Hakikat Kitabevi Yayinlari - Faideli Bilgiler - Ahmed Cevdet Pasa - Huseyin Hilmi Isik

öğrenmek ve öğretmek için ve nemâzı kolay ve zevkle kılmak için,
bütün dünyâdaki müslimânlar, arabcayı din lisânı olarak kullanmakdadırlar.
Erkeklerin beş vakt nemâzı câmi’de cemâ’at ile kılması
lâzımdır. Herkes kendi dili ile kılarsa, çeşidli milletlerde bulunan,
başka diller konuşan müslimânlar, birlikde nemâz kılamazlardı.
Hutbelerin terceme edilmesinde de, bu mahzûr vardır. Her
kavm hutbeyi kendi dili ile okumağa kalkarsa, Türk, Çerkez, Laz,
Kürd, Arnavud, Alman, Hindli gibi müslimânların Cum’a ve bayram
nemâzlarında, ayrı ayrı câmi’lere ayrılmaları ve müslimânların
parçalanması tehlükesi hâsıl olur.
Bu reformcular, islâmiyyeti değişdirmek, bozmak için mezheb
imâmlarımızın ictihâdlarını çürütmeğe kalkışıyor. Eshâb-ı kirâm
“radıyallahü teâlâ anhüm ecma’în” zemânında islâmiyyetin bozulmuş
olduğunu, akllı bir dostun değil, câhil, iftirâcı bir düşmanın bile
söylemesi, hattâ düşünmesi haklı olamaz. Binüçyüz sene evvel bozulmuş
olan bir dînin bugün doğru bir şeklini bulmak nasıl mümkün
olur? Bu reformcuların, dîni düzeltmek, doğru ictihâdları yapmak
için çalışmaları boş yere olur. Mezheb imâmlarının ellerine, dînin temel
bilgileri doğru olarak geçmedi ise, şimdiki dinde reformculara,
o bilgilerin adı ve nişânı bile kalmamış olur. Bunlar, bu sözlerin
maskesi altında, Kur’ân-ı kerîmden ve hadîs-i şerîflerden çıkararak
değil de, kendi noksan aklları ve kısa görüşleri ile bularak, keyflerine
göre uydurarak, ictihâd yapmak çabasındadırlar. Hak ve hakîkat
parçalanamaz diyerek, dört mezhebden hangisi doğru olur diye
mezheblere leke sürmeğe kalkışıyor. Öte yandan da, ictihâd serbest
olmalıdır. İlericiler de ictihâd yapmalıdır diyerek, hakkı paramparça
etmeği savunuyorlar. Herbiri kendi anladığını, düşündüğünü beğenip,
başkalarının ictihâdını kötüleyerek, ictihâd kapısını açmağa
çalışırken, kapatdıklarının farkına varamıyorlar. Derme çatma sözlerini
bir tarafa bırakarak deriz ki, ictihâd etmek hakkını ve salâhiyyetini,
islâmiyyet dört kişiye bırakmamışdır. Eshâb-ı kirâmın herbiri
de ictihâd etdi. Onlardan sonra gelen âlimler arasında ictihâd makâmına
yükselenler çok oldu. Fekat, onların ictihâd etdikleri sözleri,
kitâbları bugün elimizde bulunmadığı için, mezhebleri unutuldu.
Yalnız dört mezhebin kitâbları meydânda kaldı. Kur’ân-ı kerîmin
tefsîri ve tercemesi işi gibi, ictihâd da, bir ihtisâs ve iktidâr işidir.
Küfrü ve şirki bile ayıramayan bu reformcuların, bu ihtisâsa ve iktidâra
mâlik olmadıkları da meydândadır.
34 — Reformcu devâm ederek diyor ki, (Dinlerin, sosyal düzenlerin,
kısaca ilâhî ve beşerî bütün kanûnların içinde ortak olan
bir şey var: korku. İslâmiyyet, yalnız sosyal menfe’atleri yapmak
– 257 – Fâideli Bilgiler - F:17