Hakikat Kitabevi Yayinlari - Faideli Bilgiler - Ahmed Cevdet Pasa - Huseyin Hilmi Isik

zîl ve perîşan etdiğini görüp parmaklarını ısırmakdan kendini
men’ edemezdi. Özbek sultânı Abdüllah hânın cihâd ve onları
kahr etmesinin sebebini bildiren İmâm-ı Rabbânînin “rahmetullahi
teâlâ aleyh” (Redd-i Revâfıd) kitâbını okuyan ve Süveydînin
“rahmetullahi teâlâ aleyh”, Nâdir Şâhın adamları ile münâzara ve
galebesini bildiren (Hucec-i Kat’ıyye) kitâbını gören bir ilm adamı,
Ehl-i sünnet âlimlerinin “rahmetullahi teâlâ aleyhim ecma’în”
onları nasıl mağlûb etdiklerini pek iyi anlar. Hakîkat Kitâbevinin
neşr etdiği (Mektûbât Tercemesi) kitâbında, sekseninci mektûbun
sonunda, mezhebsizlerin dalâletde olduklarını yazan âlimlerden
otuzikisinin ve kitâblarının ismleri bildirilmişdir. Fıkh âlimlerinin
birbirleri ile uğraşmaları sözü de, dinde reformcuların dillerine
doladıkları iftirâlardan biridir. Bunun cevâbını altıncı maddede
bildirdik. (Redd-i Revâfıd) kitâbının arabî ve fârisîsi, (Hücec-i
kat’ıyye) kitâbının arabîsi, her iki kitâbın türkçe tercemeleri ve fârisî
(Tuhfe-i isnâ aşeriyye) ile arabî (Muhtasar)ı, Hakîkat Kitâbevi
tarafından basdırılmışdır.
24 — Dinde reformcu; (Âlimlerde birbirine karşı mücâdele,
red ve cebhe alışın çoğu, nefsin arzûlarına kapılmakdan doğmuşdur.
Kelâm ilminin doğuşuna başlıca sebeb, Mu’tezile olmuşdur.
Bunlar, dindâr selefin dalmadıkları, ba’zı mes’elelere daldılar.
Onlar hakkında i’tirâzlar ileri sürdüler. Diğerleri de, bunların i’tirâz
oklarına karşı çıkdılar. İlm, tefekkür ve istidlâl sâhibi gerçek
âlimlerin birer birer ortadan çekilmesiyle sonradan gelenler, sâdece
onların söylediklerini harfi harfine nakl ediyorlardı. Zemânın
geçmesiyle bunların fâidesi de kalmadı. Bu mukallidler,
İmâm-ı Eş’arî ve mu’akkîbleri gibi âlimlerden sonra ortaya çıkan
mes’eleler, bid’at ve hurâfeler karşısında sükût ediyor, bunlara
âid soru soranları tekfîr ediyorlardı. Ancak bu bid’at ve sapıklıklar,
din kisvesi ve rengi içinde ileri sürülür, tarafdarları ve yardımcıları
bulunursa, bu sefer kelâmcılar da çeşidli te’vîllerle onları
müdâfe’aya kalkışıyorlardı. Hattâ küfr silâhı da yön değişdiriyor.
Bu bid’at ve sapıklıklara muhâlefet edenlere yöneliyor. Onlara
küfr ve sapıklık isnâd ediyorlardı. Bunu her neslde ve her milletde
görmek mümkindir.
Fıkhcılara gelince, onların durumunu imâm-ı Gazâlîden dinliyelim:
Hüccetül-islâm imâm-ı Gazâlî, İhyânın Kitâbül-ilm bahsinde
diyor ki: “Fıkhcıların birbirleri ile atışmalarının, mücâdele
etmelerinin sebebi, hükümdâr ve vâlîlere yaklaşarak, makâm
kapmak, kazâ mevkı’ini elde etmekdir. Bu sebeble dikkat edilir-
– 112 –