3 NOKTALAMA Ä Ä¡ARETLERÄ

Noktalama - sorunlar çözümler teklifler / 281
dir. 225 Q harfinin yukarıya ve o harfinin de bunun altına yazılması ile oluĢturulduğu
farz edilen iĢaretin zamanla bugünkü Ģeklini almıĢ olabileceği de
belirtilmektedir. ĠĢarete ―question mark‖ adını Lee COLEMAN‘ın verdiği de
söylenmektedir. 226 ĠĢaretin soru tonlamasını gösterir Ģekilde oluĢturulması
fikrini destekleyecek bir benzerlik de Ermeni alfabesindeki Ģekli ( )‘dir.
Türkçede soru iĢareti Tanzimat döneminden beri kullanılmaktadır. 227
Osmanlı Türkçesinde istifhâmiyye 228 diye adlandırılmıĢtır. Soru iĢaretinin
Osmanlı Türkçesi metinlerinde kullanılması Servet-i Fünun döneminde
yaygınlık kazanmıĢ ve ġEMSEDDĠN SAMĠ [1850-1904]‘nin Usul-i Tenkit adlı
eseriyle kuralları da oturmaya baĢlamıĢtır.
ĠĢaretin Harf Ġnkılâbı (1928)‘ndan sonraki kullanılıĢ kuralları öncekilerle
benzerlik gösterir. Ġmla Kılavuzu 229 ‘nun ikinci baskısında soru iĢaretinin
soru anlamı gösteren cümle veya kelimeden sonra konacağı; söz içinde
yay içine alınmıĢ soru iĢaretinin Ģüphe ifade etmek üzere ve anlatılmak istenenin
anlaĢılmadığını göstermek üzere kullanıldığı; bunun dıĢında ĢaĢma,
anlaĢılamayanı sorma gibi duyguların aĢırılığını göstermek üzere birden
fazla soru veya ünlem iĢareti kullanılabileceği geçmektedir. 2008 yılında
basılan Yazım Kılavuzu‘nda soru iĢaretinin kullanıldığı yerler soru bildiren
cümle veya sözlerin sonuna, soru tonundaki sözlerin sonuna, bilinmeyen
kesin olmayan veya Ģüpheli olan bilginin arkasına konacağı Ģeklindedir.
Kılavuzda -IncA anlamında kullanılan -mI ekinden sonra soru iĢaretine gerek
olmadığına dair bir uyarı yer almaktadır. Soru ifadesi taĢıyan sıralı ve
bağlı cümlelerde soru iĢaretinin sona konacağı kuralına da yer verilmiĢtir. 230
225 http://en. wikipedia. org/wiki/Question_mark adresinden alınan bu bilgide ―BREWER, E.
C. Dictionary of Phrase and Fable, 1870 (rev. 1894)‖ künyeli eserin ‗Punctuation‘
maddesine gönderme yapılmaktadır. Bilginin doğruluğu kontrol edilememiĢtir.
226 Lynne TRUSS, Eats, Shoots and Leaves, s. 76
227 Aylin KOÇ ―Noktalama iĢaretlerinin tarihçesi‖ Kültür Tarihimizde Gizli Diller ve ġifreler,
s. 284; Mahir KALFA, Noktalama ĠĢaretlerinin Türkçenin Öğretimindeki Yeri ve
Önemi, s. 329.
228 ġEMSEDDĠN SAMĠ‘nin adlandırması için bk. s. 28; Direktör Âlî Bey‘in ―nokta-i istifhâm‖
adlandırması için bk. Aylin KOÇ ―Noktalama iĢaretlerinin tarihçesi‖ Kültür Tarihimizde
Gizli Diller ve ġifreler, s. 285; Tahir Ken‗an, Kavâid-i Lisân-ı Türkî, s. 43; ―nokta-i
istifhâm‖ Ahmet Cevat EMRE, Türkçe Sarf ve Nahiv… s. 18
229 Ġmla Kılavuzu, TDK, (Ġstanbul 2 1941), s. XLII.
230 Yazım Kılavuzu, TDK, (Ankara 25 2008), s. 39-40.