Islam Ahlaki - Ali Bin Emrullah - Muhammed Hadimi

leri de halâl bilmek lâzımdır. Bunlara inanmayan, kâfir olur. Açıkça
bildirilmeyen halâl ve harâm ise, böyle değildir. Meselâ, birçok
şeyler Hanefî mezhebinde harâm iken, Şâfi’îde halâldir. O hâlde,
ihtiyâcı olanın fâiz ile para alması câiz değildir, diyene, (Sus! Halâle
harâm deme! Kâfir olursun) denemez. Çünki onun sözü hakîkate
yakındır, belki de tâm hakîkatdir ve ona verilen cevâb, tehlükelidir.
Harâm şübhesi olan şeyleri terk etmek evlâdır. Tekrâr edelim
ki, ihtiyâc dâiresi çok genişdir. Eğer geniş tutulursa fâiz almıyacak
kimse kalmaz ve Allahü teâlânın fâizi harâm etmesi, hâşâ, abes ve
boşuna olmuş olur. Kınye kitâbı da nihâyet ihtiyâcı olanın fâiz ile
para almasına cevaz vermekdedir. Yoksa herkese değil. İhtiyâcı
böyle şübheli yoldan ise, halâl yoldan aramalıdır ve takvâ bereketi
ile ve ufak bir teşebbüs ile, ihtiyâc ortadan kalkar. Mektûbâtdan
terceme temâm oldu.
İbni Nüceym Zeyn-ül-Âbidîn Mısrî “rahime-hullahü teâlâ”
(Eşbâh) kitâbında, beşinci kâidenin sonunda, (Ba’zı ihtiyâclar zarûret
kabûl edilir. Meselâ muhtâc olanın fâiz ödeyerek ödünç alması
câiz olur) diyor. Seyyid Ahmed Hamevî “rahime-hullahü teâlâ”
burayı açıklarken, (Meselâ on altın ödünç alıp, her gün belli
mikdâr bir şeyi fâiz olarak öder) diyor. Bundan anlaşılıyor ki, nafakaya
muhtâc olup, çalışamıyan ve karz-ı hasen bulamıyan âciz
kimsenin nafaka için, fâiz ile ödünç alması câiz olur. Fekat, bu hâlde
de (Mu’âmele satışı) yolu ile almalıdır. Meselâ, on altın alıp,
oniki altın ödemekde uyuşulunca, on altını alırken, kalem, defter,
kitâb gibi herhangi bir şeyi de iki altına satın alıp, oniki altın borçlanır.
Böyle, fesâd ile, bid’at ile karşılaşıldığı zemân, islâmiyyete
uymak için, ihtiyâtlı yol aramağa, (Hîle-i şer’ıyye) denir. Âciz olanın,
zarûrete düşenin, ibâdetini kaçırmaması veyâ harâm işlememesi
için (Hîle-i şer’ıyye) yapması lâzım olur. İslâmiyyete uymakdan
kaçmak için çâre aramağa (Hîle-i bâtıla) denir ki, harâmdır.
Tenbîh 2: Dâr-ül-harbde ya’nî Fransa, İtalya gibi putlara tapınan
kâfir hükûmetlerin toprağında, kâfirlerden, kendi rızâları ile
mal çekmek, meselâ onlara fâizle ödünç vermek câizdir. Fekat fâizle
ödünç para almak orada da câiz değildir. Dâr-ül-harbdeki bir
bankaya para yatırıp, fâiz almak, fâiz ile ödünç vermek için banka
ile ortak olmak demekdir. Bu bankadan para çekenlerin hepsi kâfir
ise, bankaya yatırılan paranın fâizini almak halâl olur. Bankadan
fâiz ile para alanların hepsi müslimân ise, bankaya yatırılan paranın
fâizini almak harâmdır. Bankadan ödünç para alan müşteriler,
müslimân ile kâfir karışık ise, alınan fâiz mekrûhdur, ya’nî tahrîmen
mekrûhdur. Kâfir mikdârı fazla ise, halâle yakın tenzîhen
mekrûh olur. Mekrûhdan da sakınmalı, fâize bulaşmamalıdır. Ban-
– 453 –