Islam Ahlaki - Ali Bin Emrullah - Muhammed Hadimi

denir. Kerâhet zemânının ikincisi, güneş zevâlde ikendir. Güneşin
gurûbundan 40 dakîka evvel üçüncü kerâhet zemânı başlamakdadır.
Güneşin doğması, tulû’ vaktinden, ya’nî üst kenârının mer’î üfuk hattından
görünmeğe başlayıp, bakamıyacak kadar yükselmesine, ya’nî
(Dühâ vakti)ne kadar olan zemândır. Ya’nî kerâhet zemânının sonuna
kadardır. Güneşin zevâlde olması, semâdaki şer’î zevâl mahalli
olan dâirenin içinde bulunmasıdır. Ya’nî hakîkî zevâl vaktinden temkin
zemânı evvel ve sonra olan iki vakt arasındaki zemândır. Bu zemân,
öğle nemâzı vaktinden İstanbul için, 20 dakîka evvel başlamakdadır.
Güneşin batması da, bakacak kadar sararmağa başladığı vaktden
batıncaya kadar olan zemân demekdir. Bu zemânın mikdârı, İstanbul
gibi 41 derece olan mahaller için, 37 dakîka ile 42 dakîka arasında
değişmekdedir. Ortalama olarak 40 dakîkadır. Bu zemânın evvel
vaktine (İsfirâr-ı şems) veyâ (Kerâhet vakti) denir. Güneş batarken,
yalnız o günün ikindisi kılınır. Fekat, ikindiyi isfirâr vaktine gecikdirmek
tahrîmen mekrûhdur. İmâm-ı Ebû Yûsüfe göre, yalnız
Cum’a günü güneş tepede iken, nâfile kılmak mekrûh olmaz. Bu kavl
za’îfdir. Önceden hâzırlanmış cenâzenin nemâzı, secde-i tilâvet ve
secde-i sehv de câiz değildir. Bu vaktlerde hâzırlanan cenâzenin nemâzını,
bu vaktlerde kılmak sahîh olur.
Yalnız nâfile kılmak mekrûh olan iki vakt vardır. Sabâh Fecr-i
sâdık [tan yeri] ağardıkdan, güneş doğuncaya kadar, sabâh nemâzının
sünnetinden başka nâfile kılınmaz. İkindiyi kıldıkdan sonra,
akşam nemâzından önce nâfile kılmak tahrîmen mekrûhdur.
Cum’a günü imâm minbere çıkınca ve mü’ezzin ikâmet okurken,
diğer nemâzlarda imâm nemâzda iken nâfileye, ya’nî sünnete başlamak
mekrûhdur. Yalnız sabâh sünnetine başlamak mekrûh değildir.
Bunu da safdan uzak veyâ direk arkasında kılmalıdır. Minbere
çıkmadan başlanan sünneti temâmlamalı denildi.
Sabâh nemâzı kılarken, güneş doğmağa başlarsa, bu nemâz sahîh
olmaz. İkindiyi kılarken güneş batarsa, bu nemâz sahîh olur.
Akşamı kıldıkdan sonra, tayyâre ile batıya gidince, güneşi görse,
güneş batınca akşamı tekrâr kılar. Orucunu bozmuş ise, bayramdan
sonra kazâ eder.
Hanefî mezhebinde, yalnız Arafât meydânında ve Müzdelifede
hâcıların iki nemâzı cem’ etmeleri lâzımdır. Hanbelî mezhebinde,
seferde ve hastalıkda, kadının emzikli veyâ müstehâza olmasında,
abdesti bozan özrlerde, abdest ve teyemmüm için meşakkat çekenlerde
ve a’mâ ve yer altında çalışan gibi, nemâz vaktini anlamakda
âciz olanın ve canından, malından ve nâmûsundan korkanın
ve ma’îşetine zarar gelecek olanın, iki nemâzı cem’ etmeleri câiz
olur. Nemâzı kılmak için işlerinden ayrılmaları mümkin olmıyanların,
bu nemâzlarını kazâya bırakmaları, hanefî mezhebinde câ-
– 399 –