3 NOKTALAMA Ä Ä¡ARETLERÄ

76 / Faysal Okan ATASOY
Türkçenin yazılı dille ifadesi boyunca anlatımı bitirme, kesme iĢini
üstlenen değiĢik Ģekillerde iĢaretler kullanılmıĢtır. GABAIN, Uygur metinlerinde
nokta, iki nokta ve az da olsa ikiden fazla nokta kullanıldığını, bu iĢaretlerin
iki cümle arasında yer almasına rağmen çoğu zaman hiçbir iĢarete
yer verilmediğini, bazen de eĢit iki cümle arasında yer aldığını; Mani metinlerinin
öbür metinlerden noktalarının kırmızı olmasıyla ayrıldığını belirtmiĢtir.
90 Mani metinlerinde nokta kırmızı bir daire içinde de yer alabilir. 91
Eski metinlerde kullanılan değiĢik iĢaretler bazı yerlerde göze hitap
eden süslemeler gibi durmakta ise de çoğu zaman anlatımı kesmek için kullanılmıĢtır.
Bazı manzum metinlerde mısra aralarında ayırıcı olarak kullanılan
iĢaretler de vardır. Cümle sonlarına denk gelen kelimenin son harfi satır
sonuna dek uzatılarak da beytin, cümlenin veya anlatılan bölümün bittiği
iĢaret edilmiĢtir.
Osmanlıcada iĢarete kâtı‘a 92 (=kesen) adı verilmiĢtir 93 . Yazım kılavuzlarında
nokta adıyla ve hemen hemen aynı kurallarla görünür. 94
Nokta genel ağ sayfalarının adreslerinde de önemli bir yer edinmiĢtir;
www.meb.gov.tr adresinde olduğu gibi, adres birimlerini birbirinden ayırır.
Ayrıca bilgisayar dosyalama düzeninde dosya adından sonra dosya uzantısını
gösteren kısaltmanın önüne nokta konur, nokta konduktan sonra boĢluk
90
A. von GABAIN, Eski Türkçenin Grameri, s. 11. ―Manihey alfabesi ile yazılan metinlerde
noktalama Uygur alfabesindeki gibidir. ‖ Talat TEKĠN, Tarih Boyunca Türkçenin Yazımı,
s. 35.
91
Aylin KOÇ ―Noktalama iĢaretlerinin tarihçesi‖ Kültür Tarihimizde Gizli Diller ve ġifreler,
s. 283.
92
ġĠNASĠ‘nin ―nokta‖ adlandırması için bk. Aylin KOÇ ―Noktalama iĢaretlerinin tarihçesi‖
Kültür Tarihimizde Gizli Diller ve ġifreler, s. 285; ġEMSEDDĠN SAMĠ için bk. s. 28; Tahir
Ken‗an, Kavâid-i Lisân-ı Türkî, s. 43.
93
―nokta‖ Ahmet Cevat EMRE, Türkçe Sarf ve Nahiv… s. 18
94
AYDIN-MEYDAN, Türkçe Ġmlâ Kılavuzu, nokta s. 17; ÇOTUKSÖKEN, Türkçe Yazım Kılavuzu,
nokta s. 31; DEMĠRAY, Temel Yazım Sözlüğü ―Ġmla Kılavuzu‖, nokta, s. 39; Eğitim
Yayınları Yazım Kılavuzu, nokta s. 27; GÖNÜLAL, Noktalama, ―nokta‖ s. 3-14;
HENGĠRMEN, Yazım Kılavuzu Noktalama ĠĢaretleri, nokta, s. 53; Ġmlâ Kılavuzu, TDK,
2 3 7
1941, s. XLII - Ġmlâ Kılavuzu, TDK, 1948, s. XLII; Ġmlâ Kılavuzu, TDK, 1962, nokta
s. XXV; KARATAġ, Türk Dilinde Ġmlâ ve Noktalama, nokta, s. 22; ÖZÖN, Türkçe Ġmla Kılavuzu,
nokta s. XXIV; SANDER, Bütün Okullar Ġçin Yeni Ġmlâ Kılavuzu, ―nokta‖ s. 235;
TULUM, Yeni Ġmla Kılavuzu, Ġstanbul 1986, nokta s. 42; Yeni Yazım Kılavuzu, TDK,
8
1975, nokta s. 33; Yazım Kılavuzu, Dil Derneği, s. 54-57.