Hakikat Kitabevi Yayinlari - Faideli Bilgiler - Ahmed Cevdet Pasa - Huseyin Hilmi Isik

de böyle, dördüncü, beşinci... hep böyle. Bu bilgi, İhlâs sûresindeki,
(Allah vardır ve birdir) âyetini isbât etmekdedir.
Âdem aleyhisselâmın varlığı da, yukarıda bildirilen düşünce ile
kolayca anlaşılır. Âdem aleyhisselâm olmayıp da, insanların babaları
sonsuz olsaydı, yer yüzünde hiç insan bulunmazdı. Çünki, baba
sayısı sonsuz demek, ilk baba yok demekdir. İlk baba olmayınca,
bunun çocukları da, ya’nî insanlar da, yok demekdir. İnsanlar
var olduğundan, ilk babanın da var olması lâzım olur.
Âhırete inanmak, Allahü teâlâya inanmak gibi çok mühimdir.
Âhıret olmazsa, dünyâda mükâfatlandırılmıyan iyilikler ve cezâsı
çekilmeyen fenâlıklar, haksızlıklar, karşılıklarını göremiyecekdir.
Bu hâl, en ince san’atları, en ince düzenleri bulunan, bu gördüğümüz
âlem için çok büyük bir kusûr olur. En küçük bir hükûmetin,
hattâ herhangi bir topluluğun bir adâlet mahkemesi bulunuyor da,
kâinat dediğimiz şu muazzam âlemin bir mahkeme-i adâleti bulunmaz
mı? İnsanların hakkını vermek için âhırete ihtiyâç o kadar
mühimdir ki, Avrupanın fikr adamları fen yolu ile Allahü teâlânın
varlığını anlayamadıkları hâlde, ahlâk ve adâlet üzerinde düşünerek,
bu varlığı söz birliği ile kabûl etmekdedirler. Ahlâk üzerinde
düşünerek, Allahü teâlânın varlığını anlamak demek, dâimâ aldanabilen
ve ma’nevî mes’ûliyyetleri kontrol edemeyen ve herkesdeki
kuvveti başka başka olan (Vicdân)ın, ahlâkı korumağa kâdir
olamaması ve dünyâda herşey çok düzgün, çok güzel yaratılmış
iken, fazîletlerin değerlendirilmemesi ve nice kötülüklerin yayılmış
ve muhterem olması görüldüğünden, bu yolsuzlukların âhıretde
ödenmesine ihtiyâc bulunması demekdir.
Avrupalıların fen yolu ile Allahın varlığını anlamamalarına
çok şaşılır. Çünki, atomdan Arşa kadar, canlı cansız her varlıkdaki
düzgünlüğü ve birbirine aklları şaşırtan kanûnlarla bağlılıklarını
meydâna çıkaran fen bilgileri, Allahü teâlânın varlığını açıkca
göstermekdedir. Dünyâdaki haksızlıkların ödenmesi için âhıret
adında bir âlemin lâzım olduğu anlaşılarak, buradan da, bunların
bir yaratıcısı bulunacağı düşünüldüğü gibi, varlıkların düzgün, ince
yapılarına ve birbirleri ile olan hesâblı bağlantılarına, olaylarına,
kanûnlarına bakarak, bunları yaratana inanmak dahâ kolay
olur. Ya’nî insanların ahlâkında görülen noksanlık ve aşağılıklardan
âhiretin ve dolayısıyla bir yaratanın varlığı anlaşılıp da, bunlardaki
güzellikleri ve düzgünlükleri görerek, bunların bir yaratıcısı
olacağını anlamamak, şaşılacak bir şeydir. Bu hâl, insanların
muhtâç oldukları zemân, Hakkı tanımaları, muhtâc olmadıkları
zemân, Hakkı tanımamaları ve küfrân-ı ni’mete kalkışmaları gibi,
– 268 –