3 NOKTALAMA Ä Ä¡ARETLERÄ

Noktalama - sorunlar çözümler teklifler / 45
için verilmiĢ uzun kurallar listesi olarak tasvir ederler. ÇalıĢmada Meyer‘in
tezi 39 ile ilgili bilgiler vermiĢlerdir. Bu çalıĢmayı noktalama üzerine yapılmıĢ
betimleyici çalıĢmaların ilk örneği saymıĢlardır. MEYER, cümle yapısına bağlı
noktalama ile Amerikan uygulamasını karĢılaĢtırmaya odaklanan ve Brown
Corpus (Francis and Kucera 1982)‘tan alınan örneklerle çalıĢarak, noktalamanın
iĢlevlerini sınıflandırmıĢ ve bu iĢlevlerin nasıl gerçekleĢtiğini örneklerle
göstermiĢtir. Bu iĢlemi, kuralcılar pek önemsemez (veya reddederler).
Meyer‘e göre, noktalamanın üç önemli iĢi vardır: metni kolayca anlayabilmesi
için okuyucuya yardım etmek, kavramları vurgulamak ve metnin ritmini
(ahengini) değiĢtirmek. Noktalama iĢaretlerini bu iĢlere göre iki ana
baĢlık altında toplamıĢtır: ayırıcı iĢaretler ve kapsayıcı iĢaretler.
Aynı makale içinde tanıtılan baĢka bir eser de doksanlı yıllarda noktalama
üzerine yapılan çalıĢmaların yönünü etkileyen, NUNBERG‘in The
Linguistics of Punctuation adlı eseridir. Bu çalıĢmada NUNBERG, noktalamanın
katı kurallara bağlı olduğu ve sadece tonlamayı yansıtan bir araç olduğu
genel görüĢüne karĢı çıkar. Yazılı ve sözlü dilin ayrı olduğunu, bu ikisinin
birbirlerinden farklı sistemlere sahip olduklarını, yazılı dilde noktalamanın
kendi gerçekleri olan bir dilbilim sistemi oluĢturduğunu öne sürer.
NUNBERG metinleri tahlil etmek için iki ayrı dilbilgisi sistemi kullanmayı
önerir: Lexical grammar (metindeki sözcükler arasında var olan bağları tanımlayan
dilbilgisi) ve Text grammar. Lexical grammar‘ı, noktalama iĢaretleri
arasında görünen metin bölümlerini text-clauses, text adjuncts, text
phrases baĢlıkları altında toplar, bunlarla ilgili açıklama yapar. Text
grammar (metin dilbilgisi) adını verdiği öbür sistemde ise noktalamanın
yapısıyla ve noktalama iĢaretlerinin ayırdıkları metin bölümleri arasındaki
bağlarla ilgilenir. NUNBERG‘in çalıĢması bilgisayar yazılımlarında dil denetlemesi
yapan yazılım eklentilerinin geliĢtirilmesine katkı sağlamıĢtır.
M.B. PARKES - Pause and Effect Punctuation in The West
PARKES‘in çalıĢması noktalama iĢaretlerinin tarih boyunca kullanılıĢlarını,
değiĢik Ģekillerini, kullanılıĢ amaçlarını ve geçirdiği değiĢiklikleri ele
alır. Eserde antik çağlardan 20‘nci yüzyıla, yazma ve basma eserlerden
alınmıĢ örnek metinler yer almaktadır. Bu eserler noktalama iĢaretlerinin ilk
39 Charles F. MEYER, 1983. A linguistic Study of American Punctuation. Ph. D. thesis,
University of Wisconsin-Milwaukee. New York 1987, XV+159 s. American University
studies Volume 5.