3 NOKTALAMA Ä Ä¡ARETLERÄ

88 / Faysal Okan ATASOY
yazılı kaynaklarda noktalama iĢaretlerini gören okuyucu cümlelerin akıĢından
cümlenin hangi anlama geldiğini rahatlıkla anlayabilir. Noktalama, anlamanın
çabuk ve doğru gerçekleĢmesini sağlamak için yapılır, bağlama
hizmet eden araç olarak görülmelidir.
3.1.2.5 Cümle içinde noktanın sorun oluşturması
Noktanın cümleyi bitirici özelliği ile sıra belirticisi olarak kullanılması
çatıĢabilmektedir. Sayı adlarıyla birlikte -ncI eki yerine kullanılan nokta,
bağlamından koparılmıĢ bir cümlede sorun olabilir. Kısaltmalardan sonra
kullanılan nokta ile cümleyi bitiren nokta da çatıĢabilir ve okurun yazılı
metni anlamasını zorlaĢtırabilir. Noktadan sonra büyük harfle baĢlanır kuralı,
hem -ncI eki yerine kullanılan hem de kısaltmalardan sonra kullanılan
noktanın arkasından gelen kelimenin ilk harfinin yazımında karmaĢaya sebep
olmaktadır.
Türkçe söz derleme çalıĢmalarının bilgisayarda değerlendirilebilmesi
için yazılım geliĢtiren ve bu yazılımın uygulanmasında karĢılaĢılan sorunları
tespit edip çözüm teklifleri sunan ÇEBĠ ve VARLIKLAR, Türkçe cümle içinde
ve sonunda nokta kullanılması yüzünden bazı sıkıntılar yaĢadıklarını söylemiĢlerdir.
AraĢtırmacılar nokta ile ilgili belirsizlikleri Ģöylece örneklemiĢlerdir:
(i) Uluslar, bu ekonomik buhran sonucunda 2. Dünya SavaĢı‘nı ya-
ĢamıĢtır.
(ii) Bu sezon kaybedilen maç sayısı 2. Dünya Kupası‘na katılma
Ģansı azalıyor.
(iii) Cumhuriyetimizin 75. yılı coĢkusuyla…
(iv) …tahta çıkan IV. Murat…
(v) …koĢuda 2. Uzun atlamada ise ancak 4. olabildi.
Birinci cümlede geçen nokta, sıralama görevinde -ncI eki yerine kullanılmıĢtır.
Ġkinci cümlede geçen nokta, cümlenin bittiği yeri göstermektedir.
Yazılım programı noktaları cümle bitiricisi olarak tanımaktadır. Her iki
cümlede de noktanın önünde ve ardında yer alan kelimeler aynıdır. 103 AraĢtırmacılara
göre cümlelerin yanlıĢ anlaĢılma ihtimali vardır.
103 Yalçın ÇEBĠ, - Özlem VARLIKLAR: ―Türkçe Derlem OluĢturmada. . . ‖ Bilgisayar Destekli
Dil Bilimi ÇalıĢtayı Bildirileri 14 Mayıs 2005, s. 61-62.