Hakikat Kitabevi Yayinlari - Faideli Bilgiler - Ahmed Cevdet Pasa - Huseyin Hilmi Isik

olur. Niyyet etmeden yapılan iş bâtıl olur. Delîlini anlamak, müctehidin
vazîfesidir. Mukallidin, her işde, dört mezhebden birini
taklîd etmesi lâzımdır. Âlimlerin çoğuna göre, çeşidli işlerde, dört
mezhebden dilediğini taklîd etmesi câizdir. (Tahrîr) kitâbı da,
böyle yazmakdadır. Fekat, bir mezhebe göre başlamış olduğu bir
işi bu mezhebe göre bitirmesi lâzım olduğu, sözbirliği ile bildirilmişdir.
Ya’nî bu işi kolay yapabilmek için, başka mezhebleri karışdıramaz.
[Otuzüçüncü maddeye bakınız!]. Bir mezhebi taklîde
başlayınca, zarûret olmadıkça, hiçbir işinde, başka mezhebi taklîd
etmemeli diyen âlimler de vardır) demekdedir.
Din imâmlarının birbirlerinin mezheblerine uygun ibâdet yapmaları,
dinde reformcuların zan etdikleri gibi, o mezhebe uymak
değildir. Kendinin o iş için o andaki ictihâdına uyarak böyle yapdılar.
Müctehidlerin böyle yapdıklarını ileri sürerek, herkes böyle
yapardı demek doğru olmaz. Hakîkî bir misâl vermeden, bu sözü
söylemek bir din adamına yakışmaz.
3 — Yine bu önsözünde, (Sonradan din perdesine bürünerek
ortaya çıkan siyâsî çekişmeler, mezheblerde olan asl maksadı
unutdurdu) diyor. Bu sözü, hiç afv edilemiyecek büyük ve çok çirkin
bir hatâdır. Mezhebden çıkanların, mezhebleri bozmağa kalkışanların
kabâhatlerini fıkh âlimlerine yüklemekdedir. Dört
mezhebin çok eskiden ve yeni basılan kitâbları meydândadır.
Mezheb imâmının ictihâdını değişdirecek hiçbir yazı, hiçbir fetvâ,
hiçbir kitâbda yokdur. Abduh ve onun çömezleri gibi dinde reformcular,
elbet bu âlimlerin dışındadırlar. Mezhebleri çığırından
çıkarmak isteyenler, bunlardır. Fekat, bunların hiçbir sözü, mu’teber
fıkh kitâblarında mevcûd değildir. Fıkh kitâbı, fıkh âlimlerinin
kitâblarına denir. Câhillerin, mezhebsizlerin ve (fen yobazı) olan
dinde reformcuların ve dîni siyâsete karışdıran (din yobazları)nın
kitâblarına, fıkh kitâbı denilmez. Bunların bozuk yazılarını ileri
sürerek, fıkh âlimlerine leke sürülemez.
4 — Yine bu önsözünde, (Mezheb imâmlarının hepsi, bizi taklîd
etmeyin. Delîlimizi alın. Neye dayanarak söylediğimizi bilmiyenler
için sözümüzle amel etmek câiz değildir demişlerdir) demesi
de şaşılacak birşey, hiç afv olunmıyacak bir yalandır. Bu sözleri
mezheb imâmları değil, mezhebsizler böyle söylemekdedir.
Mezheb imâmları, (Mukallide müctehidin delîllerini bilmek lâzım
değildir. Onun için delîl, mezheb imâmının sözleridir) demişlerdir.
– 92 –