Islam Ahlaki - Ali Bin Emrullah - Muhammed Hadimi

Herhangi bir günde, güneşin meyli ve ta’dîl-i zemân ma’lûm ve
arz derecesi 41 olan yerlerde nısf fadla ve fadl-ı dâir ve nemâz
vaktleri, hiçbir hesâba ve düstûra ve hesâb makinesi kullanmağa
lüzûm olmadan, (Rub’-ı dâire) ile kolayca ve sür’at ile anlaşılmakdadır.
Rub’-ı dâire ve bunun isti’mâlini bildiren ta’rifesi, Hakîkat
Kitâbevi tarafından i’mâl ve tevzî’ edilmekdedir.
İbâdetlerin vaktlerini ta’yîn ve tesbît etmek, ya’nî anlayıp anlatmak,
din bilgisi ile olur. İbâdetlerin vaktlerini, din âlimleri,
ya’nî müctehidler anlamış ve bildirmişlerdir. Fıkh âlimleri, müctehidlerin
bildirdiklerini (Fıkh) kitâblarında yazmışlardır. Bildirilmiş
olan vaktleri, hesâb etmek ise, astronomi bilen müslimânların
vazîfesidir. Hesâb edilmesi câiz olan vaktleri, astronomi âlimleri
bulur. Bunların bulduğunu, din âlimlerinin tasdîk etmeleri şartdır.
Nemâz vaktlerini sâat ile ve kıbleyi pusula ile anlamanın câiz olduğu
(İbni Âbidîn)de (Nemâzda kıbleye dönmek) bahsinde ve
(Fetâvâ-i Şemsüddîn Remlî)de yazılıdır. (Mevdû’ât-ul-ulûm)da
diyor ki, (Zemânımızda nemâz vaktlerini hesâb etmek, farz-ı kifâyedir.
Müslimânların güneşin hareketinden veyâ takvîmlerden anlamaları
farzdır.)
İbni Âbidîn ve Şâfi’î (El-envâr) ve mâlikî (El-mukaddemet-ülizziyye)
şerhinde diyor ki, (Nemâzın sahîh olması için, vakti girdikden
sonra kılınması ve vaktinde kılındığını bilmek şartdır. Vaktin
girdiğinde şübheli olarak kılıp, sonra vaktinde kılmış olduğunu anlarsa,
bu nemâzı sahîh olmaz. Vaktin bilinmesi, vaktleri bilen âdil
bir müslimânın okuduğu şer’î ezânı işitmekle olur. Ezânı okuyan
âdil değil ise, [veyâ âdil müslimânın hâzırladığı takvîm yoksa], kendisi
vaktin girdiğini araşdırıp, kuvvetli zan edince kılmalıdır. Fâsıkın
veyâ âdil olduğu bilinmeyen kimsenin, kıbleyi göstermesi, temiz,
necs, halâl, harâm demesi gibi dinden olan haberleri de, ezân
okuması gibi olup, ona değil, kendi araşdırıp anladığına uyması lâzımdır.)
Yalnız kılanların, hastaların, yolcuların, işe dalıp nemâzı
kaçırmak korkusu olanların, her nemâzı, vaktinin evvelinde kılmaları
lâzımdır. Sabâh nemâzını vaktinin sonunda kılmak, hanefî
mezhebinde efdaldir.
Sabâh nemâzının ve orucun evvel vakti, fecr-i sâdık vakti ile
başlar. Bu vakt, gurûb vaktinde 12 den başlayan ezânî sâatin fecr
vaktine gelmesinden anlaşılır. Yâhud gece yarısı 12 den başlayan
vasatî sâatin fecr vaktine gelmesinden anlaşılır.
Şemsin tulû’u, gece yarısı 12 den, gece müddetinin yarısı sonra
veyâ gurûb vaktindeki 12 den, gece müddeti kadar sonra veyâ zevâlden
gündüz müddetinin yarısı kadar evvel başlar. Sabâh gurûbî
sâatin 12 vakti, gurûb vaktindeki 12 den, 12 sâat sonra veyâ gece
yarısı 12 den gündüz müddetinin yarısı kadar sonra veyâ hakî-
– 397 –