3 NOKTALAMA Ä Ä¡ARETLERÄ

Noktalama - sorunlar çözümler teklifler / 321
Yukarıdaki cümlede eve gitme tenbihi vardır. Eve gidecek olan kiĢi ile
bu tenbihi yapan kiĢi karĢı karĢıyadır. Tenbihi yapan kiĢi karĢısındakine
soru sormakta, ancak sorunun cevabını beklemeden tenbih cümlesine geçmektedir.
Sorunun cevabının verildiği düĢünüldüğünde aĢağıdaki Ģekilde bir
karĢılıklı konuĢma ortaya çıkar:
KöĢeyi döndün mü bakkalı görürsün.
— KöĢeyi döndün mü?
— Evet, döndüm. (Tamam, döneyim.)
— Hah, iĢte bakkal orda. KöĢeyi dönersen bakkalı görürsün.
Dükkanı kapattın mı eve git.
— Dükkanı kapattın mı
— Evet, kapattım. (Tamam, kapatayım.)
— Eh, kapattıysan/kapatınca doğru eve git.
Bu tip cümlelerde -mI soru ekinin önündeki fiil -dI (görülen geçmiĢ
zaman) kipinde çekimlenmiĢ olabilir:
Yemeğimi yedim mi yatacağım.
Sınıfını geçtin mi tamamdır.
Hizmetli, baĢı boĢ eĢyayı gördü mü alır.
Pazar alıĢveriĢini yaptık mı yola çıkacakmıĢız.
Buraları temizlediniz mi gidebilirsiniz.
Arpaları biçtiler mi tarlayı süreriz.
Bu cümlelerde -dI mI kalıbı -IncA veya -dIğInda anlamı vermektedir.
246 Ekin bu anlama kaymasının sebebi yukarıda anlatılan karĢılıklı konuĢmanın
farz edilmiĢ olmasıdır. Ön kısımda belirtilen Ģahsın o iĢi yapmayı
kabul ettiği ve yaptığı/yapacağı kabul edilir. Bu iĢin tamamlanıp tamamlanmadığı
-mI ekiyle sorulur. Kabul edilen cevap o iĢin tamamlandığıdır.
ĠĢin tamamlandığı farz edilerek bir sonraki cümleye geçilir. Bu cümlede
246 Vecihe HATĠBOĞLU, Türkçede mi soru ekiyle bir tür yancümle kurulabileceğini belirtir.
Bu ekin soru anlamından çok zaman anlamı verdiğini söyleyerek Ģu örnekleri verir:.
Ali‘nin bir iĢi oldu mu, hemen bize koĢar. ―Zaman kavramı veren sorulu yantümceler
çok kullanılır: Yağmur yağdı mı ortalığı bir toprak kokusu kaplar. Bazı adamlar vardır
eve geldiler mi, bir müfettiĢ gibi, her tarafı incelerler. … Vecihe HATĠBOĞLU, Türkçenin
Sözdizimi, s. 151