3 NOKTALAMA Ä Ä¡ARETLERÄ

138 / Faysal Okan ATASOY
da Türkiye‘ye benzer anlamına, ikinci cümle burası Türkiye‘dir, böyle Ģeylerin
olması mümkündür anlamına gelir.
Fakat benden sade annem, babam değil; hemen bütün mahalle yaka
silkmekte idi.
(Ahmet Mithat Efendi, Musullu Süleyman, s. 13)
Bu cümlede ikileme arasına virgül konulmuĢ, bu da anlamın değiĢmesine
sebep olmuĢtur. Cümle bu hâliyle benden babam hariç, sadece annem
ve bütün mahalle yaka silkmekteydi anlamı vermektedir. Virgül kaldırıldığında
anlam, anlatılmak istenene, benden sadece annem babam değil, hemen
bütün mahalle yaka silkmekteydi‘ye dönüĢecektir. Yazarın kast ettiği
anlam da budur.
Divan Ģiiri geleneğinde söz oyunları, Ģiirin farklı Ģekillerde anlaĢılabilmesi
için Ģairlerin baĢvurduğu yollardandır. Sihr-i helâl sanatı da bunlardan
biridir. Sihr-i helâl, Bir sözcük ya da söz öbeğini kendisinden önceki
cümleye ve sonraki cümleye ait olacak Ģekilde kullanmak sanatıdır. 155 Okuyucunun
dilediği anlamı seçmekte hür olduğu bu Ģiirlerde noktalama benzeri
herhangi bir iĢaretlemeye de baĢvurulmaz. Farklı noktalamaya göre Ģiirden
değiĢik anlamlar elde etme iĢi okuyucuya bırakılır:
Sakın sen kûy-ı cânânı uzakdur sanma ey Mecnûn
Seher yola giren âĢık gece Leylâ‘da akĢamlar 156
Ġsmail Belîğ (ö. 1729)
Beyit bu hâliyle Ģu anlama gelmektedir: ―Sakın sevgilinin yerinin yurdunun
uzak olduğunu sanmayasın, ey deli gibi aĢka tutulmuĢ âĢık! Çünkü ak
sabahta yola çıkan âĢık, gece sevgilisinde akĢamlar.‖ Beyitteki cânânı kelimesinden
sonra bir virgül ve bir de dur kelimesinden sonra bir nokta eklenirse
anlam değiĢmektedir:
Sakın sen kûy-ı cânânı, uzak dur. Sanma ey Mecnûn seher yola giren
âĢık gece Leylâ‘da akĢamlar.
Ey deli gibi aĢka tutulmuĢ âĢık, aman sevgilinin yerinden yurdundan
uzak dur, sakın kendini oradan! Ak sabahta yola çıkan âĢığın sevgilisinde
akĢamlayacağını sanma!
155 Cem DĠLÇĠN, Örneklerle Türk ġiir Bilgisi, s. 445-446.
156 Ġskender PALA, Kitâb-ı AĢk, s. 23-28.