3 NOKTALAMA Ä Ä¡ARETLERÄ

340 / Faysal Okan ATASOY
— Sayın SABANCI törende bir konuĢma yapmak istiyorlar. Takdirleriniz
Efendim? dedim. Bakan:
— Tabii. SABANCI konuşmayacak da kim konuşacak!? dedi.
Ve SABANCI törende güzel bir konuĢma yaptı ve hiç sorun olmadı. (25
Nisan 1986 N.A.)
(Nihat AYTÜRK, Protokol Yönetimi, s. 176)
Yukarıdaki cümlede …konuĢmayacak da kim konuĢacak sözünün sonunda
iki iĢaret görülmektedir: ünlem ve soru iĢaretleri. Burada dile getirilen
ifadede ĢaĢkınlık var ise de bu anlam soru yoluyla oluĢturulmuĢtur. Bu
yüzden cümlenin sonunda sadece soru iĢaretine yer verilmesi yeterlidir.
3.7.2.3 Gereksiz yere ünlem
Ünlemin gereksiz yere kullanıldığına sıkça rastlanır. Ünlemin gerekli
oluĢu, yazan kiĢinin cümleye yüklemek istediği anlamla ilgilidir. ĠĢaretin
kullanılmasıyla hangi duygunun verilmek istendiği metnin akıĢından çıkarılır.
Bazı durumlarda ünlemin kullanılmasına gerek olmadığı görülmektedir.
Zavallı çocuğun en büyük ümit yeri benmiĢim. Bütün gün: «Hocanım
mutlaka bana ekmek verir!» diye kendini avutmuĢ.
(ReĢat Nuri GÜNTEKĠN, ÇalıkuĢu, s. 170)
Yukarıdaki metinde tırnak içindeki sözün sonunda ünlem yer almaktadır.
Burada ünlemin konmasına gerek yoktur. Ünlem iĢareti olmasa da
olur.
Bana baksana! diye bağırıyordu.
BaĢkasına ait sözün aktarıldığı yukarıdaki cümlede aktarılan sözün
sonuna ünlem iĢareti konmasına gerek yoktur. Çünkü zaten aktarılan sözün
nasıl gerçekleĢtiği bağır- fiili ile anlatılmaktadır, ünlemin yükleyeceği anlam
bu kelime sayesinde aktarılmaktadır.
―Bana baksana sen!‖ dedi.
Bu cümlede ünlem kullanılabilir. Çünkü de- fiili ünlem anlamı taĢımamaktadır.
Ünlem iĢareti ise cümlede alıntılanan sözün yüksek sesle gerçekleĢtiğini
göstermektedir; de- fiili bu anlamı göstermez.
(1) Bana baksana sen!