Hakikat Kitabevi Yayinlari - Faideli Bilgiler - Ahmed Cevdet Pasa - Huseyin Hilmi Isik

ve yıkıcı fikrlerini, din ve ibâdet şekline sokmak istiyorlar.
35 — Reşîd Rızâ, sözlerini tekrâr ederek, fikrlerini perçinleşdirmek
istiyor. Yine diyor ki, (Ben ibâdetler husûsunda kıyâs kabûl
etmiyorum. Delîle bakan ve ona göre re’yleri kabûl eden her
müslimân da müctehiddir. Mezheblere bağlı âlimler de, ba’zı
mes’elelerde onlara muhâlefet etmişlerdir. Begavî, Evzâ’î ve Gazâlî,
Şâfi’î mezhebinde oldukları hâlde, imâmlarına ve Zimahşerî
de, Ebû Hanîfeye muhâlefet etmişdir. Dört halîfeden sonra saltanat
sâhibi hükümdârlık başlamışdır. Din ilmleri de bozulmuşdur.)
Dinde reformcuya göre, dinde kıyâs olmaz ve bütün müslimânlar
müctehiddir. İhtilâflı mes’elelerin delîllerini inceleyip
doğru olanı bulacaklardır. Ya’nî kıyâs yapacaklardır. İki sözü birbirini
nakz etmekdedir. İctihâdın ve kıyâsın üsûl-i fıkh kitâblarındaki
ma’nâlarını anlıyabilmiş olsaydı, bu tenâkuza düşmezdi.
Mısrlı dinde reformcunun ana dili olan arabîsi kuvvetli, biraz da
mekteb görmüş. Elbet Ehl-i sünnet âlimlerinin kitâblarını kolayca
okuyor ve kendine göre birşeyler anlıyor. Fekat, (Üsûl-i fıkh)
ilmi büyük bir deryâdır. Bu ilme ehl olmak için, seksen kadar âlet
ilmleri okumak lâzımdır. Bu âlet ilmleri bilmiyen, hattâ inkâr
eden bir kimseye, arabîsi çok kuvvetli olsa da, bu ilmin câhili denir.
Asrımız ihtisâs asrıdır. Yalnız tıb ilminde ve yalnız fizikde ve
kimyâda yeni yeni ihtisâs kolları meydâna çıkıyor. Dâhiliyye mütehassısı
olan doktor, hastasını ba’zan sinir mütehassısı olan doktora,
o da rûh mütehassısı olan doktora, bu da psikiyatri mütehassısı
olan doktora göndermek zorunda kalıyor. Fiziko-terapideki
ihtisâs kolları ise, bundan dahâ çok. Fen kısmlarında, bu çeşidli
ihtisâs kolları bulunuyor da, dahâ geniş ve dahâ şümûllü ve
dahâ yüksek olan din bilgisindeki ihtisâs kollarını ve bunların
mütehassıslarını hafîf görmek, hattâ inkâr etmek nasıl doğru olabilir?
Hele bu, ilm adına konuşan bir kimse için, aslâ kabûl edilemez.
Dinde reformcunun (üsûl-i fıkh) ilminde pek câhil olduğu
kolayca anlaşılıyor. Bir câhilin, bir âlime, bir mütehassısa dil
uzatmasının kıymeti olamaz. Âlimi, âlim tanır. Câhil tanıyamaz.
Câhilin lehde ve aleyhde sözleri mu’teber olamaz. Âlimlerin sözlerini
anlamadan yazan, böylece sahîfeler dolduran bir câhil, ancak
kendi gibi câhilleri aldatabilir. Bu satırları yazarken, bu yüksek
ilmde söz sâhibi olduğumuzu aslâ iddi’â etmiyoruz. Âlim olmak
şöyle dursun, o büyük insanların derin ilmleri karşısında bir
hiç olduğumuzu görüyoruz. Bu ilm üzerinde kendimizden konuşmağı
ve yazmağı kendimiz için bir edebsizlik biliyoruz. Fekat, ne
– 133 –