3 NOKTALAMA Ä Ä¡ARETLERÄ

62 / Faysal Okan ATASOY
lamak gerekebileceğini, cümle sonlarındaki duraksamaların sözü daha etkili
ve açık kılacağını söyler. Bu duraklamaların, sözün tasviri olarak gördüğü
yazıda noktalama iĢaretleriyle karĢılanabileceğini, bunun karĢı çıkılacak bir
durum olmadığını açıklar. MUALLĠM NACĠ [1850-1893], noktalama iĢaretlerinin
kullanılmasını taklitçilik ve züppelik olarak görenlerin bu görüĢüne karĢı
çıkarken kullandığı bir delil olan Kur‘an-ı Kerim‘de kullanılan secâvend
harflerinin noktalama iĢareti sayılacağı görüĢünü Ģöyle açıklamıĢtır:
―Kıraat ilminin imamlarından Ebu Hâfız Muhammed bin
Tayfuru ‘s-Secâvendî tarafından tayin olunduğuna göre Kur‘ân-ı Kerîm
ayetlerine konan iĢaretler Ģunlardır: Mim ( م ) - tı ( ط )- cim ( ج ) , ze ( ز
)- sad ( ص )- lâmelif ( ﻻ )
Mim ( م ); durmayı gerektiren iĢarettir ki, durulmadığı zaman
manayı değiĢtirir.
Tı ( ط ); kesinlikle durulması gereken iĢarettir ki, durulmasının
güzel olacağı kesin olan yerlerde kullanılır.
Cim ( ج ); durulması gerekli olabilecek yerde kullanılan iĢarettir
ki, birleĢmesinde ve ayrılmasında mahzur olmayan yere konulur.
Ze ( ز ); durulabilir yerlerde kullanılır. Bu sebeple, ya birleĢmesi
veya ayrılması uygun olan yerlerde kullanılabilir.
Sad ( ص ); mecbur kalındığı zaman kullanılan iĢarettir ki, kendinden
sonra gelen ve önce gelen ayrılmadığı halde, sözün uzamasından
dolayı nefesin zorlanması sebebiyle durmak zorunda kalındığı yerde
kullanılır.
Lâmelif ( ﻻ ); durulmaması gereken yerlere konulur.‖ 64
Yukarıdaki alıntıdan da anlaĢılacağı üzere, MUALLĠM NACĠ [1850-1893],
Ģekli ne olursa olsun, yazıda gösterilen noktalama iĢaretleri sayesinde duraklamalar
yoluyla anlam karıĢıklığının önleneceğini, böylelikle açıklığın sağlanacağını,
anlatımın da etkili olacağını düĢünmektedir.
MUALLĠM NACĠ [1850-1893], eserinde ―ve‖ bağlacı yerine kullanılan vav
(ﻮ) harfine karĢılık ―virgül‖ kullanılmasını, bu iĢaretin de, Avrupalıların kullanıĢının
tersine, Arap harflerinin sağdan sola dizilmesinden dolayı ―ters
virgül‖ Ģeklinde ( ٬ ) yazılmasını teklif etmiĢtir. ―Ve‖ bağlacının yerine vir-
64 MUALLĠM NACĠ, Istılahat-ı Edebiyye, s. 138-139; Harflerin adlandırmaları için bk. Tayyar
ALTIKULAÇ: ―Secâvendî, Muhammed b. Tayfûr‖ TDV Ġslam Ansiklopedisi, C 36, s.
268-269.