3 NOKTALAMA Ä Ä¡ARETLERÄ

Noktalama - sorunlar çözümler teklifler / 437
Yukarıda baĢkasından alıntılanan bir sözün içinde ihtar kelimesinin
vurgulandığı görülmektedir. Asıl metinde bu vurgulama çift tırnak iĢareti ile
yapılmıĢtır. Alıntıda ise tek tırnağa dönüĢtürülmüĢtür. Türkçede çift tırnak
dıĢta tek tırnak içte yer alır.
3.12.3.3 Sözlüklerde ve dilbilgisi kitaplarında tek tırnak
Etimoloji (kökenbilim) sözlüklerinde kelimelerin anlamlarının tek tırnak
iĢareti içine alınmaktadır:
beĢik ‗süt çocuklarını sallayarak uyutmaya yarayan küçük karyola‘
~ Tkm bīĢik. – Özb beĢik. – Krg beĢik ‗salıncak, beĢik‘. – TatK biĢik. –
Blk beĢik. – Nog besik ‗salıncak, beĢik‘. – KKlp besik ‗salıncak, beĢik‘.
– Hak pizik ‗beĢik, salıncak‘. – Sag, Kaça pezik ‗beĢik‘. – ġor pejik ‗be-
Ģik‘. – Tel mejik ‗tabut, mezar, beĢik‘. – Alt pejik ‗tabut‘. – Yak bisik
‗beĢik‘.
Eski çağlardan beri kullanıldığını biliyoruz. Orta Türkçede beĢik biçimi
kullanılır. Eski Kıpçakçada da beĢik olarak geçer.
< beĢi- (~ biĢi-) ‗sallamak‘ + -k eki.
(Hasan EREN, Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü, s. 48)
Bir köken bilim sözlüğünden alınan yukarıdaki parçada beĢik kelimesinin
Türkçenin değiĢik lehçelerindeki karĢılıkları ve anlamları verilmiĢtir.
Bu anlamlar tek tırnak iĢaretleri içinde yer almaktadır.
Önseste y- türemesi, yani ünlü ile baĢlayan sözcüklerin baĢında yarıünlü
/y/ sesinin belirmesi Türk dillerinde örneklerine çok rastlanan ve iyi
bilinen seslik bir olgudur. Türeme /y/ sesi daha çok düz dar /ı/ ve /i/ ünlüleri
önünde türer, ör. Uyg. ığla- ~ yığla- ‗ağlamak‘, il- ~ yil- ‗iliĢtirmek, bağlamak,
takmak‘, vb. gibi.
(Talat TEKĠN, ―Türk Dillerinde Önseste y- Türemesi‖ Türk Dilleri
AraĢtırmaları, s. 51)
Daha önceleri de değindiğim üzere Halaçça, Türkçe için birincil olması
gereken h- sesinin korumaktadır. Bu h- Gagauz lehçesindeki hateĢ ‗ateĢ‘
< Far. âteĢ veya Azerî lehçesindeki haftamabel ‗otomobil‘ < Rus. avtomobil
örneklerindeki h- ile kesinlikle karıĢtırılamaz; ayrıca Halaççada da yabancı
dillerden alınma sözcümlerde, ödünç veren dillerde bulunmayan ikincil ol-