Hakikat Kitabevi Yayinlari - Faideli Bilgiler - Ahmed Cevdet Pasa - Huseyin Hilmi Isik

ve her kötülükle îmânın birleşebileceği fikrini doğurmuş, hem tenbelliğe,
hem de ahlâksızlığa yol açmışdır) diyorlar.
Bunların herbirini aşağıdaki maddede açık ve geniş anlatacağız.
26 — (Mü’min; hayrın da, şerrin de, cenâb-ı Hak tarafından
ezelde takdîr edildiğine inanır. Biz kuluz. Kulun elinden birşey gelmez.
Herşeyi yapan Allahdır. Kul, kaderi değişdiremez. Meselâ,
rızk ezelde ayrılmışdır. Ne yapsak, bunu değişdiremeyiz. Ortada bir
tehlüke var. Allah isterse, bu tehlüke bize dokunur, istemezse dokunmaz.
Mü’min için Allaha tevekkülden başka çâre yokdur) diyor.
Böylece islâmiyyetin temel inançlarını sarsmak istiyor.
Cevâb: Bu inanışların hepsi doğrudur. Tevekkülü ve kazâ ve
kaderi yanlış anlayan câhiller gibi, reformcu da, bunları anlayamamış,
dahâ doğrusu, kazâ ve kader bilgisini bozmağa çalışmakdadır.
Şu kadar var ki, müslimânlar yanlış anlasa da, beğeniyorlar. Reformcu
ise, beğenmemekdedir. Müslimânlar, böyle inandığı için
tenbel oluyor denirse, ibâdetlerinde de tenbel olmaları lâzım gelir.
Çünki, insanın elinden hiçbirşey gelmediğine inandığı için tenbel
olan kimse, dünyâ işinde tenbel olduğu gibi, âhıret vazîfelerinde
de tenbel olur. Müslimânlık insanın dünyâ işlerinde elini, kolunu,
ihtiyârını ve irâdesini bağlı tutuyorsa, âhıret işlerinde de bağlı tutar.
Böyle inanan kimselerin nemâzlarına, oruclarına varıncaya
kadar bütün ibâdetlerinde tenbellik etdiklerine de reformcular
inanıyor mu? İnanıyorlarsa, niçin biraz da bu tenbellikden şikâyet
etmiyorlar? Bu tenbelliği ağızlarına, kalemlerine almamaları,
müslimânların âhıret işlerinde, kazâ ve kadere inanmadıkları için
mi, yoksa reformcuların o tarafa ehemmiyyet vermedikleri için
midir? Hepimiz biliyoruz ki şimdiki müslimânlar, dînî vazîfeleri
yapmakda da, tenbel olmuşlardır. Bu tenbellikleri de, dîni sevdikleri
için olmaz ya! Müslimânlarda dîne bağlılık kuvvetli olsa idi, dînî
vazîfelerinde, ibâdetlerinde gevşek davranmazlardı. Bu tenbellik
müslimânlara nereden gelmiş? İyi incelenirse, canımızın kıymetli
ve istirâhatın tatlı görünmesinden, ya’nî nefse uymakdan ileri
geldiği anlaşılır. Câhillik de, buna eklenmiş. Cennetdeki kıymetli
hayâtlara ve devâmlı istirâhatlara kavuşmak için, çalışmak ve fedâkârlık
lâzım olduğunu anlamağa da cehâletimiz mâni’ olmuş.
O hâlde, dîn-i islâmın yüksek ve kıymetli hakîkatlerini, bu tenbelliğe
sebeb göstermek, çok haksız ve yersiz bir iftirâ olur. Hele
tabasbus, riyâkârlık, yaltakçılık ve yalancılık gibi kötülükleri
kazâ ve kadere yükletmek, çok çirkin bir iftirâdır. Bu kötülükler,
menfe’atden, ya’nî dîni bırakıp, dünyâya sarılmakdan, dînin ahlâk
kâidelerinden sıyrılmakdan ileri gelmekdedir. Kısaca, ahlâksızlık-
– 224 –