Hakikat Kitabevi Yayinlari - Faideli Bilgiler - Ahmed Cevdet Pasa - Huseyin Hilmi Isik

zuk fırkalar da meydâna çıkıp, yeni müslimân olanları aldatmağa
başladılar. Ehl-i sünnet âlimleri “rahmetullahi teâlâ aleyhim ecma’în”,
müslimânların dinlerini korumak için çeşidli dinlere ve
felsefecilere ve zındıklara cevâb vermek zorunda kaldılar. Onlara,
istedikleri gibi ve felsefelerine uygun cevâblar hâzırlayarak, kelâm
ilmini her tarafa yaydılar. Böylece, gençlerin aldatılmasını önlediler.
Bu hizmetlerini övmemiz, onlara şükr ve düâ etmemiz lâzım
iken, onları bu yüzden kötülemeğe kalkışmak, bir müslimâna
yakışır mı? Eshâb-ı kirâm “radıyallahü teâlâ anhüm ecma’în”çok
âkıl ve ârif oldukları ve Resûlullah gibi bir mürşidleri olduğu için,
islâm dîni, yirmi senede bütün dünyâya yayıldı. İkinci asrdan sonra,
üç kıt’a üzerindeki müslimânlarda bu şartların ikisi de kalmadı.
Talebenin hocasından okuyup öğrenmeleri zemânı uzadı. Şimdi
de, üstâd müşfik ve mâhir, talebe de zekî ve çalışkan olursa, yine
az zemânda öğrenilir buyurmuşlardır. Bid’atlerin ve günâhların
zulmetleri de kalbleri karartıp, hâfızaları za’îfletdi. Bu da, tahsîl
zemânının uzamasına sebeb oldu. İmâm-ı Şâfi’î bile, hocası Vekî’a
hâfızasının za’îfliğinden şikâyet etdi. Aldığı cevâbı bildiren şu
beyt, bu hakîkati gösteriyor:
Şekevtül Vekî’a min sû-i hıfzî,
fe-evsânî ilâ terk-il me’âsî.
Dinde reformcu, bir yandan ittifâkla bildirilmiş olan ibâdetleri
her müslimânın yapması lâzımdır diyor. Öte yandan da, ihtilâflı
şeyleri yapmasa da olur veyâ dilediği mezhebe göre yapar, ya’nî
mezhebleri birbirlerine telfîk eder, karışdırır, diyor. Sözleri birbirine
uymıyor. Çünki, mezhebleri birbirlerine karışdırmanın bâtıl
olduğu, sözbirliği ile bildirilmişdir. Mezhebleri karışdırmak, ittifâkla
bildirilmiş olan bu habere uymamak olur. Bunun için, dinde
reformcunun sözüne uyarak yapılan ibâdetler ona göre de sahîh
olmaz. (İhtilâflı mes’eleleri Eshâb yapmamışdır. Yapmış olsalardı,
ihtilâflı olmazdı) demek de, doğru değildir. Çünki, Eshâb-ı kirâmın
nasıl yapdıkları anlaşılamadığı için, ihtilâf olunmuş
mes’eleler de çokdur. Mezheb imâmının sözünü bırakıp, hadîsden
kendi anladığına uymalı demek de, ittifâkla bildirilen habere uygun
değildir. Kendisini mezheb imâmından dahâ üstün görmek,
müctehid sanmak olur ki, şeytân sıfatıdır.
28 — Sekizinci konuşmada, dinde reformcu diyor ki, (Taklîdciler,
Allahın verdiği fıtratın îcâbı olan düşünme, araşdırma ve delîl
arama nûruna karşı en büyük düşmandır).
– 120 –