3 NOKTALAMA Ä Ä¡ARETLERÄ

Noktalama - sorunlar çözümler teklifler / 339
iĢaretin bir arada kullanılabileceği belirtilmektedir. 263 HATĠBOĞLU, soru yoluyla
kurulan ünlem cümlelerinin sonuna soru iĢareti koymuĢtur. 264 GENCAN,
içinde hem soru hem ünlem anlamı bulunan cümlelerin sonuna hangi iĢaretin
konacağı konusunda yazarı serbest bırakmıĢ, yazar, bu anlamlardan hangisini
belirgin kılmak istiyorsa onu koymalı görüĢünü savunmuĢtur. Ġki anlamı
eĢit derecede vurgulamak isteyen yazarların iki iĢareti de koyduğunu
belirtmiĢtir. Sözün yarıda kesilmesi durumunda ise soru iĢaretinin ve ünlem
iĢaretinin birlikte kullanılabileceğini söyleyerek örnek cümlesinin sonunda
iĢaretlerin birlikte (?!) kullanılabileceğini belirtmiĢtir. Ayrıca bu iki iĢaret
birlikteliğinin sonuna (söz yarıda kesildiği için üç nokta yı tamamlamak
üzere bir tane daha) nokta koymuĢtur. 265
Yazım Kılavuzu‘nda (TDK; Ankara 2008) bu konuya yer verilmemiĢtir.
Cümlede anlam soru yoluyla sağlanmıĢsa cümle sonuna soru iĢareti, ünlem
yoluyla sağlanmıĢsa ünlem iĢareti konması gerektiği anlaĢılmaktadır.
Yazım Kılavuzu‘ndaki tavır doğrudur. Cümlenin sonuna her iki iĢaretin getirilmesine
gerek yoktur. Cümlede anlatılmak istenen soru yoluyla anlatılmıĢsa,
bu cümle ünlemin alanına da girse soru iĢareti ile bitirilmelidir. Çünkü
cümleler baĢka cümlelerle oluĢturdukları bağlamdan da anlam kazanır. Bu
durumda cümlenin soru yanında ünlem anlamı taĢıdığı da çıkarılabilir.
Cümle ünlem anlamı taĢıyorsa (baĢka bir deyiĢle cümlenin ünlem anlamı
taĢıması isteniyorsa) sonuna ünlem iĢareti konmalıdır. Yine de kılavuzlar bu
konuda yazarları serbest bırakmıĢ görünmektedir.
Ġstanbul‘da bir kuruluĢun hizmet binasının açılıĢ töreni vardı. Törene
Sakıp SABANCI da geldi. DavetliymiĢ. Bu yüzden:
— Ben randevularımı, toplantılarımı iptal edip geldim. 10 dakika konuĢmak
istiyorum, dedi. Ben de, törende onur konuğu olarak bulunan Devlet
Bakanı Kâzım OKSAY‘a gittim:
263 ―Bazı yazarlar ya ünlem ya soru iĢareti koyar. ‖ GÖNÜLAL, Noktalama, s. 54; Ġmlâ Kılavuzu,
TDK, 2 1941, s. XLII; Yeni Yazım Kılavuzu, TDK, 8 1975, s. 35. Süer EKER de, ünlem
iĢaretinin soru iĢaretiyle ya da sıra noktalarla birlikte kullanılabileceğini söyleyip Ģu
örneği vermiĢ: Ya!. . . . . . Kırk odalı konak mı olacak?! (Süer EKER, ÇağdaĢ Türk Dili,
s. 460); Yazım Kılavuzu, Dil Derneği, s. 75.
264 ―Oldu mu ya?‖ ―Bu iĢ bir olsa, yok mu ya?‖ ―Olur mu böyle, olur mu?‖ Vecihe
HATĠBOĞLU, Türkçenin Sözdizimi, s. 179. Soru yoluyla kurulan ve incelik ve saygı bildiren
emir cümlelerini ise ünlem iĢaretiyle noktalamıĢtır: ―Lütfen susar mısınız!‖ ―Önümden
biraz çekilir misiniz!‖ s. 177.
265 ―Tahir Nejat GENCAN, Dilbilgisi, s. 462-463.