3 NOKTALAMA Ä Ä¡ARETLERÄ

168 / Faysal Okan ATASOY
ġENBAY, cümle içinde, okunan parçanın kısımları arasında, satır baĢlarında,
nokta iki nokta üst üste ve noktalı virgüllerden sonra, baĢkasına ait
sözlerin yer aldığı cümlede bu sözlerin baĢında ve sonunda, soruyla bunun
karĢılığı arasında, nokta yerini tutup cümlenin anlamını kuvvetlendiren ve
bağlacından önce, cümle baĢında yer alan hâlbuki, gerçekte, kısaca, demek
olur ki, esasen, evvelâ, bana gelince, diğer taraftan, o hâlde, öyle ise… gibi
kelimelerden sonra, önemli bir olayı bildiren ek cümleden önce ve sonra,
okunan cümlenin uzun olması durumunda iĢi yapanı belirten öğeden sonra,
tekrarlanan öğelerin birincisinden önce, cümle içinde karĢıtlama bulunması
durumunda karĢıtlamayı belirtmek için iki unsur arasında, yay içine veya iki
virgül arasına alınmıĢ ara cümlelerden önce ve sonra soluk noktalaması yapılması
gerektiğini söylemektedir. 169 Yazı noktalamasının kimi yerlerde söz
noktalamasını eksiksiz karĢılayabileceğini belirten ġENBAY, böylece yazı
noktalamasının soluk alma yerini ya da hafif susmayı, tonda değiĢmeyi veya
sesin bükümünü göstermiĢ olacağını da belirtmiĢtir. Ancak yazı noktalamasının
her zaman yeterli olmadığını yazı noktalamasının bulunmadığı yerlerde
soluk noktalaması adını verdiği iĢaretlemenin bu eksiği tamamlaması
gerektiğini belirtmiĢtir. ġENBAY‘ın yukarıdaki açıklamalarına uygun soluk
örnekleri eserinde yer almaktadır buraya birkaç örnek alınmıĢtır:
KarĢıtlamayı uygun tonla vermek üzere:
Doğduğunda baĢkaları sevindi, │ sen ağladın. Ölürken, hayatta çektiklerinden
kurtulduğun için, sen sevindin, │ baĢkaları ağladı.
(Nüzhet ġENBAY, AlıĢtırmalı Diksiyon Sanatı, s. 75)
Yeri geldiğinde ve hak ettiğinde onu takdir edin; │ fakat yersiz iltifatlardan
kaçının.
(Erol ÖZMEN, ―Narsist Yönetici Ġle …‖, Genç GeliĢim, s. 47)
Kötü haber verirken durakları göstermek üzere:
Üzgünüm, │kocanız — gelemeyecek │ efendim.
Virgül ara sözü ayırmak için de kullanılmaktadır. Ara söz cümlenin
kendine ait tonlamasından farklı olarak düĢen bir tonla okunur. Bazen Ģairler
Ģiirlerinin okunmasını istediği gibi noktalama yapabilmekte ve genel geçer
noktalamadan farklı bir noktalama ortaya çıkabilmektedir:
169 Nüzhet ġENBAY, AlıĢtırmalı Diksiyon Sanatı, s. 72-93.