Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Cumalıkızık Evleri<br />
lesinin eline geçmiştir. 908’de I. Gagik<br />
Ardzruni bazı Ermeni ve Müslüman<br />
beyleriyle anlaşarak Gevaş’ta (Vostan)<br />
kendini Vaspuragan Kralı ilan etmiş<br />
ve bilahare başkentini adaya taşımaya<br />
karar vermiştir. I. Gagik adada halen<br />
mevcut olan kiliseden başka müstahkem<br />
bir kasaba, saray, çarşı ve liman<br />
inşa ettirmiştir. Ada üzerindeki sivil<br />
yerleşimin 16. yüzyıl başlarına kadar<br />
canlı olarak varlığını sürdürdüğü ve<br />
1535 Osmanlı-İran Harbi’nde tahrip<br />
edildiği anlaşılıyor.<br />
16. yüzyıldan sonra sivil yerleşimin<br />
bulunmadığı adada Kutsal Haç’a<br />
(Surp Khaç) adanmış bir Ermeni<br />
manastırı varlığını sürdürüyor. 19.<br />
yüzyıl sonlarında 300 civarında keşişin<br />
ikamet ettiği manastır, 1895 ve 1915<br />
olaylarından sonra terkedilmiş. Adanın<br />
güney doğusuna kurulmuş olan<br />
kilise, mimari açıdan Ortaçağ Ermeni<br />
sanatının en parlak eserleri arasında<br />
sayılıyor. Kızıl andezit taşından inşa<br />
edilmiş olan kilisenin dış cephesi,<br />
alçak rölyef şeklinde işlenmiş zengin<br />
bitki ve hayvan motifleriyle ve Kutsal<br />
Kitap’tan alınma sahnelerle bezenmiş.<br />
Kilise bu özelliğiyle de Ermeni mimari<br />
tarihi içinde eşsiz bir konuma sahip.<br />
Osmanlı evleri ile ünlü Cumalıkızık<br />
Osmanlı sivil mimarisinin en görkemli<br />
köy yerleşimini günümüze ulaştıran<br />
Cumalıkızık, son yıllarda ülkemiz<br />
yanında tüm dünyada da tanınmaya<br />
başladı. Osmanlıların Bursa’da ilk<br />
yerleştikleri bölgelerden olan Cumalıkızık,<br />
180’i halen kullanılan, bazılarında<br />
ise koruma ve restorasyon<br />
çalışmalarının yapıldığı toplam 270 ev<br />
ile Osmanlı dönemi konut dokusunu<br />
günümüze taşıyor.<br />
1969 yılında Cumalıkızık yerleşiminin<br />
güneydoğusunda Uludağ eteklerindeki<br />
Ihlamurcu mevkiinde Bizans devrine<br />
ait bir kilise kalıntısı bulundu. Kilise<br />
kalıntısının yüzeyde rastlanan bazı<br />
mimari parçaları halen Bursa Arkeoloji<br />
Müzesi’nde saklanmaktadır. Bursa<br />
yakınlarında kurulan Osmanlı Beyliği<br />
kuruluşundan kısa zaman sonra<br />
bölgeye hakim olmayı başarmış, 1326<br />
yılında Bursa’yı, 1331 yılında İznik’i fethederek<br />
yörede varlığını kesin olarak<br />
kabul ettirmiştir.<br />
Böylece Osmanlı halkının bu topraklara<br />
yerleşerek kentler ve köyler<br />
oluşturması sağlanmıştır. Cumalıkızık<br />
vakıf köyü olarak kurulmuş ve bu özelliğini<br />
yerleşim dokusu konut mimarisi,<br />
yaşam biçimine yansıtmıştır. Uludağ’ın<br />
kuzeyindeki dik etekler ile vadilerin<br />
arasında sıkışıp kalan yöre köylerine<br />
bu konumlarından dolayı ‘’kızık’’ adı<br />
verilmiştir. Köylerin birbirlerinden<br />
ayrılması için de dereye yakın olanına<br />
Derekızık, Fidye verene Fidyekızık ve<br />
Kızık köylerinden topluca gidilerek<br />
cuma namazı kılınan köye de Cumalıkızık<br />
adları verilmiştir.<br />
Cumalıkızık evleri genelde üç katlıdır;<br />
birbirine akraba olan ailelerin birlikte,<br />
tam bir işbirliği ve uyum içinde<br />
yaşamlarını sürdürdüğü bilinmektedir.<br />
Evler yapılırken aile mahremiyetine<br />
son derece özen gösterilmiştir. Evlerin<br />
dış kısımlarında zemin ve birinci katlar<br />
ile avlular, sokak döşemesine uygun<br />
moloz taş ve ahşap hatıllı duvarlarla<br />
örülmüştür.<br />
Üst kat ahşap taşıyıcı hımış dolgu,<br />
üstü alaturka kiremitli kırma çatılıdır.<br />
Sokaktan ev içinin görülmesi mümkün<br />
değildir. Pencereler üst katlarda<br />
kafesli veya cumbalıdır. Cumalıkızık<br />
evlerinde genelde iki türlü plan<br />
uygulanmıştır. Bunlardan birincisi<br />
etrafı moloz taşlarla yüksek şekilde<br />
örülmüş bir duvarla çevrili dış avludur.<br />
89
Change language