3 NOKTALAMA Ä Ä¡ARETLERÄ

96 / Faysal Okan ATASOY
yapmak yerine nokta iĢaretinin asıl cümlenin sonuna konması daha uygun
görünmektedir.
Bilmez değilim, bize karamsarlık yakıĢmaz. Onlara, (belki de onlara
değil, daha çok kendime) Jean Genet‘nin ―Giacometti‟nin Atölyesi‖ kitabını
anlatıyorum. (Bizde Metis Yayınları‘ndan çıkmıĢtı.)
(Zeynep ORAL, Cumhuriyet, 9 ġubat 2007, s. 15)
Yukarıdaki örnekte belki de onlara değil, daha çok kendime açıklaması
asıl cümlede anlatılmak istenenle doğrudan ilgili olmayan ek açıklamadır.
Yapı bakımından da asıl cümlede bir iĢ görmez. Bu yüzden yay içine alınmıĢtır.
Yay içindeki bölüm cümleden atıldığında, asıl cümle, anlamından bir
Ģey kaybetmez.
Bizde Metis Yayınları‘ndan çıkmıĢtı cümlesi yay içine alınmıĢ ve nokta
ile bitirilmiĢtir. Bu cümle yazının akıĢı dıĢında bilgi içermektedir. Cümle
yay içinde tamamlanmıĢ olduğundan nokta ile bitirilmiĢtir.
3.1.2.8 Sıra belirten nokta
Türkçede nokta, -ncI eki yerine kullanılmaktadır. Ne var ki cümle
içinde sıra belirtmek üzere kullanılan nokta, okuyucuya cümleyi bitirmiĢ
uyarısı verebilir. Nokta yazımı kolaylaĢtırsa da okuyan için bir duraksamaya
sebep olabilmektedir. Maddelerin alt alta değil de yan yana dizilmesi durumunda
da karıĢıklığa sebep olabilir.
AĢağıya alınan metinde art arda sıralanan sebepler için sayılar ve nokta
(1. gibi) kullanılmıĢ ve sebepler alt alta değil yan yana verilmiĢtir. Bu da
karıĢmaya sebep olabilecek bir sorun ortaya çıkarmıĢtır:
Uygurcada ikilemelerden çok bir Ģey yoktur. Bunların hikmeti vücûdu,
birinin diğerini izah etmesi, belirlemesi yani mânâsını açıklığa kavuĢturmasıdır.
Bu iĢi de, bazı istisnalar dıĢında hemen dâima ikinci kelime görür.
Öyleyse bundan Ģu çıkacak: ikilemelerde birinci kelime Ģu veya bu sebepten
ötürü yadırganmaktadır. Bu yadırganmanın muhtelif sebepleri vardır: 1.
kelime yabancı bir dilden alınmıĢtır ve henüz dilin öz malı olmamıĢtır, yani
kelime henüz herkes tarafından anlaĢılır bir duruma gelmemiĢtir, 2. kelime
Türkçe asıllıdır ama bağlı bulunduğu kelime âilesinden ayrı düĢmüĢtür,
dolayısıyla mânâsı bulanıklaĢmıĢtır; semantik saydamlığı kaybolmuĢtur,
veyahut da 3. iĢtikakı yenidir dolayısiyle üstlendiği yeni mânâ henüz yaygınlaĢmamıĢtır.