Islam Ahlaki - Ali Bin Emrullah - Muhammed Hadimi

nu söylemek vâcib olmuş, terk etmek de, tahrîmen mekrûh olmuşdur.
İbni Âbidîn “rahime-hullahü teâlâ” (Redd-ül-muhtâr)da buyuruyor
ki, (Mekrûh, vâcibin veyâ sünnetin terk edilmesidir. Birincisi
tahrîmen, ikincisi ise tenzîhen mekrûh olur.) (Halebî-yi kebîr)de
diyor ki, (Sünneti terk etmek, tenzîhen mekrûh olur. Vâcibi
terk etmek, tahrîmen mekrûh olur.) (Fetâvâ-yi Sirâciyye)de
(Hutbeyi fârisî okumak câizdir) diyor. Bu sözü ele alarak, hutbeyi
arabîden başka lisân ile okumak câiz olup, tahrîmen ve tenzîhen
mekrûh değildir diye fetvâ vermek bâtıldır. Çünki, Sirâciyyenin
sözü (sahîh olur) demekdir. Bu da, mekrûh olmadığını bildirmez.
İbni Âbidîn “rahime-hullahü teâlâ”, (Redd-ül muhtâr)da buyuruyor
ki, (Sahîhdir demesi, mekrûh olmadığını göstermez.) Muhammed
Abdülhayy Luknevî “rahime-hullahü teâlâ”, (Umdet-ürri’âye)
kitâbında diyor ki, (Hutbenin arabî okunması şart değildir.
Fârisî veyâ başka lisân ile okumak câiz olur sözü, nemâzın câiz olacağını
bildirmekdedir. Ya’nî, Cum’a nemâzının sahîh olması için,
hutbe okumak şartı yerine getirilmiş olur demekdir. Yoksa, hutbe
kerâhetsiz olur demek değildir. Çünki, Resûlullah “sallallahü
aleyhi ve sellem” ve Eshâb-ı kirâmın hepsi “radıyallahü anhüm”
hutbeyi her zemân yalnız arabî olarak okumuşlardır. Bunlara muhâlefet,
tahrîmen mekrûh olur.) Tâbi’în ve Tebe’i tâbi’în “rahimehümullahü
teâlâ” de, hutbeyi, her zemân, her yerde yalnız arabî
okudular. Arabîden başka lisân ile okumadıkları gibi, arabî ve tercemesini
birlikde okuyan da hiç olmadı. [Hâlbuki, bunların Asyada
ve Afrikada, hutbelerini dinliyenlerin hiçbiri arabî bilmiyorlar,
hutbede söylenilenleri anlamıyorlardı. Onların anlamaları için tercemelerini
de söylemeleri, yeni müslimân olanlara, islâmiyyeti öğretmeleri
lâzım olduğu hâlde, hutbelerde arabîden başka dil ile
okumağı câiz görmediler. İslâmiyyeti onlara hutbelerin dışında anlatdılar.
Hutbeleri de anlamaları için ve islâmiyyeti iyi öğrenmeleri
için, onların arabî öğrenmelerini emr etdiler. Biz de, bu âlimler
gibi yapmalıyız.]
Bunlara muhâlefet ederek, hutbeleri arabîden başka dil ile
okumak, (Bid’at) olur. Tahrîmen mekrûh olur. Birincisine tahrîmen
demek ve ikincisine tenzîhen demek bâtıldır. Çünki, tenzîhen
mekrûh, sünneti terk etmeğe denir. Resûlullah “sallallahü
aleyhi ve sellem” hutbenin hepsini her zemân yalnız arabî okuduğu
için, hutbenin hepsini yalnız arabî okumak vâcibdir. Bu
vâcibi terk etmek, nasıl tenzîhi olur? Tahrîmen mekrûh olan şeyi
terk etmek vâcibdir. Mevlânâ Bahr-ul-ulûm “rahime-hullahü
teâlâ”, (Erkân-ül-erbe’a)da diyor ki, (Tahrîmen mekrûh olan
– 277 –