatda bulunup:
Efendim safa geldiniz, hoş geldiniz, diyerek odanın baş tarafına
oturmasını teklif eyle! Sen aşağı tarafda otur! Dinden, ibâdetden,
– 492 –