3 NOKTALAMA Ä Ä¡ARETLERÄ

Noktalama - sorunlar çözümler teklifler / 283
duğunu, bazı yazarların ise soru iĢareti yerine ünlem koyduklarını belirtmiĢtir.
232 Bu görüĢelere baĢka araĢtırmacılarda ve kılavuzlarda da rastlanır. 233
Cümlede anlatılmak istenen ne olursa olsun bu anlam soru yoluyla
sağlanmıĢsa cümlenin sonuna soru iĢareti konmalıdır. Bu, karıĢıklığı önleyecektir.
Soru iĢaretinin kullanılıĢına yer veren bir çalıĢma da Haydar
EDĠSKUN‘un Türk Dil Bilgisi adlı eseridir. EDĠSKUN, soru cümlelerinin sonuna
konacak iĢareti soru iĢareti olarak belirlerken genel olarak ifadesini kullanmıĢ
ve istisnalar olduğunu ima etmiĢtir. ÇalıĢmada dört kurala yer verilmiĢtir.
234 Kurallarda birden fazla sorunun art arda sıralandığı cümlelerde
soru iĢaretinin sona konacağı, aralara da virgül konacağı söylenmektedir.
Vasıtasız soru cümlesi diye adlandırılan gelecek mi bilmiyorum benzeri
cümlelerin sonuna nokta konması gerektiği belirtilir. Gelecek mi sözünden
sonra bir soru iĢaretinin kullanılması durumunda (Gelecek mi? Bilmiyorum.)
cümlenin ―Gelecek mi dedin. Bunu bilmiyorum.‖ anlamına geleceği ve soru
iĢaretinin anlamı değiĢtireceği de anlatılmıĢtır. EDĠSKUN, Vasıtasız soru
cümlesi adını verdiği cümlelerin birden fazla soru içermesi durumunda aralara
virgül, sonuncunun sonuna da soru iĢareti konmasında yazarları serbest
bırakmıĢtır:
Gelecek mi, gelmiyecek mi? bilmiyorum.
Gelecek mi, gelmeyecek mi bilmiyorum.
232 Ġsmet GÖNÜLAL, Noktalama, s. 43-55;
233 Alay, küçümseme anlatan sözün arkasına yay içinde soru iĢareti konur: Ne kadar güzel
(?) kadın. (Tekin ERER: Cumhuriyetin KuruluĢundan Bugüne Kadar Türkiye‘de Dil ve
Yazı Hareketleri, s. 17) Süer EKER, emir cümlelerine kibarlık katmak için sorulu emir
cümlesi kurulabileceğini yazdıktan sonra, sorulu emir cümlelerini ünlemle iĢaretlemiĢtir:
Oturur musunuz! Oturmaz mısınız! Oturur muydunuz! Oturmaz mıydınız! örneklerini
vermiĢtir. (Süer EKER,: ÇağdaĢ Türk Dili, s. 393). Yine soru iĢaretinin tecahül-i arifane
sanatındaki kullanılıĢında amaç soru sormak olmadığı için sonuna soru iĢareti
konmayacağını belirtmiĢ. Sorulu anlatımda sözü daha çarpıcı biçimde söyleme çabası
olduğunu, bunların sonuna ünlem veya ünlemle birlikte üç nokta kullanılabileceğini belirtmiĢ
ve ―Hepimiz Atatürk‘ü örnek almıyor muyuz!. . . Yüreklerimiz O‘nun eserini ya-
Ģatmak için çarpmıyor mu!. . . ‖ örneklerini vermiĢtir. (Süer EKER, ÇağdaĢ Türk Dili, s.
466); Dil Derneği Yazım Kılavuzu‘nda da ünlem ve soru iĢaretlerinin birlikte kullanılabileceği
belirtilmektedir. Yazım Kılavuzu, Dil Derneği, s. 73.
234 Haydar EDĠSKUN, Türk Dil Bilgisi, s. 371.