Islam Ahlaki - Ali Bin Emrullah - Muhammed Hadimi

celiklerini, aralarındaki hesâblı bağlantıları gören ve anlıyabilen
aklı başında bir kimsenin, Allahü teâlânın varlığına, birliğine, büyüklüğüne,
ilmine, kudretine inanmaması mümkün değildir. İnanmıyanın,
anormal, geri kafalı, câhil olması, yâhud inâdcı, şehvetlerine
düşkün bir budala olması veyâ nefsine esîr olmuş, işkence yapmakdan
zevk alan, zâlim bir sadist olması lâzım gelir. Kâfirlerin
hayât hikâyeleri incelenirse, bu üç kısmdan biri olduğu hemen
meydâna çıkar.]
Hadîs-i şerîfde, (Varlıklardaki nizâmı düşünerek Allahü teâlâya
îmân ediniz!) buyuruldu. Astronomi okuyup da, yer küresinin,
ayın, güneşin ve bütün yıldızların boşlukda dönmelerinde ve birbirlerinden
uzaklıklarında bulunan düzeni, hesâbları anlıyan kimsenin,
îmânı artar. Dağların, ma’denlerin, nehrlerin, denizlerin,
hayvânların, nebatların, hattâ mikropların yaratılmasında, çeşidli
fâideler vardır. Hiçbiri boş yere, lüzûmsuz yaratılmamışdır. Bulutlar,
yağmurlar, şimşekler ve yıldırımlar, yer altındaki sular ve
enerji maddeleri ve hava, kısaca her varlık belirli hizmetler, belli
vazîfeler yapmakdadır. İnsanlar, bu sayısız mahlûkların, sayılamıyacak
hizmetlerinden bugüne kadar pek azını anlıyabilmişdir.
Mahlûkları kavrıyamıyan insan aklı, bunların hâlıkını, yaratanını
nasıl kavrıyabilir? Onun büyüklüğünü, sıfatlarını birâz anlıyabilen
islâm âlimleri, şaşkına dönmüşler. (Onu anlamak, anlaşılamıyacağını
anlamakdır) demişlerdir. Mûsâ aleyhisselâmın ümmetinden
biri, otuz sene ibâdet etmiş. Bir bulut kendisine gölge yaparak,
güneşden korumuşdu. Birgün bulut gelmemiş, güneşde kalmışdı.
Annesine sebebini sormuş. Herhâlde bir günâh yapmışsın,
demişdi. Hayır, günâh işlemedim deyince, göklere, çiçeklere bakmadın
mı? Onları görünce, yaratanın azametini düşünmedin mi?
demiş. Evet, bakdım. Fekat, tefekkürde kusûr etdim deyince,
bundan büyük günâh olur mu? Hemen tevbe et, demişdi. Aklı başında
olan kimsenin, tefekkür vazîfesini hiç ihmâl etmemesi lâzımdır.
Yarın ölmiyeceğinden emîn olan kimse var mıdır? Allahü
teâlâ, hiçbir şeyi bâtıl, fâidesiz yaratmamışdır. İnsanların anlıyamadıkları,
göremedikleri fâideler, anlıyabildiklerinden katkat dahâ
çokdur. Tefekkür, dört dürlü olur, demişlerdir. Allahü teâlânın
mahlûklarındaki güzel san’atları, fâideleri düşünmek, Ona
inanmağa ve sevmeğe sebeb olur. Onun va’d etdiği sevâbları düşünmek,
ibâdet yapmağa sebeb olur. Onun haber verdiği azâbları
düşünmek, Ondan korkmağa, kimseye kötülük yapmamağa sebeb
olur. Onun ni’metlerine, ihsânlarına karşılık, nefsine uyarak
günâh işlediğini, gaflet içinde yaşadığını düşünmek, Allahdan hayâ
etmeğe, utanmağa sebeb olur. Allahü teâlâ, yerlerde ve gökler-
– 106 –