Hakikat Kitabevi Yayinlari - Faideli Bilgiler - Ahmed Cevdet Pasa - Huseyin Hilmi Isik

nasıl ayırd edilebileceğini, Muhammed bin Sâlim “rahmetullahi
teâlâ aleyhim ecma’în” hazretlerinden sordular. (Sözlerinin yumuşak
olması ve huylarının güzel olması ve yüzünün güler olması
ve ihsânının bol olması ve konuşurken i’tirâz etmemesi ve özr dileyenleri
afv etmesi ve herkese merhametli olması ile anlaşılır)
buyurdu. Ebû Abdüllah Ahmed Makkarî buyurdu ki, (Fütüvvet
demek, gücendiğin kimseye iyilik etmek, sevmediğine ihsânda bulunmak
ve sıkıldığın kimseye güler yüzlü olmakdır).
Az konuşmalı, az uyumalı ve az gülmelidir. Kahkaha ile gülmek,
kalbi karartır. Çalışmalı, fekat karşılığını Allahü teâlâdan
beklemelidir. Onun emrlerini yapmakdan zevk duymalıdır. Yalnız
Ona güvenince, O, her dileği ihsân eder. Hadîs-i şerîfde buyuruldu
ki, (Allahü teâlâ yalnız Ona güvenenin her dilediğini verir
ve bütün insanları buna yardımcı yapar.) Yahyâ bin Mu’âz-ı Râzî
“rahmetullahi teâlâ aleyh” 258 [m. 872] de Nişâpûrda vefât etdi.
Buyurdu ki, (Allahü teâlâyı sevdiğin kadar, herkes seni sever. Allahü
teâlâdan korkduğun kadar herkes senden korkar. Allahü teâlâya
kulluk etdiğin mikdârda, herkes sana yardımcı olur). Kendi
çıkarlarının arkasında koşma! Ebû Muhammed Abdüllah Râşî
“rahmetullahi teâlâ aleyh” 367 [m. 978] de Bağdâdda vefât etmişdir.
Buyurdu ki, (Allahü teâlâ ile insan arasında olan en büyük
perde, kendi nefsini düşünmesidir ve kendisi gibi âciz olan bir kula
güvenmesidir. İnsanların değil, Allahü teâlânın sevgisine kavuşmağı
düşünmelidir). Âileye ve çocuklarına karşı tatlı dilli ve güler
yüzlü olmalıdır. Onların haklarını yerine getirecek kadar aralarında
bulunmalıdır. Onlara bağlanmak, Allahü teâlâdan yüzçevirecek
kadar olmamalıdır.
Din işlerinde, câhil ve fâsık olan din adamlarına danışmamalıdır.
Mezhebsizlerle ve dünyâya düşkün olanlarla birlikde bulunmamalıdır.
Her işde, sünnete uymalı, bid’atden sakınmalıdır.
Neş’eli zemânlarda, islâmiyyetin dışına taşmamalı. Sıkıntılı anlarda,
Allahü teâlâdan ümmîdi kesmemelidir. Her güçlük yanında
kolaylık bulunduğunu unutmamalıdır. Neş’ede ve sıkıntıda hâli
değişmemeli, varlıkda ve yoklukda aynı hâlde olmalıdır. Hattâ,
yoklukdan râhatlık duymalı, varlıkda sıkılmalıdır. Olayların değişmesi,
insanda değişiklik yapmamalıdır.
Kimsenin aybına bakmamalı, kendi ayblarını görmelidir. Kendini
hiçbir müslimândan üstün bilmemelidir. Ehl-i sünnet olan
ya’nî dört mezhebden birinde olan her müslimânı kendinden üstün
tutmalıdır. Her müslimânı görünce, kendi se’âdetinin, onun
düâsını almakda olabileceğine inanmalıdır. Kendinde hakkı bulu-
– 174 –