Islam Ahlaki - Ali Bin Emrullah - Muhammed Hadimi

ı ma’nâlarına göre tefsîr yapanlar da böyledir.
Osmânlı devletindeki âlimlerden Nûh bin Mustafâ Konevî
“rahime-hullahü teâlâ”, 1070 [m. 1660] de Kâhirede vefât etmişdir.
Muhammed Şihristânînin “rahime-hullahü teâlâ” (Milel ve
Nihal) kitâbına yapdığı tercemede diyor ki, (İsmâ’îliyye) fırkasında
olanlar, imâm-ı Ca’fer Sâdıkın büyük oğlu İsmâ’îlin yolundayız
dedikleri için, bu ismi almışlardır. Bunlara (Bâtıniyye) fırkası
da denir. Çünki Kur’ânın zâhir ma’nâsı olduğu gibi, bâtın ma’nâsı
da vardır. Zâhir ma’nâsı, fıkhcıların kalıplaşdırdığı belli ve sınırlı
şeylerdir. Bâtın ma’nâsı ise, Kur’ânın iç ma’nâsı olup uçsuz denizdir
dediler. Zâhir ma’nâyı bırakıp, bâtın dedikleri, kendi uydurdukları
şeylere inandılar. Hâlbuki, Peygamberimiz “sallallahü
aleyhi ve sellem”, Kur’ân-ı kerîmin zâhir, açık ma’nâsını bildirdi.
Zâhir ma’nâyı bırakıp, iç ma’nâ uydurmak, küfr olur. Zındıklık
olur. Bu hîle ile, islâmiyyeti yok etmeğe çalışdılar. Çünki, (mecûsîler)
ya’nî ateşe tapanlar, islâmın yayılmasını önliyebilmek için,
reîsleri Hamdan Kurmut, bu bölücülüğü ortaya çıkarıp, (Karâmıta)
devletini kurdu. Hâcıları katl ve Hacer-i esvedi Kâ’beden çıkarıp
Basraya getirdi. (Cennet, dünyâ lezzetleri, Cehennem de,
dînin ahkâmına uymakdır) dediler. Harâmlara, güzel san’at ismini
verdiler. İslâm dîninin kötü huy, fuhş dediği ahlâksızlıklara moral
eğitimi diyerek gençleri sefâlete sürüklediler. Devletleri islâmiyyete
çok zarar verdi. 372 [m. 983] de gadab-ı ilâhîye yakalanıp
mahv oldular.]
Tefsîri, nakl sûretiyle yapmak lâzımdır. Tefsîr yapabilmek
için, şu onbeş ilmi bilmek lâzımdır: Lügat, nahv, sarf, iştikak,
me’ânî, beyân, bedî’, kırâ’et, üsûl-i din, fıkh, esbâb-ı nüzûl, nâsih
ve mensûh, üsûl-i fıkh, hadîs, ilm-i kalb. Bu ilmleri bilmiyen kimsenin
tefsîr yapması câiz değildir. İslâm ahkâmına uyan, râsih
ilmli âlimlere Allahü teâlânın vâsıtasız olarak ihsân etdiği ilme
(Mevhibe) veyâ (Kalb ilmi) denir. Hadîs-i şerîfde, (İlmi ile amel
edene, Allahü teâlâ bilmediklerini bildirir) buyuruldu. Yukarıdaki
on beş ilme mâlik olmıyan kimsenin, tefsîr yapması câiz değildir.
Yaparsa, kendi görüşü ile yapmış olur. Cehennemde yanmaya
müstehak olur. Hadîs-i şerîfde, (Kırk gün ihlâs ile islâmiyyete
uyan kimsenin kalbini, Allahü teâlâ hikmet ile doldurur.
Bunları söyler) buyuruldu. Müteşâbih âyetlere ma’nâ veren,
kendi görüşü ile tefsîr yapmış olur. Bid’at sâhiblerinin tefsîri
böyledir.
Kur’ân-ı kerîmde bulunan bilgiler üç kısmdır: Bir kısmını, hiç
bir kuluna bildirmemişdir. Zâtının ve sıfatlarının hakîkati ve
gaybdan haber vermek böyledir. İkinci kısm, yalnız Peygamberi-
– 110 –