Islam Ahlaki - Ali Bin Emrullah - Muhammed Hadimi

Şöhret için va’z vermek, nasîhat etmek, kitâb yazmak da riyâ
olur. (Va’z), emr-i ma’rûf ve nehy-i münker demekdir. Münâkaşa
etmek, başkalarından üstün görünmek ve övünmek için ilm öğrenmek
de, riyâ olur. Dünyâlık elde etmek, ya’nî mal, mevkı’ elde etmek
için ilm öğrenmek de, riyâ olur. Riyâ harâmdır. Allahü teâlâ
için olan ilm, Allahü teâlâdan korkmağı artdırır. Kendi ayblarını
görmeğe sebeb olur. Şeytânın aldatmasına mâni’ olur. İlmini dünyâ
kazancına, mâla ve mevkı’e kavuşmağa vâsıta eden din adamlarına
(ulemâ-i sû’), ya’nî kötü din adamları denir. Bunların gideceği
yer, Cehennemdir. Herkesin yanında sünnetlere uygun olarak,
yalnız iken ise, edeblere uymıyarak yapılan ibâdetler, riyâ olur.
Onbirinci maddenin sonuna bakınız!
Yapılan ibâdetin sevâbını, ölü veyâ diri başkasına hediyye etmek
câizdir. Hac, nemâz, oruc, sadaka, Kur’ân-ı kerîm, mevlid okumak,
zikr ve düâ okumak sevâblarını başkasına hediyye etmek, hanefî
mezhebinde câizdir. Bu ibâdetleri ücret karşılığı, pazarlık ederek
yapmak câiz değildir. Allahü teâlâ için Kur’ân okuyup, verilen hediyye
kabûl edilir. Mâlikî ve şâfi’î mezheblerinde, sadaka, zekât ve
hac gibi mâl ile yapılan ibâdetlerin sevâbını hediyye etmek câiz olup,
nemâz, oruc ve Kur’ân-ı kerîm okumak gibi beden ile yapılanları câiz
değildir. Hadîs-i şerîfde, (Kabristândan geçen kimse onbir ihlâs
sûresi okuyup, sevâbını kabrdekilere hediyye ederse, meyyitler adedince
sevâb verilir) buyuruldu. Hanefî olan, sevâbını hediyye eder.
Mâlikî ve Şâfi’î ise, meyyitin afvı için düâ eder.
İbâdetlerin sahîh olması için, Allahü teâlânın rızâsı için yapmağa
niyyet etmek lâzımdır. Niyyet, kalb ile olur. Yalnız söylemek ile
niyyet edilmiş olmaz. Kalb ile birlikde olmak şartı ile söyliyerek
niyyet etmek câiz olur denildi. Kalb ile niyyet, söz ile niyyete benzemezse,
kalbdeki niyyete bakılır. Yalnız yemîn etmek böyle değildir.
Yemîn etmekde, söz esâsdır. İbâdetlerde niyyetin söz ile yapılacağını
bildiren hiçbir hadîs-i şerîf ve haber mevcûd değildir. Dört
mezhebin imâmları da bildirmemişdir. Niyyet, ibâdet yapmağı kalbe
getirmek, hâtırlamak değildir. Allahü teâlâ için yapmağı irâde
etmek, istemek demekdir. Niyyet, ibâdete başlarken yapılır. Dahâ
önce, meselâ bir gün önce yapılırsa, niyyet olmaz. Buna emel, arzû,
va’d denir. Meselâ, hanefî mezhebinde oruca niyyet etmek zemânı,
bir gün evvel, güneşin batmasından başlayarak, ertesi gün,
(Dahve-i kübrâ) vaktine kadardır.
Başkalarının günâha girmemeleri için, bir kimsenin mubâhları
terk etmesi iyi olur. Fekat sünnetleri, hattâ müstehabları terk
etmesi câiz olmaz. Meselâ gîbet yapmamaları için, misvâk kullanmağı,
sarık sarmağı, başı açık gezmeği, merkebe binmeği terk et-
– 38 –