Islam Ahlaki - Ali Bin Emrullah - Muhammed Hadimi

ûl etmek nefsin arzûsuna uymak olmaz mı dediler. Kabûl etmekle
kendimi zelîl, onu azîz eyledim. Red etseydim, kendim azîz, o
zelîl olurdu. Nefsimin hoşuna giderdi dedi. Resûlullah “sallallahü
aleyhi ve sellem”, uzun bir hadîs-i şerîfin sonunda buyurdu ki, (İnsanı
felâkete sürükleyen şeyler üçdür: Hasîslik, nefse uymak, kendini
beğenmek.) İmâm-ı Gazâlî “rahime-hullahü teâlâ” buyurdu
ki, Allahü teâlânın insana yardımına mâni’ olan perdelerin en kötüsü,
(Ucb)dur. Ya’nî ayblarını görmeyip, ibâdetlerini beğenmekdir.
Îsâ aleyhisselâm buyurdu ki, (Ey havârîler! Rüzgâr, çok ışıkları
söndürmüşdür. Ucb da, çok ibâdetleri söndürmüş, sevâblarını
yok etmişdir.)
Hadîs-i şerîfde, (Ümmetimin iki kötü huya yakalanmalarından
çok korkuyorum. Bunlar, nefse uymak ve ölümü unutup, dünyâ
arkasında koşmakdır) buyuruldu. Nefse uymak, islâmiyyete uymağa
mâni’ olur. Ölümü unutmak, nefse uymağa sebeb olur.
Hadîs-i şerîfde, (Aklın alâmeti, nefse gâlib ve hâkim olmak ve
öldükden sonra lâzım olanları hâzırlamakdır. Ahmaklık alâmeti,
nefse uyup, Allahdan afv,merhamet beklemekdir) buyuruldu.
Nefse uyup da, tevbe ve istigfâr etmeden, afv ve Cennet beklemek
ahmaklık olmakdadır. Sebebine yapışmadan birşey beklemeğe
(Temennî) denir. Sebebine yapışdıkdan sonra, beklemeğe (Recâ)
denir. Temennî, insanı tembelliğe götürür. Recâ ise, çalışmağa sebeb
olur. Nefsin sevdiği, istediği şeylere (Hevâ) denir. Nefs, yaratılışında
kötülükleri, zararlı şeyleri sevici ve isteyicidir. (Nefsinden
sakın dâim. Ona güvenme aslâ. Yetmiş şeytândan dahâ, fazla düşmandır
sana) beyti, tâm yerinde söylenmişdir. Nefsin, insanı harâmlara
ve mekrûhlara sürüklemesinin zararları meydândadır. İstekleri
hep hayvânî arzûlardır. Hayvânî arzûlar ise, hep dünyâdaki
ihtiyâclardır. İnsan bu arzûları peşinde olduğu kadar, âhıret ihtiyâclarını
hâzırlamakda geri kalır. Çok mühim olan bir şey de,
nefs mubâhlarla doymaz. Mubâhları kullanmağı artdırdıkca, isteklerini
artdırır. Yine de, doymaz. İnsanı harâmlara sürükler.
Bundan başka, mubâhları aşırı kullanmak, elemlere, dertlere, hastalıklara
sebeb olur. Böyle insan, hep mi’desini, zevkini düşünür.
Hasîs ve rezîl olur.
[İmâm-ı Rabbânî “rahime-hullahü teâlâ” buyuruyor ki, (Bütün
varlıkların aslı, (Adem)dir, yoklukdur. Herşey yok iken, Allahü teâlâ,
bunları yoklukda biliyordu. İlmindeki bu ademlere, kendi sıfatlarından
aks etdirdi, yansıtdı. Varlıkların aslları hâsıl oldu. İlmdeki
bu aslları, hârice çıkardı. Varlıklar hâsıl oldu. Elma çekirdeğinin,
elma ağacına asl olması gibi. İnsanın yapısını anlamak için,
birşeyin aynadaki hayâlini düşünelim. Aynadaki bu görüntü, o
– 31 –