3 NOKTALAMA Ä Ä¡ARETLERÄ

224 / Faysal Okan ATASOY
Yukarıdaki metindeki cümleler sebep-sonuç ilgisi bakımından birbirine
bağlıdır. Yapı bakımından da ben kiĢi zamiri ortaktır. Noktalı virgül iki
cümleyi bağlayıcı olarak kullanılmıĢtır.
Dostunuzu, bir gün kendisinden nefret edecekmiĢ gibi sevin; ondan,
bir gün kendisini sevecekmiĢ gibi nefret edin.
Yukarıdaki metinde cümleler birbirini tamamlayan iki karĢıt durumun
anlatımını içermektedir. Bu anlam ilgisi sebebiyle art arda sıralanmıĢlardır.
Noktalı virgül iki cümleyi anlam ilgileri sebebiyle bağlamıĢtır.
O, Ģehir çocuğuydu; içinden çıktığı insanların romanını kaleme aldı.
Yukarıdaki iki cümle birbirini tamamlamaktadır. Anlam bakımından
birbirine bağlılıkları kadar, kaleme alma iĢini yapan o zamiri ile de ortaklık
içindedir. Bu sebeplerle noktalı virgül ile bağlanmıĢlardır. Noktalı virgül
burada bağlayıcı iĢ görmektedir.
Ne mevkide, ne servette gözüm var; tek tutkum, güzel Ģiir söyleyebilmektir.
Yukarıdaki metinde noktalı virgülle bağlanan iki cümle arasında bir
karĢıtlık durumu söz konusudur. Ön cümle hiçbir Ģey de gözüm yok anlamı
iletirken, noktalı virgülden sonra gelen cümle bir istisnayı dile getirmektedir:
tek tutkum, güzel Ģiir söyleyebilmek. Cümlenin anlamı hiçbir Ģey istemiyorum
bir tek Ģunu istiyorum Ģeklinde yorumlanabilir. Bu anlam ilgisi sebebiyle
cümleler noktalı virgülle birbirine bağlanmıĢtır.
3.3.3.3 Sınırlayıcı noktalı virgül
Noktalı virgül bir birine bağlanan cümlelerde bulunan bağların ve ayrı
yargıların, istisnaların sınırını çizer.
Gazelin ilk beytine ―matla‖, son beytine ―makta‖, en güzel beytine
―Beytü ‘l-gazel‖; beyitleri arasında anlam birliği bulanan gazellere ―yekahenk‖,
bütün beyitleri aynı güçte, aynı değer ve güzellikte olanlara da
―yek-âvâz gazel‖ denir. ġairin adının geçtiği beyte ―mahlâs beyti‖ denir.
Yukarıdaki ilk cümlede birbirinden noktalı virgülle ayrılan bütün parçalar
denir kelimesine bağlanmaktadır. Ġlk noktalı virgüle kadar olan gazelin
ilk beytine ―matla‖, son beytine ―makta‖, en güzel beytine ―Beytü ‘l-gazel‖
bölümünde gazelin ilk beyti, gazelin son beyti, gazelin en güzel beyti tamlamaları
vardır. Aralarda kullanılan virgüller bu tamlamaların doğru Ģekilde