Hakikat Kitabevi Yayinlari - Faideli Bilgiler - Ahmed Cevdet Pasa - Huseyin Hilmi Isik

herkes, Irak âlimlerinin çocuklarıdır. Irak âlimleri de, Kûfe âlimlerinin
talebesidir. Kûfe âlimleri ise, Ebû Hanîfenin talebesidir).
İmâm-ı a’zam dörtbin kimseden ilm aldı.
İmâm-ı a’zamın büyüklüğünü anlatmak için, her asrda gelen
âlimler, çeşidli kitâblar yazmışdır.
Hanefî mezhebinde, beşyüzbin din mes’elesi çözülmüş, hepsi
cevâblandırılmışdır.
Hâfız-ı kebîr Ebû Bekr Ahmed Hârizmî (Müsned) kitâbında
diyor ki, (Seyf-ül-eimme dedi ki, imâm-ı a’zam Ebû Hanîfe,
Kur’ân-ı kerîmden ve hadîs-i şerîflerden bir mes’ele çıkardığı zemân,
bunu üstâdlarına söylerdi. Hepsi tasdîk etmedikçe, süâl sâhibine
bu cevâbını bildirmezdi). Kûfe şehri câmi’inde ders verirken,
bin talebesi her dersinde bulunurdu. Bunlardan kırk adedi
müctehid idi. Bir mes’eleye cevâb bulunca, bunu talebelerine bildirirdi.
Birlikde incelerler. Kur’ân-ı kerîme ve hadîs-i şerîfe ve Eshâb-ı
kirâmın sözlerine uygun olduğunda sözbirliği olursa, sevincinden
(El-hamdülillah vallahü ekber) derdi. Dersde bulunanların
hepsi de, böyle söylerdi. Bundan sonra, bunu yazınız buyururdu.
[(Redd-i vehhâbî) kitâbında, fârisî olarak diyor ki, (Müctehid)
olmak için, arab lügatinde ve bunun evdâ’ını, sahîhini, mervîsini,
mütevâtirini, red yollarını, mevdû’ lügatları, fasîh ve redî ve mezmûm
şekllerini bilmekde ve müfred, şâz, nâdir, müsta’mel, mühmel,
mu’reb, ma’rife, iştikak, hakîkat, mecâz, müşterek, ızdâd,
mutlak, mukayyed, ibdâl, kalb denilen lügat bilgilerinde üstâd olmak
lâzımdır. Sonra sarf, nahv, me’ânî, beyân, bedî’, belâgat ilmlerinde
ve üsûl-i fıkh, üsûl-i hadîs ve üsûl-i tefsîrde mâhir olması
ve cerh ve ta’dîl imâmlarının sözlerini ezberlemiş olması lâzımdır.
(Fakîh) olmak için, bunlardan başka, her mes’elenin delîlini bilmek
ve her delîlin ma’nâsını, murâdını ve te’vîlini tahkîk etmek
lâzımdır. (Muhaddis) ya’nî, hadîs âlimi olmak için, hadîs-i şerîfleri,
işitdiği gibi ezberlemek lâzım olup, ma’nâ, murâd ve te’vîllerini
bilmek ve ahkâm-ı islâmiyyenin delîllerini anlamak şart değildir.
Bir hadîs-i şerîf için, fıkh âlimi sahîh der ve hadîs âlimi da’îf
derse, fakîhin sözü kıymetli olur. Bunun içindir ki, müctehidlerin
birincisi ve fakîhlerin en üstünü olan İmâm-ı a’zamın sözü ve
re’yi, hepsinden dahâ kıymetlidir. Çünki, birçok hadîsi, Eshâb-ı
kirâmdan vâsıtasız işitmişdir. Bu yüce İmâmın sahîh dediği hadîse,
bütün islâm âlimleri sahîh demişlerdir. Hadîs âlimi, fıkh âlimi
– 50 –