Islam Ahlaki - Ali Bin Emrullah - Muhammed Hadimi

müz âlemden başka bir âlem dahâ vardır. Bu âlemde bulunan herşeyin,
orada bir benzeri vardır. Hattâ, orada benim gibi bir İbni Abbâs
vardır).
Tesavvuf mütehassısları “rahime-hümullahü teâlâ” diyor ki, insan
ölünce, rûhu bedenden ayrılır. İnsanın dünyâda iken yapdığı
iyi işleri, îmânı ve güzel ahlâkı, nûrlar, ışıklar, bostanlar, çiçekler,
hûrîler, köşkler, inciler şeklini alırlar. Câhilliği, sapıklığı, kötü huyları
da, ateşler, karanlıklar, akrebler, yılanlar şeklinde görünürler.
Îmânlı ve iyi huylu rûh, ni’metleri Cennetlere kendi götürmekdedir.
Kâfir ve fâsık rûhlar da, ateşleri, azâbları, kendisi birlikde götürür.
Rûh, bu cism âleminde kaldıkca, yüklendiği bu şeyleri anlıyamaz.
Bedene bağlılığı ve cism âlemine dalmış olması, onları anlamasına
mâni’ olur. Rûh, bedenden ayrılınca, bu engeller kalmaz.
O zemân, kendinde bulunan iyi ve kötü yükleri, onlara uygun şekllerde
görmeğe başlar. İnsanın dünyâdaki hâli, bir serhoşa benzer.
Ölmek, serhoşun ayılması demekdir. Serhoşun yanına sevdiği kimseler
toplanır, sevdiği hediyyeler gelirse, yâhud, koynuna akrebler,
yılanlar girerse, hiçbirini duymaz. Ayılınca, bunları görür, anlar.
Bu (Âhıret hâlleri), âlem-i misâl hâlleri gibidir. Sa’deddîn-i Teftâzânî
“rahime-hullahü teâlâ”, (Şerh-i mekâsıd) kitâbında, âlem-i
misâli anlatdıkdan sonra, bunları isbât edecek delîl, sened olmadığından,
hakîkî âlimler, buna ehemmiyyet vermediler diyor. Hakîkî
âlim diyerek, aklın anlayabileceği herşeyi akla kabûl etdirmeğe çalışan
âlimlere işâret etmekdedir. Hâlbuki, akla uyan kimsenin,
kendisi bu âleme kavuşamasa da, bunu, hiç olmazsa, olmıyacak şey
değildir diyerek, red etmemesi lâzımdır. Nitekim, akla uyanların
önderlerinden olan İbni Sînâ, (Olamıyacağı isbât edilemiyen birşeye,
olamaz dememelidir. Çünki, isbât etmeden olamaz demek, anlamadığına
inanmamak gibi, ayb ve kusûrdur) demişdir.
Şihâbüddîn-i Sühreverdî “rahmetullahi aleyh” buyuruyor ki,
(Milyonlarca yıldızın bir araya gelip bir sistem kurduğunu ve her sistemin
boşlukda bozulmadan hareket etdiğini söyliyen astronomi
adamlarının sözlerine, görmeden inanıldığı gibi, tesavvufcuların keşf
etdikleri, bildirdikleri âlem-i misâl ve rûh âlemine de inanmak lâzım
gelir). İnkâr edenlere değil, haber verenlere inanmak doğru olur.
[Aklı olan, fen bilgisinden haberi olan, Allahü teâlânın varlığını ve
birliğini hemen anlar ve isbât eder. Âhırete inanmak, böyle değildir.
Buna, Allahü teâlâ haber verdiği için inanılır.]
İnsanlar dört kısmdır:
1– Peygambere inanır ve buna uyar. Bunlar dünyâda râhat ve
huzûr içinde yaşar. Âhıretde, doğru Cennete gider. Nefsine uya-
– 145 – İslâm Ahlâkı - F:10