Islam Ahlaki - Ali Bin Emrullah - Muhammed Hadimi

de bulunur. Bunu değişdirmek için, ağır riyâzet ve çok mücâhede
lâzımdır. Nefsin zararlı, kötü isteklerini yapmamak için çalışmağa
(Riyâzet) denir. Nefsin istemediği fâideli, güzel şeyleri yapmağa
(Mücâhede) denir. Câhiller, ahmaklar, huy değişmez diyerek, nefs
ile mücâhede ve riyâzet etmiyorlar. Kötü huylarını temizlemiyorlar.
Böyle kabûl edip de, herkes kendi hevâsına [arzûsuna] bırakılırsa,
kabâhatli olanlara cezâ verilmezse, insanlık kötülüğe gider.
Bunun için, Allahü teâlâ, kullarına merhamet ederek, onları terbiye
etmek, iyi ve kötü huyları öğretmek için Peygamberler “aleyhimüsselâm”
gönderdi. Bu mu’allimlerin en yükseği olarak, habîbi
olan Muhammed “aleyhisselâm”ı seçdi. Onun dîni ile, önce göndermiş
olduğu bütün dinleri değişdirdi. Onun dîni, bütün dinlerin
sonuncusu oldu. Böylece, iyiliklerin hepsi, terbiye üsûllerinin cümlesi,
Onun parlak dîninde yer aldı. Aklı olanların, iyiyi kötüden tefrîk
edebilenlerin, bu dinden elde edilmiş olan ahlâk kitâblarını
okuyarak, öğrenerek ve işlerini buna göre tanzîm ederek, dünyâda
ve âhıretde râhata ve huzûra, se’âdete, kurtuluşa kavuşması ve
böylece âile ve cem’ıyyet hayâtının düzenine yardım etmiş olması
lâzımdır. İnsanın birinci vazîfesi de budur. (İslâm ahlâkı) ismini
verdiğimiz bu kitâbı, Allahü teâlânın lütfü ile, buna yardımcı bilgileri
topladığı için, herkesin ehemmiyyet ile okuması, öğrenmesi lâzımdır.
Aklı olan islâmiyyete bağlanır!
İslâmiyyetin aslı, Hadîsle Kur’ândır!
ÜÇÜNCÜ BAHS: İslâm ahlâkını üçe ayırmışdık. Bunları iyi
anlamak için, yardımcı olan şeyleri açıklıyalım. Her ilmin, her fennin
şu’beleri vardır. Şu’belerin birleşdikleri noktaları bulunur ki,
bu noktalarda, o ilmin bütün kolları tek birşey olur. İşte bu tek
nokta, o ilmin mevzû’udur. Meselâ, tıb ilminin muhtelif şu’beleri
vardır. Fekat her kolu, insan cesedinin hastalık ve sağlığında birleşir.
Bu da, bu ilmin mevzû’u demekdir. Bir ilmi kolay öğrenmek
için, mevzû’unu anlamak lâzımdır. Ahlâk ilminin mevzû’u, insanın
rûhudur. Rûhu [ve kalbi], kötü huylardan temizlemeği ve iyi
huylar ile süslemeği öğretir. Bunun için, evvelâ rûhu, sonra iyi ve
kötü huyları öğrenmek lâzımdır. Şu beyti imâm-ı Şâfi’î söylemişdir:
Kötülüğü öğrendim, kötü olmak için değil,
kötülüğü bilmiyen, düşer içine, iyi bil!
Kalbi ve rûhu, mümkin olduğu kadar tanıtabilmek, görünen
ve görülemiyen kuvvetlerini açıklamak ve se’âdetinin ve felâke-
– 128 –