3 NOKTALAMA Ä Ä¡ARETLERÄ

338 / Faysal Okan ATASOY
3.7.2 SORUNLAR - ÇÖZÜMLER
Ünlem iĢareti ile ilgili sorunlar ünlem iĢareti yerine baĢka bir iĢaretin
konması, ünlem anlamı ile soru anlamı taĢıyan cümlelerin sonuna konacak
iĢarete karar verilememesi, gereksiz yere ünlem iĢareti kullanılması olarak
tespit edilmiĢtir.
3.7.2.1 Ünlem yerine başka işaret
Yazılı metinlerde ünlem gerektiği hâlde, ünlem yerine baĢka iĢaretlerin
konduğu görülmektedir.
Zeki — Ya.. (Zeki bunu düĢünürken, sağdaki kapı yavaĢça açılır,
Cengiz girer. GiyinmiĢ ve saçlarını itine ile taramıĢtır. Arkası dönük oturduğu
için kendisinin girdiğini görmemiĢ olan Zeki‘yi bir saniye sırıtarak
seyreder. Sonra müthiĢ bir nara ile üstüne saldırır. Neye uğradığını ĢaĢıran
Zeki, korkudan haykırarak yerinden fırlar, sendeler, mangalın içine yuvarlanırken
Cengiz tutar.)
Pakize — Ay, yanacak adam. (Cengiz çocukça kahkahalarla sarsılmaktadır.
Zeki‘yi kucaklayıp kaldırır, yerine oturtur, sonra kasıklarını tutarak
üç dört kere döner.)
Cengiz — Hay allah… Hay allah ulan ne ödlek herifsin be.
(Refik ERDURAN, Cengiz Han‘ın Bisikleti, s. 18)
Yukarıda kalın olarak dizilen sözlerin sonunda ünlem iĢareti kullanılabilirdi.
Yazarın, ünlem edatlarını, anlatmak istenileni aktarmakta yeterli
görmesinden dolayı nokta veya üç nokta iĢaretleri ile yetindiği söylenebilir.
Yine de ünlem iĢareti duygunun değerini güçlendirir ve metni seslendirecek
kiĢiye ses tonunu ayarlaması konusunda uyarı verir.
3.7.2.2 Ünlem mi, soru işareti mi?
Türkçede bazı cümlelerin anlamları itirbariyle birbirinin alanına girmesi
sebebiyle sonuna konacak iĢaret konusunda çeliĢki yaĢanabilmektedir.
Bazı cümleler hem ünlem anlamı hem de soru anlamı taĢıyabilmektedir. Bu
cümlelerin sonuna hangi iĢaretin getirileceği sorun olmaktadır. Ünlem mi
soru iĢareti mi yoksa her ikisi de mi kullanılmalıdır? Bazı kılavuzlarda iki