3 NOKTALAMA Ä Ä¡ARETLERÄ

Noktalama - sorunlar çözümler teklifler / 495
Dil incelemelerinde aslı yazılı kaynaklarda bulunamayan kelime kökleri
için de aynı iĢaretin kullanıldığı görülmektedir. Burada iĢaret ―aslı bu
olabilir‖ anlamında kullanılmaktadır. ÇuvaĢçadaki biçim eylemin çok eski
olduğunu gösteriyor. Bu s'ır- biçimi, hiç Ģüphesiz ki, daha eski bir *yır- biçimine,
o da en eski bir *yar- biçimine gider. Dahası da var: Eski ÇuvaĢçada
yır- biçiminde olan bu eylem VIII. yüzyıldan önce Eski Macarcaya da geçmiĢ
ve *yır- > *yir- > ir- biçiminde geliĢmeye uğrayarak bu dilde bugün ir-
biçimini almıĢtır.
(Talat TEKĠN, Türkoloji EleĢtirileri, s. 117)
Yukarıdaki metinde geçen *yır-, *yar- ve *yir- kelimelerinin baĢındaki
yıldız (asterisk *) iĢareti, bu kelimelerin yazılı kaynaklarda bulunmadığını/bulunamadığını
göstermektedir. Bu kelimeler araĢtırmacının kelimelerin
eski Ģekillerine dair tahminleridir. Elbette bu tahminler benzer ses deği-
Ģiklikleri gibi kesin bilgilere dayanmaktadır. Ancak yazı içinde kökün aslına
dair Ģüphe uyandırmayacak kesin kanıtlar olsa da kelimelerin yazılı biçimi
bulunmadığı için iĢaret ihtimal anlamını vermek üzere kullanılmıĢtır.
3.17.1.3.3 Farazi cümle yapısı gösteren yıldız
(15) ―[Bir daha Ankara‘ya gel-iĢ-imiz]-de birlikte oluruz.‖
―-me‖ ve ―-iĢ‖ ekleri dilbilgisel açıdan çok iĢlevlidir. Bu ekler, hem
kalıplaĢmıĢ bir ad kurabilir… hem de yan cümle fiili olarak kullanılabilirler.
Ancak, bu eklerle adlaĢtırılan yan cümle fiilleri sıfat iĢlevli bir yan cümle ile
nitelenemiyor:
(16) *―AyĢe‘nin bu sınavı zor olan kazanması beni çok sevindirdi.‖
(17) *―Bir daha Ankara‘ya gelecek yıl yapacağımız geliĢimizde birlikte
oluruz.‖
Öyleyse, ―-me‖ ve ―-iĢ‖ kalıplaĢmıĢ adlar kurdukları durumlarda bir
yan cümle tarafından nitelenebilirler…, ama yan cümle yönettikleri zaman
nitelenemezler. Aynı Ģekilde, yan cümle kuran öbür ekleri (―-dik‖, ―-ecek‖,
―-mek‖) alan fiiller de niteleme iĢlemine izin vermezler.
(18) *―AyĢe‘nin dün yeni bir palto uzun zamandır beklenen aldığını
duydum.‖
(19) *―Öğretmenin yarın derse bilinen gelmeyeceği söylendi.‖
(20) *―Açık havada yapılan yürümek sağlıklıdır.‖