3 NOKTALAMA Ä Ä¡ARETLERÄ

Noktalama - sorunlar çözümler teklifler / 69
laĢtıran bir sorundur. Metin okuma iĢini yapan uzman okuyucuların, eski
metinleri, kendi anladıkları Ģekilde iĢaretlemesinin de noktalamayı doğurduğu
belirtilmektedir. 79 Türkçede noktalama iĢaretlerine ele geçen ilk yazılı
eserlerde rastlanır. Türkçede kelimelerin bitiĢik veya ayrı yazılması sorunu
yazım kılavuzlarının ele aldığı önemli bir konudur. Göktürk yazıtlarında
kelimelerin ve bazı eklerin birbirinden üst üste iki nokta iĢaretiyle ayrıldığı
bilinmektedir. Uygur harfli Maniheist ve Budist metinlerde noktalama iĢaretleri
kullanıldığı; gerek Ġslam öncesine ait Uygur harfli metinlerde gerekse
Ġslamiyetin kabulünden sonraki Arap ve Uygur harfli metinlerde kelimeler
arasında boĢluk bırakıldığı, manzum eserlerde ise mısralar arasında boĢluk
bırakıldığı görülmektedir. Avrupa‘da Arap harfleriyle Türkçe basılan bazı
eserlerde de noktalama iĢaretlerine rastlanmaktadır. 80
Batı tarzı noktalama iĢaretlerini eksiksiz kullanma geleneğinin
1896‘da Edebiyat-ı Cedîdecilerle gerçekleĢtiği, Ģiirde TEVFĠK FĠKRET [1867-
1915]‘in, düzyazıda Halit Ziya UġAKLIGĠL [1886-1945]‘in noktalama iĢaretlerine
çok önem verdikleri söylenmektedir. 81 Arap harfli Türkçe metinlerde
noktalama iĢaretleri kullanılmasa da yazının anlaĢılır olabilmesi için değiĢik
düzenlemeler, süslemeler yapıldığı görülür. Bunlar (Ģiir metinlerinin sütunlu
olması, düzyazı metinlerinde baĢlıklar dıĢında alıntıların farklı renklerde
yazılması vs.) yanında Türkçenin kendine has özellikleri (çekimli fiillerin
sonda olması, soru kelimelerinin soru anlamı vermesi, ünlem cümlesinin
kendine has özellikleri vs.) batı tarzı noktalama kullanılmamasını açıklamakta
yardımcı olur. Arap harfli Türkçe metinlerde görülmeyen bir noktalama
Ģekli de Kur‘an-ı Kerîm‘in, noktalama yerini tutan durak harfleridir.
Kur‘an‘ın doğru okunup anlaĢılabilmesi için noktalama iĢaretleri yerine
harfler kullanılmıĢ; ayetlerin doğru okunması, doğru anlaĢılması ve yorumlanabilmesi
için okuyucuya yol gösterilmiĢtir. 82 Bu da bir çeĢit noktalamadır;
fakat Türkçe metinlerde bunlara rastlanmaz.
Yazıda noktalama iĢaretlerinin görevlerini değiĢik yollarla üstlenen
eğik yazı, kalın yazı, altı çizili yazı gibi yazı değiĢkenleri vardır.
79
Emilia FERREIRO – Clotilde PONTECORVO: ―Managing the written text: the beginning of
punctuation in children‘s writing‖, Learning and Instruction 9 (1999), s. 544. (AraĢtırmacılar
bunu PARKES‘ten aktarmıĢlardır. )
80
TÜRE, Fatma - KUT, Turgut: Yazmadan Basmaya, s. 19.
81
Tahir Nejat GENCAN, Dilbilgisi, s. 459, §549.
82
Tayyar ALTIKULAÇ, ―Secâvendî‖ TDV Ġslam Ansiklopedisi, C 36, s. 268; Ahmet Faruk
GÜNEY, Kur‘an Tercümelerinde Anlam Sorunu, s. 75-87.