3 NOKTALAMA Ä Ä¡ARETLERÄ

Noktalama - sorunlar çözümler teklifler / 385
-mAk, -n-, -l-, -t-, -dIr-, -Ip, -IncA, -mAdAn, -An, -AsI, -Ar, -ak
Yukarıdaki eklerin yalnızca fiillere gelebildiği önlerindeki kısa çizgi
iĢaretinden anlaĢılır. -n-, -l-, -t-, -dIr-eklerinin arkasında yer alan kısa çizgi
ise ekin fiilden fiil türettiğini göstermektedir: YazılıĢı: döv-ü-n-. OkunuĢu:
dövünmek.
Eski Osmanlıcada (XIII.- XV. yüzyıllar) Gelecek Zaman Kipi teĢkil
eden -isar/-iser eki hem Ģekil hem anlam bakımından böyle türemiĢ olamaz.
(Talat TEKĠN, Türkoloji EleĢtirileri, s. 13)
Yukarıdaki metinde -isar/-iser eklerinin önünde kısa çizgi yer almıĢtır.
Bu ekler de fiillere getirilmektedir.
Yabancı dillerdeki eklerin yazılıĢında da kısa çizginin kullanıldığı görülür:
In-, un-, a-, -id, -ness… Bu eklerden ilk üçü ön ek, yani kelimenin
önüne getirilen ek; sonraki ekler ise son ektir. Ön ek ile son ek arasındaki
farkı göstermek üzere kısa çizgi ekin arkasında veya önünde yer almıĢtır.
Burada kısa çizgi ekin hangi yönden kelimeye ekleneceğini göstermektedir.
Yunanca ―sivri bir Ģey batırmak‖ anlamına gelen stíezin fiili *steig-
kökünden geliyor. Bu fiilden türeyen stígma ―nokta‖ demek. Belli ki esas
anlamı sivri bir uçla bir yüzeyde açılan çentik ya da delikmiĢ. (Unutmayın
ki bu kelimeler kalemin ve yazının icadından çok önce oluĢmuĢlar. O yüzden
―nokta‖ deyince insanların aklına kalemle yapılmıĢ bir leke değil mızrak
ucuyla açılmıĢ bir çentik gelmiĢ.) Astigmatizm, noktaları seçememeye yol
açan göz bozukluğunun adı. Yunanca olumsuzluk ifade eden a- önekiyle
yapılmıĢ. Latince olsaydı belki *impunctatio, Arapça olsaydı *lâ-nokteviye
olurdu.
(Sevan NĠġANYAN, Sözlerin Soyağacı, s. 23-24)
Yukarıdaki metinde geçen a- ön eki, arkasına kısa çizgi getirilerek yazılmıĢtır.
3.8.3.5 Heceleme
Kısa çizgi kelimelerin hecelere bölünmesinde kullanılmaktadır. Türkçedeki
hecelerin özellikleri ve hece bölme ile ilgili kurallar (bk. s. 375) alt
görülmektedir. Bunun baĢvuru kitaplarında ve ders kitaplarında kullanılması yararlı olacaktır.