Islam Ahlaki - Ali Bin Emrullah - Muhammed Hadimi

vakti çıkacak zemânda, teyemmüm ederek öğleyi kılar. Bu kimse,
ikindiden sonra su bulsa, sabâh ve öğle nemâzlarını iâde eder
mi? Bunda, ulemâ ihtilâf etdiler. Bir kavlde, iâde eder, diğer kavle
göre iâde etmez. Bu mesele sâhib-i tertîbe göre olmak muhtemeldir.
Bir kimsenin merkebinde su olsa, merkebini gayb etse, teyemmüm
eder ve nemâzını kılar. Nemâzını kılarken, merkebin sesini
işitse, abdesti bozulur.
Bir kimse binekli olsa, inerse yoldaşları onu beklemese, atının
üzerinde iken teyemmüm eder ve îmâ ile nemâzını kılar.
Yol korkulu veyâ hava soğuk olur ve gusl ederse, hasta olması
muhtemel bulunursa, teyemmüm ile nemâzını kılar.
Yola gidenin heybesinde bir kiremit veyâ bir tuğla bulundurması
lâzımdır. Zîrâ, teyemmüm edecek olsa, ortalık yaş ise o zemân
tuğla ile teyemmüm eder. Nemâzını kılar.
Bir kimse bayram nemâzına dursa, abdesti bozulsa, eğer tekrâr
abdest alırsa bayram nemâzına yetişemiyeceğini bilse, yâhud fazla
izdiham olmak korkusu olunca, teyemmüm eder, nemâza durur.
Bu kavl, İmâm-ı a’zama göredir. İmâmeyn kavline göre ise, abdest
alır.
[(Merâk-ıl-felâh)ın Tahtâvî hâşiyesinde diyor ki, (Hastalık, teyemmüm
etmek için özrdür. Sağlam kimsenin, abdest alırsa, hasta
olacağından korkması özr olmaz. Sağlam kimse oruc tutunca,
hasta olacağından korkarsa, kazâya bırakması câiz olur diyen
âlimler, hasta olmakdan korkanın teyemmüm etmesi câiz olur
dediler. Hastalık dört çeşiddir: Su zarar verir. Hareket etmek zarar
verir. Kendisi suyu kullanamaz. Teyemmüm de edemez. Zarar
vermek, kendinin çok zan etmesi ile veyâ müslimân, âdil ve
mütehassıs bir doktorun haber vermesi ile anlaşılır. Âdil bulunmazsa,
fıskı zâhir olmıyan tabîbin sözü de kabûl edilir. Kendisi
suyu kullanamayan, abdest aldıracak kimse bulamazsa teyemmüm
eder. Çocuğu ve hizmetcisi veyâ hâtır için abdest aldıracak
kimsesi varsa, bunlar abdest aldırır. Bunlar yoksa, teyemmüm
eder. İmâm-ı a’zama göre ücretli adam tutması lâzım değildir. Teyemmüm
de yapamıyan nemâzı kazâya bırakır. Zevc ve zevce birbirlerinin
abdest ve nemâzlarına yardım etmeğe mecbûr değil iseler
de, zevcesinden yardım istemesi lâzımdır. Şehr, köy hâricinde
olup sıcak su bulamayan kimse, soğuk su ile gusl ederse, hasta
olacağından korkunca teyemmüm eder. Şehr içinde de böyle olduğuna
fetvâ verildi. Abdest ve gusl a’zâsının yarıdan fazlası yara
ise, teyemmüm eder. Yarısı yara ise, sağlam yerleri yıkar. Yara-
– 238 –