3 NOKTALAMA Ä Ä¡ARETLERÄ

Noktalama - sorunlar çözümler teklifler / 63
gülün kullanılmasına o dönemde itirazlar olmuĢtur. Bu itirazlar, yazıda görülen
―ve‖nin okunabildiği, buna karĢılık teklif edilen virgülün ise okunamayacağı;
yani sözlü dilde virgülün karĢılığının olmadığı Ģeklindedir. 65
MUALLĠM NACĠ [1850-1893], ġEMSEDDĠN SAMĠ [1850-1904]‘nin noktalamayı
ele alan eseri, Usûl-i Tenkıt ve Tertib‘de virgül için ―fasıla‖ kelimesini teklif
ettiğini, MEHMED ZĠHNĠ [1846-1913]‘nin Al-Muntahab adlı eserinde ise bu iĢarete
―sekte‖ kelimesini uygun gördüğünü, bunun yanında kendisinin ―fasıla‖
kelimesini tercih ettiğini yazmıĢtır. 66
MEHMED ZĠHNĠ Al-Muktadab adlı eserinin ―Ġhtârât‖ (=hatırlatmalar)
baĢlıklı önsözünde Al-Muntahab adlı eserine de gönderme yaparak hem
eserde kullandığı noktalama iĢaretlerini ve onlara verdiği adları hem de noktalama
iĢaretlerinin gerekliliğini Ģu Ģekilde açıklamıĢtır:
―Bu kitabda ekser misaller, ve onların halli, ve mu‗allimîn içün lâzım
olabilip de müte‗allimîniŋ muhtâc olmadığı mesâ‘il ve makâlât ince hurûf
ile dizdirilmiĢdir.‖
―(Minhu) ta‗bîr olunan hâmiĢler ve hâĢiyeler ‗â‘id olduğu
yerden bir yıldız resmiyle ve müte‘addid olduğuna göre birer rakam
ile sahîfeniŋ zîrine bir hatt-ı fâsıl altına konulmuĢdur.‖
―Kitabıŋ gerek ‗ibârâtında ve gerek emsilesinde kelâmlar
birer nokta ile ve fıkralar Ģu niĢâne ( ، ) ile fasl olunmuĢdur.‖
―Muntahab‘ıŋ mukaddimesinde o niĢâneye (sekte) ismi verilmiĢ
ve onun noktalısı olan Ģu niĢâneye ( ؛ ) menkûta
denilmiĢdir.‖
―Zikr olunan sekte niĢânesi mâ-ba‗dini fâsıl olmak üzere
ba‗zı mültebis mübtedâlar öŋüne ve cümel-i müte‗âtıfa
meyânında da konulmuĢdur.‖
65 HACI ĠBRAHĠM EFENDĠ, ve‘nin yerini virgülle doldurmak isteyenlere Ģu delille itiraz
eder: ―Vâv-ı atf kelime oldığından anın ma‘nâsı vardır. Virgül ise yalnız bir iĢâret olup
kelime envâ‘ından olmadığından ma‘nâsı yokdur. Vâv-ı atf hem kâğıdlara yazılup görülür
ve hem de ağızlardan çıkup iĢidilür. Virgüli ise kâğıdı okıyan görür, dinleyen
iĢidemez. Bu sebepdendir ki vâv-ı atf yerine virgül konılan evrâkı istimâ‘ idenler o
evrâkın ba‘zı yerinin ma‘nâsını derhâl anlayamazlar. Bu hâl dahî lisân içün bir halel ve
bir nakîsadır.‖ (EL-HÂC ĠBRÂHĠM EFENDĠ, Edebiyyât-ı ‗Osmâniyye, 1305 [1887/1888]:
76).
66 MUALLĠM NACĠ, Istılahat-ı Edebiyye, s. 138-139.