3 NOKTALAMA Ä Ä¡ARETLERÄ

Noktalama - sorunlar çözümler teklifler / 75
Anlatılmak istenenleri derli toplu, anlamlı birlikler halinde sunan sözler
yazıda cümle olarak görünür. Nokta iĢareti, anlatılmak isteneni kesme,
bitirme veya cümleye son verme iĢaretidir. Yazar söylemek istediğini söyleyip
bitirdiği yere nokta koyar.
Nokta bir yargıyı öbüründen keskin biçimde ayırır.
Çekimli bir fiille son bulsun bulmasın hüküm bildiren söz birliğinden
sonra nokta konur. 87
Bilgi veya emir veren, yasaklayan, haber veren veya tasarı belirten; bir
duyguyu anlatan, tavsiyede bulunan, bir Ģeyler teklif eden, bir Ģeyleri farz
eden, tahmin, kuĢku, kesinlik, önyargı… kısacası herhangi bir iletiyi aktaran
tamamlanmıĢ bir cümlenin sonuna nokta konur.
3.1.1.1 Noktanın tarihi
Bu iĢaret farklı Ģekillerle de olsa hemen her dilde değiĢik amaçlarla
kullanılmıĢtır. KeĢfedilen ilk ve en basit noktalama iĢaretidir. Antik çağda
distinctiones adı verilen ve cümle bölümlerini ayırmaya dayalı noktalama
sistemi kullanılmıĢtır. Bu sistemde yer alan noktalar (punctûs) satırın deği-
Ģik yüksekliklerine konur, buna göre adlandırılır. Anlam bütünlüğü olan bir
cümlecikten sonra veya tamamlanmamıĢ yargı sonrasına kısa süreli duraklamayı
göstermek üzere substinctio adı verilen iĢaret; colon adı verilen cümle
bölümünden sonra daha uzun soluklanma yerini göstermek üzere bir harf
yüksekliğinin ortasına denk gelen yere veya anlamın tamamlandığı ama
yargının henüz tamamlanmadığı yere konan media distinctio; cümlenin tamamlandığı
yere son duraklamayı göstermek üzere biraz daha yüksekte konan
noktaya da distinctio adı verilir. 88 Bu noktaların kısmen yedinci yüzyıla
ait eserlerde de görüldüğü söylenmektedir. Bu iĢaretlerin Isidore of Saville
[560-636] tarafından yeniden düzenlendiği ve subdistinctio‘yu virgül (comma)
ile media distinctio‘yu iki nokta üst üste iĢareti (colon) ile, distinctio‘yu da
nokta (periodus) ile değiĢtirdiği; bütün bu değiĢiklikleri yeni nesil okuyucuların
iĢini kolaylaĢtırmak için yaptığı bilinmektedir. 89
87 Mertol TULUM, Yeni Ġmla Kılavuzu, s. 42. Bu kitapta kural için ―Bugün hava açık. Sen
de git. Hayır. Devam etsin. Bu gece çalıĢmayacağım, çünkü çok yorgunum. ‖ cümleleri
örnek verilmiĢtir.
88 M. B. PARKES, Pause and Effect, s. 21-22.
89 M. B. PARKES, Pause and Effect, s. 303-304