Hakikat Kitabevi Yayinlari - Faideli Bilgiler - Ahmed Cevdet Pasa - Huseyin Hilmi Isik

var iken, tevekkülü kaldırarak i’timâd-i nefs diye birşey aramak,
dîne yardım etdiklerini söyliyen reformculara yakışır mı? Bunlar,
biz tevekkülün yanlış anlaşılmasına karşı, bunu istiyoruz da, diyemezler.
Çünki, i’timâd-i nefs, ya’nî kendine güvenmek, tevekkülün
tersi ve tevekkülü bozan birşeydir. Bundan başka, egoistliğe, kendini
beğenmeğe yol açar. İ’timâd-i nefs, mantık ilmine de uygun
değildir. Çünki, güvenilecek birşey bulamamak demekdir. Bir güvenen
bir de güvenilen olmak üzere ayrı ayrı iki şey düşünülmedikçe,
güvenmek sözünün ma’nâsı kalmaz. Mantık ilminde (Devr-i bâtıl)
ya’nî bozuk devr anlatılırken, (Bir şeyin kendine muhtâc olması
lâzım gelir) denilmekdedir. Edebiyyâtda i’timâd-i nefs üzerinde
çok durulur. Fekat, başka insanların yardımına güvenmek gibi bir
düşünceye karşı olarak kıymetlendirilir. Bunu aşarak, Allahü teâlâya
güvenmeği sarsdığı zemân, kötü ve zararlı olur. İ’timâd-ı nefsin,
bu çıplak ma’nâsı ile akl ve mantık karşısındaki ma’nâsızlıkdan
başka bir değeri olmadığı gibi, insanda bulunmayan büyük bir kuvveti
elde etmeğe de yaramaz. Çünki, herkesin nefsi vardır. Herkesin
nefsine i’timâdı insanların birbirinden farklı, üstün olmasına sebeb
olmaz. Başkasının yumruğunu yimeyen, kendi yumruğunu
batman taşı sanır, atasözü meşhûrdur. Birbiri ile çarpışacak kuvvetler
için, sebeblere elden geldiği kadar yapışdıkdan sonra, i’timâd-i
nefs yerine Allaha tevekkül ederek, Onun yardımını aramak
ise, öyle değildir. İki taraf da Allaha tevekkül edince, eşid olurlar
ise de, haklı olduğunu bilen taraf, karşısındakinin tevekkülden istifâde
edemiyeceğine inanır. İ’timâd-i nefs olunca, böyle inanmasına
bir sebeb yokdur. Bir kimse, Allah bana yardım eder, çünki,
ben haklıyım derse, yakışır. Fekat, nefsim bana yardım eder, çünki
ben haklıyım diyemez. Çünki, haksız olan egoistin nefsi, dahâ
çok istemekde, dahâ azgın saldırmakdadır. Tevekkülün, kendini
haksız bilen tarafın işine yarar bir kuvvet olamaması da bir kusûr
değildir. İ’timâd-i nefs gibi, kötü maksadlarla kullanmağa elverişli
olmadığını gösterir.
Tevekkülde, başkasının yardımına güvenmeyip, yalnız Allaha
sığınarak çalışmak inancı bulunduğundan, i’timâd-i nefsden beklenilen
kuvvetden katkat fazla kuvvet hâsıl olmakdadır. Dinde reformcuların
tevekkülü kötülemeleri, bunu anlayamadıkları için olsa
gerekdir. Çünki, tevekkül eden kimse, Allaha güvenip de, kendisi
boş oturacak değildir. İ’timâd-i nefs sâhibi de, kendine güvenerek
boş oturmayacağı gibi, ikisi de çalışacak, başkasına güvenmeyecekdir.
Şu kadar var ki, kendine güvenen adam, kimsesizdir. Tevekkül
eden müslimânın, kendi çalışmasından başka, Allahı vardır.
Bu tükenmez kaynakdan kuvvet almakdadır. Tevekkül eden müs-
– 228 –