3 NOKTALAMA Ä Ä¡ARETLERÄ

282 / Faysal Okan ATASOY
Yazım kılavuzlarında soru iĢaretinin kullanılacağı yerlere iliĢkin bilgiler
aĢağı yukarı birbirinin tekrarı niteliğindedir. 231
GÖNÜLAL‘ın Noktalama adlı eseri soru iĢaretinin kullanıldığı yerlere
iliĢkin geniĢ bilgi veren bir çalıĢmadır. Eserde soru iĢaretinin kullanıldığı
yerler, Mehmet Ali AĞAKAY‘ın soru cümleleri ile ilgili terimleri esas alınarak
sınıflandırılmıĢ ve bu sınıflamaya göre verilmiĢtir. Eserde soru cümlelerinin
geçtiği metinler uzun tutulmuĢ ve böylece soru cümlesi ile verilmek
istenen anlamın tam anlaĢılması hedeflenmiĢtir. GÖNÜLAL, Türkçede sorunun
cevap alınmak üzere söylendiğini ve biçim olarak belli kalıpları olduğunu
belirtmiĢtir. Soru düzeninde olmadığı hâlde soru anlamı taĢıyan cümleler
bulunduğu gibi, kuruluĢ bakımından soruya benzeyen ama soru sormak
yerine düĢünce aktaran cümleler bulunduğunu da söylemiĢtir. GÖNÜLAL,
soru cümlelerini üç ayrı baĢlık altında toplamıĢtır: Birinci baĢlık asıl soru,
edatlı soru, karma soru, seçmeli soru ve zincirleme soru alt baĢlıklarına
ayırdığı gerçek sorular; ikinci baĢlık asıl kapalı soru ve yarı kapalı soru
Ģeklinde ikiye ayırdığı kapalı sorular ve son olarak tersine sorulu anlatıĢ,
tersine sorulu genelleme, hikâye soruları, ĢaĢma soruları, dilek soruları,
soru Ģekilli ulaçlar, sorulu ikizlemeler alt baĢlıklarına ayırdığı soru Ģekilli
anlatıĢlardır. Bütün bu baĢlıklar altında iĢlediği soru cümlelerinde
GÖNÜLAL, soru iĢaretinin kullanılmasında anlama öncelik verilmesi gerektiğini
ileri sürer. Cümlenin biçim bakımından içinde soru öğesi taĢımasına
rağmen anlamının önemli olduğunu; cümle, cevap beklemeyen bir anlama
sahipse sonunda soru iĢareti kullanılmasına gerek olmadığını, alay, taĢlama,
Ģaka, yerme, küçültme anlamı vermek üzere yay içinde soru iĢareti (?) kon-
231 Bk. Ġmlâ Kılavuzu, TDK, 2 1941, s. XLII; Ġmlâ Kılavuzu, TDK, 3 1948, s. XLII; Ġmlâ Kılavuzu,
TDK, 7 1962, s. XXVI; Yeni Ġmlâ Kılavuzu, TDK, 2 1966, s. 35-36; Yazım Kılavuzu,
TDK, 5 1970, s. 35; Yeni Yazım Kılavuzu, TDK, 8 1975, s. 35; Yeni Yazım Kılavuzu,
TDK, 10 1980, s. 43; Yeni Yazım Kılavuzu, TDK, 11 1981, s. 37; Ġmlâ Kılavuzu, TDK (Hasan
EREN), 1988, s. 31-32. TULUM, Yeni Ġmla Kılavuzu, Ġstanbul 1986, s. 47-48. Doğru
Ġmlâ Kılavuzu, Dergâh Yayınları, s. 28; KARATAġ, Türk Dilinde Ġmlâ ve Noktalama, s.
29-30; DEMĠRAY, Temel Yazım Sözlüğü ―Ġmla Kılavuzu‖, s. 42; Eğitim Yayınları Yazım
Kılavuzu, s. 31-32; ÖZÖN, Türkçe Ġmla Kılavuzu, s. XXXII-XXXIII; GARĠBOĞLU, Örnekli
Kompozisyon Bilgileri, s. 80-81; KARABIYIK, Ġmla Kılavuzu, s. 21; DERELĠ, Türkçe Ġmlâ
(Yazım) Kılavuzu, s. 38; ATLIHAN, Noktalama / Ġmlâ / Dilbilgisi / Kompozisyon, s. 20;
SANDER, Bütün Okullar Ġçin Yeni Ġmlâ Kılavuzu, s. 236; AYDIN-MEYDAN, Türkçe Ġmlâ Kılavuzu,
s. 21; ÇOTUKSÖKEN, Türkçe Yazım Kılavuzu, s. 36; Yazım Kılavuzu, Dil Derneği,
s. 73-74.