dergi

Sporda Nefret Suçları Sempozyumu 

21-22 Mart 2016 

ISBN: 978-605-4222-40-7 

Editör 

Dr. Necati CERRAHOĞLU 

Çanakkale / 2016

Düzenleme Kurulu 

Prof. Dr. Yücel ACER 

(Çanakkale Onsekiz Mart 

Üniversitesi, Rektör) 

Prof. Dr. Osman ŞİMŞEK 

(Namık Kemal Üniversitesi, 

Rektör) 

Prof. Dr. Yener YÖRÜK 

(Trakya Üniversitesi, Rektör) 

Prof. Dr. Mustafa AYKAÇ 

(Kırklareli Üniversitesi, 

Rektör)

Bilim Kurulu 

• Prof. Dr. Azmi Yetim, Gazi Üniversitesi, TR 

• Prof. Dr. Arslan Kalkavan, Recep Tayyip Üniversitesi, TR 

• Prof. Dr. Bernd Straß, Münster Üniversitesi, Almanya 

• Prof. Dr. Cengiz Arslan, Fırat Üniversitesi, TR 

• Prof. Dr. Erdal ZORBA, Gazi Üniversitesi, TR 

• Prof. Dr. Günter A. Pilz Hannover Üniversitesi, Almanya 

• Prof. Dr. İ. Hakkı Mirici, Hacettepe Üniversitesi, Türkiye 

• Prof. Dr. Ken Hardman, Worcester Üniversitesi, İngiltere 

• Prof. Dr. M. Akif Ziyagil, Mersin Üniversitesi, TR 

• Prof. Dr. Osman İmamoğlu, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, TR 

• Prof. Dr. Peter Kapustin, Castle Seeburg Üniversitesi, Avusturya 

• Prof. Dr. Ron McBriede, Texas A & M Üniversitesi, USA 

• Prof. Dr. Sebastian Kaiser, Duisburg – Essen Üniversitesi, Almanya 

• Prof. Dr. Yang Changyong, Southwest China Normal University, 

China 

• Doç. Dr. İlker TOKSÖZ, Trakya Üniversitesi, TR 

• Doç. Dr. İlker ÖZMUTLU, Namık Kemal Üniversitesi, TR 

• Dr. Necati CERRAHOĞLU, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, 

TR 

• Dr. Alaattin İŞERİ, Kırklaeli Üniversitesi, TR 

• Dr. Gülşah ŞAHİN, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, TR

Sempozyum Organizasyon Kurulu 


Başkan 

Doç. Dr. İlker TOKSÖZ 

Üye 

Doç. Dr. İlker ÖZMUTLU 

Üye 

Dr. Alaattin İŞERİ 

Üye 

Dr. Gülşah ŞAHİN 

Üye

Lokal Organizasyon Komitesi 

Dr. İlhan ADİLOĞULLARI 

Dr. Şakir SERBES 

Dr. Erdal DEMİR 

Dr. Cevdet CENGİZ 

Dr. H.Özden YURDAKUL 

Dr. Özhan BAVLI 

Dr. Kadir KOYUNCUOĞLU 

Dr. Gülçin GÖZAYDIN 

Dr. Bilal KARAKOÇ 

Öğr.Gör. Hasan ABANOZ 

Öğr.Gör. Harun SUYÜNÇ 

Öğr.Gör. Türkan SÖĞÜTÇÜ 

Öğr Gör. Uğur ŞENTÜRK 

Öğr.Gör. Zeynel DOHMAN 

Arş. Gör. Ali Adnan ÇAKIROĞLU 

Arş. Gör. S. Gizem ENGİN 

Arş.Gör. Zülbiye KAÇAY 

Okt. Mutlu DURMAZ 

Okt. Ali COŞKUN 

Okt. H. Ahmet TAŞPINAR 

Okt. G. Elif ADİLOĞULLARI 

Uzm. Oya DEMİRCAN

EDİTÖR 


EDİTÖR YARDIMCILARI 

Öğr. Gör. Hasan ABANOZ 

Okt. H. Ahmet TAŞPINAR 

Arş. Gör. Ali A. ÇAKIROĞLU 

Arş. Gör. S. Gizem ENGİN 

Arş. Gör. Zülbiye KAÇAY 

Arş. Gör. Bilgetekin Burak Günar

PROGRAM 

Prof. Dr. Mazhar BAĞLI 

Dünya Genelinde Nefret Suçlarının Tarihi ve Bugünü 

Kurt WACHTER 

Sporda Ayrımcılıklar ve Mücadelede Uygulama Örnekleri 

Doç. Dr. Ahmet TALİMCİLER 

Türkiye’de Sporda Ayrımcılık Örnekleri 

Av. H. Alpay KÖSE 

Sporda Nefret Suçlarının Hukuki Boyutu 

Gül KESKİNLER 

DFB Entegrasyon Politikaları ve Sığınmacılarına Yönelik Uygulama 

Örnekleri 

Murat ÖZBAY / Semra DEMİRER 

Türkiye Milli Olimpiyat Komitesi Fair Play Yaklaşımı 

Prof. Dr. Gıyasettin DEMİRHAN 

Spor Bilimi ve Bilimsel STK’lar Açısından Sporda Nefret Suçları 

Analizi 

Zeki ÇOL 

FİFA - UEFA’nın Sporda Nefret Suçları Politikası 


DFB-Aktiviteleri Film Gösterimi 

Yrd. Doç. Dr. Necati CERRAHOĞLU 

Sporda Nefret Suçları İle Mücadelede STK’ların Yeri ve Önemi

SEMPOZYUM AFİŞİ (TÜRKÇE)

SEMPOZYUM AFİŞİ (İNGİLİZCE)

12 

NEFRET SUÇLARI NEDİR? 

NEFRET SUÇLARI TEMASININ TEORİK ÇERÇEVESİ 

Dünya genelinde 1990’lı yılların sonlarına doğru ise nefret 

yasalarının kapsamı genişletilerek ırk, renk, etnik köken, uyruk, 

din, cinsiyet, cinsel yönelim, yaş, fiziksel ve zihinsel engel 

gibi farklılıklar da yasa kapsamına alınmıştır. Toplumda baskı 

görmeye açık, savunmasız grupların, diğer grupların ve sınıfların 

önyargıya dayanan her türlü saldırılarına karşı güvence altına 

alınması gereği doğmuştur. Nefret suçları her ne kadar bireylere 

karşı işleniyorsa da aslen hedef alınan o bireyin üyesi olduğu sosyal 

gruptur. 

Ekim 2006’dan itibaren gelişmeleri takip etmek ve nefret 

suçlarını önlemek için Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı 

(AGİT), bir internet sitesi aracılığıyla (TANDIS – Tolerance and 

Non-Discrimination Information System http://tandis.odihr.pl ) 

yaşanan gelişmeleri takip etmektedir. AGİT nefret suçlarını önlemek 

için hazırladığı kılavuzda “nefret suçlarını” aynı zamanda 

“önyargı suçları” olarak da tanımlamaktadır. 

Nefret suçları oldukça özeldir. Çünkü fail nefret suçunu 

gerçekleştirirken mağdur ve mağdurun ait olduğu topluma yönelik 

bir mesaj yollar. Bu sonuç olarak nefret suçlarının diğer suçlardan 

farklı bir şekilde yapılması gerektiğini ve farklı bir yasal 

yaklaşımla meşrulaştırılması gerektiği anlamına gelir. Nefret suçları 

önyargının şiddet manifestosudur. 

Spor, bizatihi nefret üretmez, sporun bileşenleri (Oyuncu–Antrenör–Yönetici–Taraftar 

vb. gibi) spor ortamının müsait 

zeminde içlerinin derinliklerinde barındırdıkları “nefret suçunu” 

sergilerler. Spor, barış - dostluk – kardeşlik gibi pozitif değerler 

sunarken, bu değerlerin tam karşıtı nefret suçlarının da spor sahalarında 

varlığı artık inkâr edilemez bir gerçektir.

13 

Sporda Nefret Suçları genel anlamda kategorize edildiğinde; 

1. Irkçılık, 

2. Ayrımcılık, 

3. Aşağılama, 

4. Yabancı Düşmanlığı, 

5. İslamafobi. 

Spor, toplumda bir cazibe merkezidir, sporcular ve sporun 

paydaşları da gösterinin aktörleridir. Sporcular aynı zamanda toplumda 

çocuk ve gençlerin İdolleri ve rol modelleridir. Sporculardan 

ya da sporun paydaşlarından gelen tutum tavır ve davranışlar 

toplumda geometrik tesirlere sebebiyet verir. 

Sporda nefret suçları teması dünyada ve Avrupa’da oldukça 

yeni bir alan iken Türkiye’de ise hiç çalışılmamış bir sahadır. 

Avrupa Komisyonu 2007 yılında yayınladığı Beyaz Kitap isimli 

Raporunun “Irkçılık ve Şiddetin önlenmesi ve bunlarla Mücadeleyi 

Güçlendirme” başlıklı bölümünde “Spor; cinsiyet, ırk, yaş, 

engel, din ve inanç, cinsel tercih ve sosyal ya da ekonomik durum 

ayrımı gözetmeksizin her vatandaşı kapsamaktadır. Komisyon, 

AB değerleri ile örtüşmeyen ırkçılık ve yabancı düşmanlığını başından 

beri kınadığını belirtirken 18 numaralı çağrısında da; 

(18) Komisyon, ırkçı ve yabancı düşmanlığı içeren tutumlarla 

ilgili olarak, Avrupa’da Irkçılığa Karşı Futbol Ağı (FARE) 

gibi var olan işbirliği çerçevelerindeki diyalogu ve en iyi uygulama 

değişimini geliştirmeye devam edecektir. 

Komisyon, mevcut girişimlere dayanarak, spor federasyonlarına 

maç süresince ırkçı suiistimallerle baş etmek için 

yöntem geliştirmesini tavsiye etmektedir. Komisyon ayrıca, kulüplerin 

lisans sistemlerindeki ayrımcılıkla ilgili hükümleri güçlendirmeyi 

de tavsiye etmektedir (bkz. Bölüm 4.7).

14 

Komisyon: 

(19) Uygulanabilir ulusal kurallar ve AB kuralları uyarınca, işlevsel 

bilgi ile pratik uzmanlık bilgisi paylaşımını geliştirecektir ve 

kanun uygulama hizmetleri ile spor organizasyonları arasındaki 

şiddet içeren ve ırkçı vakaların önlenmesini teşvik edecektir; 

(20) Spor olaylarındaki halk hareketlerini önlemek üzere yeni yasal 

araçlar ve diğer AB çapındaki standartlar için olanakları analiz 

edecektir; 

(21) Taraftar eğitmenliği (olumlu ve şiddet içermeyen bir tutum 

geliştirmek için taraftarlarla uzun süreli çalışma) gibi sosyal/eğitsel 

eylemlere verilen özel bir önemle, anti-sosyal davranışları önlemek 

için çok disiplinli bir yaklaşım geliştirecektir; 

(22) Emniyet güçleri, spor organizasyonları ve diğer taraflar arasındaki 

düzenli ve yapısallaştırılmış işbirliğini güçlendirecektir; 

(23) Sporda şiddet ve ırkçılığı önlemeye ve bunlarla mücadele 

etmeye katkı sağlamak için aşağıdaki programların kullanımını 

teşvik edecektir: Gençlik Harekete Geçti, Vatandaşlar için Avrupa, 

DAPHNE III, Temel Haklar ve Vatandaşlık ve Suça Karşı 

Önleme ve Mücadele; 

(24) Spor olaylarında şiddet ve ırkçılığı önlemek ve bunlarla mücadele 

etmek amacıyla yetkililerle tartışmak için yüksek seviyede 

bir konferans düzenleyecektir. 

Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi üyesi olduğu Trakya 

Üniversiteler Birliği (Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi– 

Namık Kemal Üniversitesi–Trakya Üniversitesi–Kırklareli Üniversitesi) 

ve STK’lar ile birlikte Türkiye’de spor alanında yeni 

temayı tartışmaya ve kamuoyuna sunmaya karar vermiştir. Avrupa 

Birliğinin karar vericilere de tavsiye ettiği konularda bilinç 

oluşturmak,

15 

toplumsal anlamda bir hastalık olan sporda nefret suçlarını tanımak, 

kayıt altına almak, arşiv oluşturmak ve bilinçlendirmeyi 

tabana yaymak anlamında, alanın yetkin yerli ve yabancı uzmanlarını 

bir araya getirmeye karar vermiştir. Alanda ikinci büyük 

organizasyonu Çanakkale Savaşlarının 100. Yılını Anmak ve Anlamak 

sürecinde düzenlenmesi, sempozyumun Dünya Irkçılıkla 

Mücadele gününde yapılması da daha bir anlam ifade edeceği 

öngörülmüştür.

16 

YRD. DOÇ.DR. NECATİ CERRAHOĞLU 

Sempozyum Organizasyon Kurulu Başkanı 

Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi BESYO Müdürü 

Sayın Valim, Sayın Rektörüm, değerli protokol sevgili 

öğrenciler… 

Protokolün çok yoğun iş zamanı içinde buraya zaman 

ayırıp gelmelerinden dolayı çok mutlu olduk. Bundan dolayı ben 

konuşmamı çok kısa tutacağım. Gerçekten Avrupa birliğinin, FI- 

FA’nın üzerinde hassasiyetle çalıştığı sporda nefret suçları konusunda 

biz üniversite olarak, STK olarak çalışmalar yapmaktayız. 

Bu da o çalışmalardan biri. Ben bu çalışmamızın vücut bulmasında 

bize desteğini hiç esirgemeyen Sayın Rektörümüze, Sayın 

Valimize ve Gençlik ve Spor Bakanlığına özellikle Milletvekilimiz 

Bülent TURAN’a katkılarından dolayı huzurlarınızda teşekkür 

etmeyi borç biliyorum. Üniversite, akademia ilköğretimden 

farklı olarak araştırma yapmak zorunda. Çağın dünyadaki aktüel 

gelişmelerini masaya yatırmak zorunda. Biz de bu bağlamda 

bu çalışmayı düşündük. Trakya üniversiteler birliği ile beraber 

kurguladık. Gerçekten de günümüzde özellikle mülteciler sorunundan 

dolayı Avrupa’da insanlık dramı yaşanmakta. Bununla 

beraber genel manada insan hakları açısından, özelde spordaki

17 

nefret suçları çağımızdaki sosyal bir hastalık olarak karşımıza çıkıyor. 

Bunun geçmişi, günümüze olan yansımaları ve muhtemel 

gelecekteki durumlar hakkında da çok değerli sosyolog hocamız 

Prof. Mazhar Bağlı hocamız aramızda. Kendisi bizi bilgilendirecek. 

Ben zahmet edip geldiğiniz için teşekkür ediyorum, hepinize 

saygılar sunuyorum.

18 

PROF.DR. YÜCEL ACER 

Sempozyum Düzenleme Kurulu Başkanı 

Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Rektörü 

Saygıdeğer Valim, değerli konuklar, sevgili öğrenciler… 

Bir araya gelişimizin anlamı gerçekten çok büyük. Spor, her toplumda 

ve ülkemizde çok büyük bir faaliyet alanıdır. Sporu müstesna 

bir alan kılmak için yapılan çalışmaları konuşacağımız bir 

sempozyum için bir aradayız. Doğrusu ben temel bir noktadan 

kısaca başlamak isterim. İnsanoğlu birlikte yaşamaya muhtaç bir 

varlık olarak yaratılmıştır. Bizi, hem maddi ihtiyaçlarımız hem de 

manevi ihtiyaçlarımız bir arada yaşamaya zorlar. Ancak insanoğlu 

yaradılışı gereği bir arada yaşamaya başladığı zaman birbirine 

sorun çıkarmaya da başlar. Bu temel gerçekten hareket ederek 

hayatımıza hâkim olması gerek bütün kurallar geleneklerimiz, 

göreneklerimiz, dini inancımız, manevi değerlerimiz ve nihayetinde 

hukuk kurallarımızın tamamının varlık gerekçesi insanların 

yani bizlerin bir arada barış ve huzur içerisinde yaşamasını temin 

etmektir. Temel gaye budur. Dolayısıyla birlikte yaşamamızın temelini 

barış ve huzur oluşturduğuna göre ve onu koruyan değerlerimiz 

oluşturduğuna göre hayatımızın her alanında bu değerleri 

korumak, muhafaza etmek esas amacımız olmalıdır, bir arada

19 

yaşamamızı devam ettirebilmek için. Buradan hareket edersek, 

insanın huzur ve güven içerisinde birlikte yaşadığı her alan, her 

faaliyet değerlidir, müstesnadır. Aile değerlidir çünkü bir arada 

yaşamanın temelini teşkil eder. Ülke değerlidir, toplum değerlidir 

çünkü bir arada yaşamanın, insanların bir arada yaşayabilmesinin 

temelini teşkil eder. Bir bütün olarak insanlık değerlidir çünkü bir 

arada yaşamanın kendisidir. Bu anlamda gerçekten bu birlikteliği 

huzur ve güven içerisinde yaşayacağımız, bu birlikteliği koruyan 

her şey, her değerimiz, her inancımız değerlidir, muhafaza edilmelidir. 

Özellikle Türkiye gibi hem konumu gereği, hem tarihi 

geçmişi gereği her zaman dikkatli olması gereken, huzurunu ve 

güvenliğini daha fazla koruması gereken bir toplum olarak biz 

birçok dönemde olduğu gibi yine aslında huzurumuzu, güvenliğimizi 

bozacak girişimlerle karşı karşıya kalıyoruz, kalabiliriz, 

kalacağız da. Spor, bütün insanların ama özellikle gençlerimizin 

içerisinde bulunduğu temel faaliyet alanlarından bir tanesidir. 

Faydaları birçok açıdan değerlendirilebilir ama en temel faydalarından 

bir tanesi de insanların bir arada olmasını sağlayan bir 

faaliyet alanıdır. Ama biliyoruz ki insanların aslında keyif alarak 

huzur içerisinde gerçekleştirmesi gereken bu faaliyet, sporun çeşitli 

dalları, görebiliyoruz ki nefretin sokulmaya çalışıldığı, kinin 

sokulmaya çalışıldığı, aşağılamanın, dışlamanın sokulmaya 

çalışıldığı bir faaliyet alanı haline gelebiliyor. Başka alanlarda 

yaratılan nefret, başka alanlarda yaratılan huzursuzluk spora dâhil 

edilmeye ya da spor üzerinde yaygınlaştırılmaya çalışılıyor. 

Bu anlamda gerçekten sporda nefretin, aşağılamanın, dışlamanın 

karşısında durmak aslında kötülüğün karşısında durmanın kendisidir. 

Bunu sadece duygusal çalışmalarla, duygusal konuşmalarla 

gerçekleştiremeyiz. Her alanda olduğu gibi bunun doğru düzgün 

incelenmesi, temellerinin tespit edilmesi, yapılması gerekenlerin 

mantıksal olarak, bilimsel olarak ortaya konulması gerçekten 

bu işin temelini teşkil etmesi gerekir. Bu anlamda üniversitelere 

özellikle spor okulları bulunan üniversitelere büyük görev düşüyor. 

ÇOMÜ’nün spora verdiği önem, gerçekleştirdiği başarılar 

malumken biz sadece bununla yetinmeyip sporun gelişimine,

20 

sporun huzur ve güven içerisinde yapılmasının sağlanmasına katkı 

sağlamak için çalışan bir eğitim ve araştırma kurumu da olmak 

zorundayız. Ben bu vesileyle emeği geçen arkadaşlarımıza, 

başta Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulumuzun Sayın Müdürü 

olmak üzere emeği geçen bütün arkadaşlarımıza, öğrencilerimize 

huzurlarınızda çok teşekkür ediyorum. Onların çabaları sayesinde 

böyle önemli bir meseleyi konuşabilmek için bir araya 

gelmiş oluyoruz. Biz belki tamamında bulunamayacağız ama çoğunlukla 

öğrencilerimizin bu sempozyumu takip etmesini özellikle 

istirham ediyorum. Çünkü onlar aynı zamanda bu ülkede 

sporumuzun geleceğidir. Onların sporu ve sporun kardeşliğini, 

huzurunu anlıyor olması, bunun için çalışıyor olması bence çok 

daha önemli bir şey. Onların bu sempozyumu sonuna kadar takip 

etmesini özellikle istirham ediyorum. Konuşmamın sonunda 

şehir dışından gelme ve bizimle bilgilerini paylaşma zahmetinde 

bulunacak olan değerli konuklarımıza bu zahmetlerinden dolayı 

çok teşekkür ediyorum. Sayın Valimize çok teşekkür ediyorum. 

Zira üniversitemizin spor faaliyetlerinde Sayın Valimizin her zaman 

desteğini görüyoruz. Çanakkale’nin desteğini görüyoruz. Bu 

anlamda Çanakkale’yi temsilen Sayın Valimizin şahsına burada 

teşekkürlerimizi arz etmek istiyorum. Umuyorum ki başarılı, faydalı 

bir sempozyum olacak. Hepinizi saygıyla, sevgiyle selamlıyorum.

21 


(Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Sosyolog) 

1965 yılında Şanlıurfa, Halfeti’de doğdu. Selçuk Üniversitesi 

Sosyoloji Bölümü’nden mezun oldu. Aynı Üniversite’de Yüksek 

Lisans, Sakarya Üniversitesinde doktora yaptı. Kanada Toronto 

Üniversitesinde, ABD Houston Üniversitesinde misafir öğretim 

DÜNYA GENELİNDE NEFRET SUÇLARININ 

TARİHİ VE BUGÜNÜ 


Sayın Valim, Sayın Rektörüm, 

Az önce arkadaşlar Sayın Valimizin sportmen bir harekette 

bulunduğunu söyledi, bende bunu denedim ama galiba aramızda 

biraz yaş farkı var. Çok nazik davet için üniversitemizin rektörüne, 

beden eğitimi ve spor yüksekokulumuzun yöneticilerine 

çok teşekkür ediyorum. Sizinle beraber olmaktan da gerçekten 

çok keyif aldığımı ve çok memnun olduğumu altını çizerek vurgulamak 

istiyorum. Çanakkale önemli bir yer. Ben de Çanakkale’yi 

çok seviyorum 

Gerçekten bugün dünyada insan haklarıyla ilgili, nefret 

suçlarıyla ilgili var olan temel konseptin ne olduğunu ve bizim 

neyi planladığımızla ilgili özel bir çerçeve sunmak istiyorum.

22 

Tabi ben sporla çok ilgili biri değilim. İşin teknik kısmından çok 

da fazla anlayan birisi değilim. Ama işin teorik kısmını, şu boyutunu 

biliyorum: özellikle Antik Yunan felsefesinde ve Yunan toplumunda 

sporun diğer bütün insanların öğrenmek zorunda olduğu 

gymnasiumlarda, sporun da müzik gibi matematik gibi mutlaka 

öğrenilmesi gereken temel alanlardan birisi olduğunu ve ideal insanın 

ancak bahsedilen alanlarda kendini geliştirmesiyle tekâmül 

ettiğini biliyoruz. Bedeni geliştirmek için spor, zihinsel gelişim 

için matematik, ruh gelişimi için ise estetik ve güzel sanatların 

kullanıldığı antik yunan sisteminde bunun için sistemli bir eğitim 

sürecinden geçirilmenin gerekli olduğunu biliyoruz. Buradan 

hareketle sporun tarihin en eski çağlarından itibaren gelişmiş bir 

toplum inşasının önemli unsurlarından biri olduğu aşikârdır. 

Bugün dünyada farklılıkların bir arada barış ve kardeşlik 

içerisinde yaşatılması ve bir başkasının sahip olduğu etnik 

köken dolayısıyla yahut inancı dolayısıyla yahut da doğduğu 

yer dolayısıyla ötekileştirilmemesi nasıl sağlanabilir? Bu belki 

de insanlığın en eski sorunlarından bir tanesidir. Babamın şöyle 

bir ifadesi vardır: Der ki “Esma’ül Hüsna’da bir terkip var. İsm-i 

Azam duasıdır. Siz bu terkibi bilirseniz bütün kapılar size açılır.” 

Biliyorsunuz Esma’ül Hüsna Allah’ın doksan dokuz ismidir. “Bu 

isimlerden bir terkip var. Onlardan birini bulup zikrettiğinizde 

İsmi Azam duası denilen dua ortaya çıkar. O da hayatınızdaki 

bütün kapıları açar.” Peki, bu terkipte tam olarak hangi isimler 

var bilmiyoruz. Onun için siz bu doksan dokuzdan istediğiniz 

kombinasyonları oluşturarak sürekli zikredeceksiniz ki denk gelip 

gelmediğinizi de bilemezsiniz. Ama bunu söyledikten sonra 

da şöyle der: “bütün bu terkiplerin ne olduğunu bilmiyoruz ama 

olabilecek olan terkiplerde bildiğimiz ve kesin olarak emin olduğumuz 

bir isim var ki o da El-Adl’dır.” adalettir. Hakikaten bugün 

dünyada da farklılıkların bir arada yaşamasıyla ilgili dünyanın 

değişik yerlerinde hem akademik hem siyasi birtakım toplantılara 

katılıp konuşmalar yapmış, çalışmalar yapmış bir akademisyen 

olarak söyleyebilirim ki bugün dünyanın en fazla ihtiyaç duyduğu

23 

kavram hem sporda hem diğer alanlarda yönetimle ilgili temel, 

vazgeçilmez prensip adalet duygusudur. Adaletten kastımızın ne 

olduğu ve bunu nasıl tesis edileceğiyle ilgili çok kısa, bir toplum 

tarihi değerlendirmesinden hareketle okuma yapmamız mümkündür. 

Bildiğiniz gibi 1200’lerde İngiltere’de zenginlerle devlet 

arasında çıkan kavgada Magna Carta’yla bir toplum sözleşmesi 

yapmak suretiyle zenginlerin mülkiyetinin devletin hegemonyasına 

açık bir hale gelmesini engelleyen bir mutabakata varılmıştır. 

Bu mutabakat sonrasında da dünyanın her yerinde evrensel insan 

haklarıyla ilgili çalışmalar hızla devam etmiştir. Bana göre bu 

insan haklarıyla ilgili arayış sürecinde yani evrensel insan hakları 

beyannamesinin 1940’larda ete kemiğe büründüğü süreden 

önceki 1200’den 1900’e kadar gerçekten insanlığın çok büyük 

acılar yaşadığını biliyoruz. Bu acıların her birisinin bir tecrübeye 

dönüştüğünü, bu tecrübenin sonucunda da nasıl bir gelecek 

vizyonu ortaya koyabileceğimizin üzerine kafa yorduğumuzu, 

toplumsal olarak ortaya koymamız gerektiğiyle ilgili çalışmaları 

derin bir biçimde devam ettirmişiz. Şu konu bizim için vazgeçilmez 

temel prensiplerden birisidir: Bir kişi doğduğu zaman hangi 

tür haklarla birlikte doğuyor. Eğer buna özde bir cevap verebilirsek, 

felsefe açısından söylüyorum, gerçekten bunun karşılığında 

nasıl bir insan hakları çerçevesi çizmemiz gerektiğini de çok rahatlıkla 

bilebiliriz. Zannediyorum ki problem biraz da buradan ortaya 

çıkıyor. Ne için insan haklarıyla ilgili, tekrar cümleyi kurayım 

isterseniz çünkü karmaşık bir konu olması dolayısıyla, bugün hala 

bu problem devam ediyor ki az önce gördünüz, bir nevi dünyayı 

dizayn etme iddiasında olan batı toplumlarında insan haklarıyla 

ilgili sırf ten rengi dolayısıyla kendisini maymuna benzettikleri 

için, insanlara bir ayrımcılık yapıldığını açık bir biçimde 

gördüğümüz bir dünyada bile bu meselenin niçin ortaya çıktığını 

anlamakta daha kolay bir yol edinmiş oluruz. Bir insan doğarken 

hangi haklara sahiptir ve onun doğuştan var olan haklarını kullanımıyla 

ilgili ona imkânları kim sunacaktır? Bu iki soru etrafın-

24 

da dönen bir mesele. Bir örnek vereyim izniniz olursa: Houston 

Üniversitesi’nde misafir öğretim üyesiyken, namus cinayetleriyle, 

töre cinayetleriyle ilgili bir mevzuda da çalışıyorum. Bir gün 

“Stoning of Soraya” adlı, İran yapımı bir film orada gösterildi. Biz 

oradaki meslektaşlarımızla birlikte sinemaya gittik. İran’da geçen 

dramatik bir film. Bir kasabada eşi vefat eden bir kadınla başka 

birisi evlenmek istiyor. Kadın kabul etmeyince kadına bir tezgâh 

kuruyor, iftira ediyor. Sonunda kadını lekeleyerek kadının oradaki 

insanlar tarafından taşlanarak öldürülmesine neden oluyor. Film 

konu itibariyle çok dramatik. Biz tam inerken yanımdaki Amerikalı 

dedi ki “bütün Müslümanlar böyledir.” Ben de dedim ki 

bütün Amerikalılar Irak’ta bir buçuk milyon insanı katleden hunhar 

katillerdir. Afganistan’daki katliamları yapan Amerikalılardır, 

Amerika’dır. Bana cevaben dedi ki onlar teröristtir. Şimdi şuraya 

bağlamak istiyorum: biz doğduğumuz esnada hangi donanımlarla 

birlikte dünyaya geldiğimiz konusu netliğe kavuşmadan evrensel 

insan haklarıyla ilgili ortaya koyulan perspektif mümkün olduğu 

kadar çifte standartlı olacaktır. Bundan kurtulması mümkün 

değildir. Batı toplumlarının bize sunmuş oldukları insan haklarıyla 

ilgili çerçeve büyük oranda insanın bütün sahip olduğu değerlerden 

arındırmak suretiyle bir makine şeklinde varlık göstererek 

ancak bu yönde bir insan hakları çerçevesinin çizilebileceğini 

söyler. Kant’tan Descartes’a kadar belki Marx’tan Spinoza’ya kadar 

Thomas Hobbes’tan Jean Jacques Rousseau’ya kadar pek çok 

düşünürün, filozofun gerçekten insan haklarıyla ilgili çok evrensel 

diyebileceğimiz kurallardan bahsettiklerini ve bunların çizmiş 

olduğu çerçevede bir yasal yapılanmanın gerçekleşmiş olduğunu 

söyleyebiliriz. Yine de büyük oranda problemler var. Çok ciddi 

anlamda çifte standartlar var. Brüksel’in göbeğinde PKK örgüt 

çadırı açılıyor, buna insan hakları diyorlar. Aynı çadırın yanına 

bir IŞİD çadırının açılmasına imkân verirler mi? Asla vermezler. 

Dolayısıyla insan haklarından kasıtlarının bir ideolojik akrabalıkla 

bağlantısı olduğu gerçeğini mutlaka ama mutlaka dikkate almamız 

lazım. Bunun nereden kaynaklanıyor olduğuna bir akademisyen 

gözüyle, gerçekten bu konulara kafa yoran birer aktör

25 

olarak hep birlikte üzerine düşmemiz lazım. Eğer biz ontolojik 

bir konu olarak bakıyorsak, verili bir şey insanların sahip olduğu 

temel hakları biliyorsak, verili olan başka konuların da mümkün 

olabileceği gerçeğini dikkate almamız lazım. Bizim bir inanç formuna 

sahip olabileceğimizi, bizim bir kültür koluna sahip olabileceğimizi, 

bizim kişisel olarak bir sosyalizasyon sürecinde edinmiş 

olduğumuz kendi tecrübelerimizin var olabileceği gerçeğinden 

hareketle daha evrensel, daha çifte standartlardan uzak bir insan 

haklarıyla kalıcı bir çerçeve ortaya koymamız lazım. 

İnsan haklarının bütün dünyada olduğu gibi tamamlayıcı 

bir unsuru, bireyleri iki mekanizmadan korumaktır. Birincisi insanları 

çoğunluktan korumaktır. Yani az önceki kısa videoda da 

gördüğümüz gibi çoğunluğun baskısından korumaktır. İkincisi de 

devletten korumaktır. Bu iki mesele bugüne kadarki ayrımcılıkla 

ilgili, insan haklarıyla ilgili ve faşizmle ilgili karşılaştığımız en 

önemli sorunlar olarak görülmektedir. Çünkü maalesef Türkiye’de 

böyle işlemediği için gerçekten bunun tam olarak neye tekabül ettiğini 

bilmekte çok zorlanacağımızı tahmin ediyorum. O da şu: diyelim 

ki hepimiz burada siyahiyiz. Aramızda bir beyaz varsa hepimizin 

varlığı dolayısıyla bile o beyaz ırktan gelen kişinin üzerinde 

bir gizli baskı kurma ihtimali vardır. Dolayısıyla kamu otoritesi iki 

konuyu hedeflemek zorundadır. Devletin adil olması için insan 

haklarıyla ilgili ortaya koyması gerek iki temel prensip var: ilki 

azınlığın hukukunu korumak ve çoğunluk tarafından ezilmesine 

izin vermemek. İkincisi de kamu otoritesinin bizzat kendisinin 

bir egemenlik alanı oluşturması, bir hak ihlalinde bulunmasına 

imkân vermemek. Türkiye maalesef bu iki konuda hiçbir şekilde 

bugüne kadar bizim düşündüğümüz Anadolu’daki insanların sahip 

olduğu sosyolojisine uygun bir mekanizmaya sahip olmadı. 

Zannediyorum pek çoğunuz Fatih’in İstanbul’u fethettiğindeki 

fermanı bilirsiniz. Bunun çok tipik bir örneğidir. Bütün gayrı 

Müslümleri, Ermenileri, Ortodoksları, Protestanları, Yahudileri 

koruyacak bir ferman yayınlamak suretiyle, hatta Kur’an-ı Kerim 

ve kılıcının üzerine yemin ederek asla buna izin vermeyeceğini

26 

açık ve net bir biçimde deklare ediyor. Bu çok uzun bir süre Osmanlı’nın 

aslında birlikte yaşamayla ilgili, insan haklarıyla ilgili 

nasıl bir çerçeve ortaya koyduğunu açık bir biçimde gösteriyor. 

Bundan dolayı da İyonya’dan sonra “Pax Ottomana” dediğimiz 

Osmanlı sözleşmesi ve birlikte yaşamayla ilgili dünyaya örnek 

olabilecek büyük bir siyasal sistemin ortaya çıktığını görüyoruz. 

Farklılıkların bu anlamda ötekileştirilmeden, özgürce kendini 

var etmelerine imkân tanıyan bu mekanizma daha sonra ne 

yazık ki Türkiye’de bir ötekileştirmek ve hatta mümkünse reddi 

mirasta bulunmak suretiyle dışlandığını biliyoruz. Bu bahsettiğim 

farklılıkların yahut da başka bir inançtan gelen bir kişinin 

çoğunluk içerisinde kendini koruması anlamında Osmanlı’nın 

öngörmüş olduğu mekanizmalardan birisi şudur: “siz inancınızın 

gereği bir simge taşımalısınız. Bu şunun için değil, bugün öyle 

bir şey taşırsak, taşımasını önerirsek zannediyorum pek çok kişi 

bize şunu söyleyecektir: “siz bu insanların herhangi bir ideolojinin, 

inancın simgesini taşıyarak diğerini tehdit etmek istiyorsunuz.” 

Hâlbuki tam tersine onun hukukuna uygun bir mekanizma 

sürekli devrede olsun diye. Hristiyanlar “zünnar”, Yahudiler 

“kippa” takıyorlar ve Müslümanlar da “sarık” veya İslam’ın gereği 

başka bir kıyafet giyiyorlar. İnsanlar bir kişi sokaktan geçerken 

onun hangi inanca sahip olduğunu biliyor ve onun inancına saygısızlık 

edecek herhangi bir tutum veya davranıştan olabildiğince 

uzak duruyor. Ama bizim ülkemizde bugün böyle değil maalesef. 

Dünyanın pek çok yerinde de böyle değil. Bunun mutlaka o kadim 

olan geleneğin ortaya koymuş olduğu insan haklarıyla ilgili temel 

prensibe geri dönmesi gerekiyor. Yani 12. yüzyıl Magna Carta’dan 

bugüne kadar Avrupa’nın üretmiş olduğu insan haklarıyla 

ilgili çerçeve bir yere kadar geldi ve bunun bir sonraki aşamasına 

geçemiyor. Bundan dolayı çifte standartlarını aşamıyorlar. Bundan 

dolayı insan haklarıyla ilgili baktığı çerçeve şu Afganistan’daki 

kişi için insan hakları diye bir mefhum yok ama Paris’teki için var. 

Kafasında İstanbul’daki bir Türkiyeli için insan haklarıyla ilgili bir 

parametre yok, başka bir yerdeki için var. Geçen bir film izledim 

filmin son sahnesinde Birleşmiş Milletler heyetinden Belçikalı bir

27 

adam dünyaya adalet dağıtmak üzere bir kahraman olarak çıkıyor. 

Belçika kim biliyor musunuz? Hutu, Tutsi kabileleri arasında sırf 

burun yapıları dolayısıyla, çıkardıkları ayrımcılık dolayısıyla iki 

buçuk milyon insanın birbirini hunharca katletmesine neden olan 

ülkedir. Bu kadar açık ve net söylüyorum. Ruanda’daki katliamlara 

silah taşıyan ülkelerden birisi de Belçika’dır. Bugün bize sinemalarda, 

konferanslarda, akademik makalelerde dünyaya adalet 

dağıtan, evrensel insan haklarıyla ilgili temel parametreleri sunan 

temel bir referans mekanizması olarak kendilerini gösteriyorlar. 

Bunu bilerek yaptıklarını düşünenlerden değilim. Yani bir 

kasıtla yapıldığını düşünmüyorum. Adamların kafasındaki insan 

tanımıyla ilgili problem, benim bahsettiğim ilk önermeyle ilgili 

sorundur. Yine yurtdışında, Kanada’da bulunduğum günlerde bir 

öğretim üyesinin odasına girdim. Sinirli duruyor odasında. Çok 

sinirli, gergin. “Hayrola” dedim, “görmediniz mi?” dedi. “Görmedim” 

dedim. “Nasıl görmezsiniz!” dedi. “Vallahi görmedim 

bir şey” dedim. “Benim odamdan çıkanı görmediniz mi?” dedi.“ 

Gördüm, bir öğrenci çıktı odanızdan.” dedim. “Burada nasıl böyle 

gezebiliyor.” dedi. “Allah Allah! Ne var?” dedim. Çıktım koridordan 

baktım bir öğrenci geçiyor. Kanada’yı bilenler var sanıyorum 

içinizde. Kanada’nın kendisini tanıtırken dünyaya anlattığı şey, 

farklılıkların bir arada barış ve kardeşlik içerisinde yaşatılması 

prensibidir hatta bununla ilgili bakanlık var. Bununla ilgili pek 

çok mekanizması var. “Görmedin mi?” dedi. “Evet, gördüm.” dedim. 

Bir başörtülü öğrenci oradan çıkarken inanılmaz öfkeli. Bizim 

buralı yani Ortadoğulu. “Ne var?” dedim. “Ben tanımıyorum, 

tanınmayacak halde” dedi. Dedim ki “siz gerçekten bu öğrencinin 

kim olduğunu bilmiyor musunuz?”. “Biliyorum, 2. sınıftaki 

öğrencimiz”. “Biliyorsunuz ama niye bu kadar kızgınsınız?” dedim. 

“Pencereden dışarıya bakar mısınız? Çok affedersiniz bahçede 

dolaşan ne kadar çok kedi köpek var.” dedim. Bunların hiçbirisinin 

bu toprağa basması sizi rahatsız etmiyor da, bir başkasının 

farklı inancı dolayısıyla, farklı rengi dolayısıyla, farklı kültürü 

dolayısıyla bu topraklara basması niye sizi rahatsız etsin ki? Bundan 

niye bu kadar tedirgin oluyorsunuz ki? Arkadaşlar esas prob-

28 

lem şurada düğümleniyor: bahsettiğim kamu otoritesinin adil 

olma özelliği eğer bu vasıf kaybolursa gerçekten insanlar birbirlerine 

karşı son derece gaddar ve acımasız olabilirler. Dolayısıyla bu 

mesele sadece kişilerin vicdanına bırakılabilir bir mesele değildir. 

Sadece kişilerin vicdanlarına bıraktığımızda biz bu meseleyle ilgili 

insanların merhametsiz olabilecekleri anlarda hiçbir tedbir sahibi 

olamayız. Dolayısıyla biz çoğunluk olarak kuşkusuz azınlığın 

hukukunu vicdanen gözetmekle mükellefiz. Fakat devlet de aynı 

zamanda bize şunu söyleyecek: “Aranızda farklı ideolojiden, farklı 

etnik yapıdan, farklı mezhepsel bir yapıdan gelen insanlar varsa 

siz onların hukukunu ihlal edecek herhangi bir adım atarsanız 

karşınızda ben varım!”. Biz de uzunca bir süre tam tersi olmuştur 

yani gayrimüslimlere karşı buradaki var olan anlayış bunun tam 

tersidir. Türkiye’nin mesela uzunca bir süre misyonerlik diye bir 

suç ihdas edilmiş olması gerçekten de bu ayrımcılıkla ilgili durumun 

ne kadar vahim olduğunu göstermesi bakımından önemli 

bir konudur. Yine aynı şekilde devlet otoritesinin her zaman bireyler 

üzerinde bir baskı kurabileceğini ve onların hukukunu ihlal 

edebileceği gerçeğini asla gözlerden uzak tutamayız. 

Bugün kamuda çalışanlar, yargıda çalışanlarla ilgili 

yapılan pek çok ankette “bireyin hukuku mu önemli, devletin 

hukuku mu önemli?” diye bir soru sorulduğunda, %70 oranında 

devletin hukukunun önemli olduğunu söyleyen yargı bireyleri 

ferdi asla devlet otoritesinin baskısından koruyamaz. Bu kapsamda 

Avrupa’daki gelişmeler doğrultusunda, yani devletin giderek 

gaddarlaşmış olması, özellikle kiliseyle el ele verip uzunca bir 

süre insanların gündelik hayatının her alanına nüfuz etmiş olması 

bakımından büyük bir sorun teşkil ettiğini biliyoruz. Aynı şekilde 

bildiğiniz gibi Nazizmle birlikte farklılıklara karşı, yani inanç 

ve farklı etnik kökenden gelenlere karşı büyük bir kindarlığın 

olduğunu biliyoruz. Nazizmi, Hitler’in yaptıklarını detaylandırmaya 

gerek yok. Özellikle Yahudilere ve Romenlere karşı son 

derece gaddarca ve vahşice bir katliam yaptığını ve bu katliamı 

yaparken kafasındaki mantığın az evvel bahsettiğim insanla ilgili

29 

kurduğum ilk önermeden kaynaklandığını biliyoruz. İnsanları bu 

tür ideolojilerden, çoğunluktan nasıl koruyabiliriz? Bunun biricik 

yolu nefretle mücadele ve ayrımcılıkla ilgili kanunun çıkarılmasıdır. 

Türkiye’nin çok şiddetle buna ihtiyacı var. Gerçekten bir 

insan hakları bakanlığının bile olması gerektiğine inanıyorum. 

Ama en azından Başbakanlık İnsan Hakları Kurulu var. Ayrıca bir 

başkanlık olarak da daha bağımsız, bütçesi olan, kendi kurulu, işleyişi 

olan bir mekanizmanın hayata geçirilmesiyle ilgili yasal bir 

değişiklik yapıldığını biliyorum ama bunların sahiden yeterli olduğunu 

düşünmüyorum. Bizde çok insan hakları ihlali olduğundan 

dolayı değil. Bu meselenin insanlığın ortak sorunu olması, 

kıymetli bir konu olması dolayısıyla mutlaka bir ayrımcılıkla mücadele 

kanununun çıkarılmalı. Bütün vatandaşlar kendilerine eşit 

bir hukuk uygulandığına inanmalıdır. Biz sürekli şunu söyleyelim: 

“bütün vatandaşlarımıza eşit davranıyoruz. Başörtülü başörtüsüz 

ayrımı yapmıyoruz. Uzun boylu kısa boylu ayrımı yapmıyoruz. 

Kilolu kilosuz ayrımı yapmıyoruz. Kürt Türk ayrımı yapmıyoruz. 

Alevi Sünni ayrımı yapmıyoruz.” Gerçekten bunun sistematik 

olarak yapıldığını düşünenlerden de değilim. Samimiyetle 

söylüyorum. Ama insanların emin olmaları gerekiyorsa böyle bir 

yasal düzenlemenin mutlaka yapılması gerekiyor ki ayrımcılıkla 

mücadele kanunları ülkelerin bu konudaki standartlarını göstermesi 

bakımından çok çok önemlidir. Diğeri konuda da yani 

toplumsal çoğunluğun azınlık üzerinde baskı kurması konusunda 

da yine aynı şekilde ayrımcılıkla mücadele ve nefret suçları kanununun 

devreye girmesi gerekiyor. Birini tahkir edici herhangi 

bir ifadenin kullanılması, bir sosyolojik kategoriyi aşağılayacak 

bir ifadenin kullanılması gerçekten bu kanun kapsamında mutlaka 

bir cezai yaptırımla karşılık görmeli. Hanımefendiler bu konuda 

çok şanslıdırlar, biliyorum. Onların oluşturmuş olduğu lobiler 

gerçekten hükümetler nezdinde çok önemli değişikliklere neden 

olduğunu ve bilakis bir pozitif ayrımcılığa tabi olacak bir yasal 

düzenlemenin ve bir kamuoyunun oluştuğunu biliyoruz. Yani 

“bize bayan demeyin, kadın deyin” dedikleri zaman bile biz ısrarla 

bayan demeye cesaret edemiyoruz çünkü onunla ilgili bir algı

30 

var oluşturmuş oldukları bir kamuoyu var. Bu konuda da mutlaka 

Türkiye’nin bir kamuoyuna, lobiye kavuşması gerekiyor. Bu 

bilincin gerçekleştiği bir atmosferde birbirimize karşı ayrımcılık ve 

nefret suçundan uzan düşmüş oluruz. Şu konuyla bitirelim izniniz 

olursa: Türkiye’nin bu mücadeleyle ilgili, Avrupa’yla ilgili, Avrupa’nın 

değerlerine entegre olması süreciyle ilgili çok mesafe kat 

ettiğini ama yine de bu mesafenin arzu edilen düzeyde olmadığını 

biliyoruz. Türkiye’nin temel vazgeçilmezlerinden birisi olarak 

önerdiğimiz ayrımcılık ve nefretle mücadele kanununu, kendi 

değerlerimizin dışında birilerinin bize dayattığı için oluşturursak 

hakikaten işlevsel bir altyapı oluşturabileceğimize inanmıyorum. 

Birileri bize dayattığı için değil hakikaten buna inandığımız için 

bu çerçeveye, bu vizyona sahip olarak bir düzenlemeye gitmek 

durumundayız. İlişkimizi de bu çerçevede ortaya koymak durumundayız. 

Demem o ki bizim için batı toplumlarından farklı 

olarak doğu toplumlarının bilgi kuramında esas olan insanların 

sahip oldukları doğuştan verili olan parametrelerin önemli bir 

kısmının değer yüklü olduğudur. Yani insan doğarken bir makina 

değildir. İnsan doğarken bir sürü donanımla birlikte dünyaya gelir. 

Batı düşünce sistemine göre insan Tabula rasa dedikleri boş bir 

levha gibidir yani John Locke’un söylediği üzere doğduğu zaman 

insan hiçbir bilgi birikimine sahip değildir. Hatırlayın lütfen pek 

çok Batı toplumlarının bu meselelerle ilgili çalışmalarının özetinde 

“acaba insan herhangi bir sosyolojik baskı, inanç, ideoloji, herhangi 

bir toplumsal çevrenin içerisinde yetişmezse nasıl bir varlık 

olur?” sorusunu çokça sorduklarını ve bunu deneyimlediklerini 

biliyoruz. Decameron öyküleri, Robinson Crusoe’dan tutun da 

“Kumsal” romanındaki gibi ya da “Sineklerin Tanrısı” kitabında 

olduğu gibi pek çok batılı entelektüelin “insanın üzerinde toplumsal 

bir baskı olmadan kendisini nasıl gerçekleştirir?” sorusu gündemdedir. 

Niçin bu soruyu soruyorlar? Şundan dolayı: diyorlar ki 

“temelde insanlar doğarken herhangi bir ahlaki prensiple, herhangi 

bir inanç formuyla, değer yargısıyla dünyaya gelmezler. Bunları, 

içinde bulunmuş oldukları toplumdan edinirler. Bunları, insanların 

veya ailelerinin kendilerine söylemiş oldukları temel kültür

31 

kodlarından edinirler. Dolayısıyla bu kültür kodlarıyla bezenmiş 

ve bu kültür kodları içerisinde büyümüş bir insanın doğaldır ki o 

kültür kodlarının ona söylediği temel çerçevenin dışına çıkmayacağı 

noktasındadır.” Bu kısmen doğru ama bütün hayatı bunun 

üzerine oturttuğunuzda siz bireyüstü bir varlıktan bahsetmiş 

oluyorsunuz. Bireyüstü süper organik bir yapı olarak toplumdan 

bahsetmiş oluyorsunuz. Süper organik bir varlık olarak insanın 

üzerinde Tanrı’nın eli gibi bir toplumun varlığı yahut da bir kurallar 

manzumesinin varlığı gerçekçi bir durum değil ve insanın 

özüne ilişkin bir konuyu içermiyor. 

Tartışmalı bir konu olsa da bizim açımızdan, doğu 

toplumları açısından ve özellikle Müslümanlar açısından bu 

meseleye baktığımızda batılılardan farklı önermelere sahip olduğumuzu 

görürüz. İnsanda iyinin ve kötünün bilgisi vardır. İyinin 

ve kötünün bilgisinin olması demek bizzat kendisi pozitif bir 

durumdur, olumlu bir durumdur. Yani biz nötr bir varlık değiliz. 

Biz pozitif bir varlığız ve önemli olan bizim kötülüğü, şiddeti 

kontrol edebilecek bir irade beyan edebilmemizdir. Bir irade beyanında 

bulunacak enstrümanlara sahip olmamızdır. Bu, dünyanın 

gidişatının bu eksende olduğu zamanlarda hakikaten çok önemli 

ölçüde insan haklarıyla ilgili adımların atıldığını ve çerçevelerin 

çizildiğini hem Antik Roma’dan hem ortaçağdan biliyoruz. Özellikle 

İslam dünyasında yine aynı şekilde Antik Yunanda da benim 

bahsettiğim çerçevede insanlar doğarken birtakım donanımlarla 

doğdu ve daha sonra Aristoteles’in “insan düşünen bir hayvandır.” 

demesiyle birlikte bu işin sekteye uğradığını söyleyebilirim. Bizim 

için eğer kalıcı bir sosyolojinin geleceğini planlıyorsak, bu 

coğrafyada önemli bir aktör olmak istiyorsak bu iki meseleyi mutlaka 

bir çözüme kavuşturmamız gerekiyor. Son iki cümle söyleyeyim. 

Bu meseleler yani farklılıkların bir arada yaşaması ve nefret 

suçlarıyla, ayrımcılıklar ilgili düzenlemelerin yahut da var olan 

örnek uygulamaların en iyisinin burada olduğunu söylediğimde 

bir hamaset yaptığım düşünülmesin. Bir toplum tarihi hocası 

olarak söylüyorum. Gerçekten Anadolu’nun Osmanlı’dan önceki

32 

durumu da dâhil olmak üzere özellikle Osmanlı Dönemi bu çerçevede 

inanılmaz bir biçimde örnek teşkil edebilecek uygulamalarla 

doludur. Bize söylenen, (biz çoğu zaman buna bir hamaset, retorik 

olarak bakıyoruz) askerler bir bağdan geçerken kopardıkları 

üzüm kadar akçeyi bir kesenin içerisine koyarak oraya bağlamalarının 

insan haklarıyla ilgili, hukukla ilgili, evrensel bir prensibi 

gözettiğini biliyoruz. Biz köyde yaşarken (köyümüz küçücük bir 

köy, üç haneli; biz varız, amcamlar, dayımlar… Başka kimse yok) 

benim annem, evdeki hayvanlar kaybolduğu zaman şöyle bir şey 

söylerdi: “çabuk olun bir Vedduha suresi okuyun, bir ipliğe düğüm 

atın ya da bir bıçağın ağzını kapatın.” Niye? Dağdaki kurtlar, vahşi 

hayvanlar bizim evcil hayvanlarımızı yemesinler diye. Biz de yapardık. 

Yani ya bir düğüm atardık ipe, ya da bir bıçağın ağzını kapatırdık. 

Ondan bir gün sonra hayvanlar bulunurdu doğal olarak. 

Bulunduğunda annem pür telaş “çabuk gidin o ipin düğümünü 

çözün!” yahut da “o bıçağın ağzını açın!” der. “Niye anneciğim? 

Yani hazır bu vahşi kurtların, çakalların ağzını bağlamışken başka 

yaratıklara, komşularımızın hayvanlarına zarar vermesinler 

daha iyi değil mi?”. “Olur mu evladım. Onun da bu dünyada bir 

hukuku vardır, bir rızkı vardır.” diye söylerdi. Gerçekten bu kadar 

çok hassasiyet sahibi bir geleneğin bugün insan haklarıyla ilgili 

konularda şamar oğlanına dönmüş olması bizim kendi köklerimizle 

aramıza koymuş olduğumuz mesafeden kaynaklanıyor. Bizim 

bugün dünyaya bakışımızı sadece ve sadece kendi köklerimizle 

ilgili, kendi bilgi kuramlarımızla ilgili değil başkalarının bize vermiş 

olduğu çerçeveden dünyaya bakmamızdan kaynaklanıyor. 

Eğer biz kendi bilgi kuramımızı, kendi vizyonumuzu ortaya koyarak 

kendi geleneklerimizi ve değerlerimizi dikkate alarak bir 

insan tanımı yaparsak Batıdaki insan hakları çerçevesini kuşatan 

daha evrensel, daha kapsayıcı bir yaklaşımla ayrımcılıkla da mücadele 

edebilecek bir vizyona sahip olabiliriz. Bunun olabileceğine 

inanıyorum. 

Sabrınız için çok teşekkür ediyorum, saygılar sunuyorum.

33 

Kurt WACHTER 

(FAIR-PLAY) 

1968 yılında doğdu, Dornbirn spor lisesini bitirdikten sonra 

Viyana ve Cape Coast / Gana’da etnoloji ve Afrika-bilimleri 

okudu. Fair Play, Farklı Renkler, Bir Oyun” kampanyası 1997 

yılında Viyana Uluslararası Diyalog Enstitüsü ve İşbirliği 

(VIDC) tarafından başlatıldı. 1999 yılından bu yana (FARE) 

“Avrupa’da Irkçılığa Karşı Futbol” Avrupa ağında Proje 

Koordinatörü olarak görev yapmaktadır. 

SPORDA AYRIMCILIKLAR VE MÜCADELEDE UY- 

GULAMA ÖRNEKLERI 

Kurt WACHTER 

Ben kimim? 

Avusturya’da FairPlay olarak adlandırılan futbolda ırkçılık 

karşıtı ilk girişime 1997’de başladım. Farklı Renkler. Viyana 

Uluslararası Diyalog ve İşbirliği Enstitüsüne (VIDC) bağlı Farklı 

Renkler, Tek Oyun., Viyana’daki FARE ağının kuruluşunun ardındaki 

itici kuvvet 1999’da FairPlay’di. 1999’dan 2010’a kadar 

görevim, genel FARE ağını koordine etmekti. 

Sunumum, Avusturya temelli FairPlay girişiminin, büyük 

futbol turnuvalarında ırkçılıkla mücadele ve buna bağlı hoşgörü-

34 

süzlükler konusundaki pratik deneyimi vurgulayacak. 

Balkanların Batısın’da futbolla ilgili milliyetçilik, ırkçılık 

ve ayrımcılıkla mücadele (Batı Balkanlar’daki ulusal futbol dernekleri 

ve Avusturya ile ortak olarak). 

Şubat 1999’da Viyana’da Avrupa’daki Irkçılıkla Mücadele 

Paneli (FARE) ağının kurulmasıyla birlikte Orta ve Doğu 

Avrupa’da ırkçılık, milliyetçilik ve aşırı sağcılık konuları FA- 

RE’in odağı haline geldi. FARE ağının genel koordinatörü olarak 

(1999’dan 2010’a kadar) FairPlay girişimi, Sırbistan’daki ve eski 

Yugoslavya’daki diğer ülkelerdeki profesyonel futbol kulüpleriyle 

uygun bağlantılar kurdu. 

2007’de FairPlay, Balkan Alpe Adria Projesi (BAAP) ile 

birlikte “Milliyetçiliğe Karşı Savaş ve Balkanlarda Gençlik Değişimlerini 

Geliştirme” amaçlı Nikes Stand Up, Speak Up fonu 

tarafından desteklenen bir FARE programını başlattı. Bunu takiben, 

UEFA’nın desteğiyle gerçekleştirilen FairPlay girişimi, Bosna-Hersek, 

Sırbistan, Makedonya ve Karadağ’ın futbol federasyonları 

ve daha yakın bir tarihte Hırvatistan’ın Futbol Kurumu ile 

çok yıllık programlar tasarladı ve uygulamaya koydu. Yugoslavya’daki 

iç savaş öncesindeki başarılı ve zengin spor kültürü göz 

önüne alındığında, sporun ve özellikle futbolun, anlayış, hoşgörü, 

dayanışma ve sosyal dahil olmayı teşvik etme konusunda güçlü 

potansiyeller sunduğu açık bir hale geldi. 

Tehlike altındaki sorunlar 

Çeşitliliğin ve dâhil olmanın simgesel temsili, birçok eski 

futbol takımının serisinde ve giderek ulusal takımlarda - hatta 

önceki Avrupa FIFA 2014’te gördüğümüz gibi Doğu Avrupa’da 

görülebilir. Fakat bu hikâyenin tamamı değil. Avrupa futbol sahaları, 

sadece çeşitlilik ve entegrasyon alanları değil aynı zamanda 

ayrımcılık ve ırkçılık alanlarıdır.

35 

Ayırımcılığın aşırı biçimleri, siyahlara ve diğer azınlık 

oyuncularına karşı şiddet içeren şakaları, sağ aşırı radikal mesajları 

ve sembolleri veya homofobi ve cinsiyet ayrımcılığının açık 

formlarını kapsar. 

- 2014 Dünya Kupası FIFA’sında açıkça kötü muamele örnekleri: 

Doğrudan ayrımcılık biçimleri yanında, genellikle kurumsallaştırılmış 

ya da yapısal ayrımcılık olarak adlandırılan 

daha katı türden dışlama türleri vardır. Örnekler, göçmenlerin ve 

azınlıkların sistematik olarak yetersiz temsili ve otorite veya statü 

pozisyonlarından çıkarılmalarını içerir. Avrupa çapında azınlıklar 

sadece spor idaresinde, yönetimde ve koçlukta az temsil edilmekle 

kalmaz aynı zamanda stadyumlarda taraftarlar olarak ve bazı 

ülkelerde profesyonel liglerde oyuncular olarak da az temsil edilirler. 

Büyük futbol karşılaşmalarında ırkçılığa karşı mücadele 

etmek - EURO 2004 ve 2006 Dünya Kupası’nda FARE 

FARE - EURO 2004’teki FSI Programı 

Geçtiğimiz yıl Portekiz’de düzenlenen Avrupa Şampiyonası 

için UEFA, ilk defa fan büyükelçilikleri ve ırkçılık karşıtı bir 

program yürütmede kullanılacak finansal kaynaklar oluşturdu. 

Kısacası, FARE’nin EURO 2004 sırasında Portekiz’de neler yaptığını 

açıklayacağım: 

Birçok Avrupa liginde devam eden ırkçılık ve ayrımcılık 

sorununa karşı farkındalık yaratmak ve önleyici çalışmalar yapmak 

için çok uluslu bir FARE ekibi (6 ülke, 17 kişilik) Portekiz’e 

gitmiştir. 

FARE ağı tarafından Portekiz’de düzenlenen etkinlikler 

arasında birçok farklı metodoloji yer alıyordu: 

- Porto’nun açılış gününde eski oyuncuların, UEFA’nın futbol yöneticilerinin 

ve katılımcı ekiplerin, uluslararası medyanın katıldı-

36 

ğı ve Avrupa Parlamentosu Başkanı Pat Cox’un açtığı bir FARE 

Resepsiyonu. 

- Çek yıldız oyuncusu Pavel Nedved’in de aralarında bulunduğu 

16 takım kaptanının açıklamalarıyla “O Jogo” adlı spor gazetesine 

ırkçılık karşıtı bir FARE takvimi yayınlandı. 

- Fanların ırkçılık veya yabancı düşmanlığı yapanları arayıp raporlaması 

için telefon ihbar hattı ve deneyimli FARE çalışanları 

yoluyla ırkçı olayların gözlenmesi 

- Çok dilli bir ırkçılık karşıtı taraftar dergisinden 15.000 kopya, 

maç öncesi ve sonrası ve Porto, Guimaraes, Amadora ve Lizbon’daki 

Streetkick olaylarında ücretsiz olarak dağıtıldı 

- Bir mobil futbol oyunu - ‘Streetkick’ ile hayran ve yerel halkı 

oyalamak için bir grup genç çalışan eşliğinde futbol salonlarının 

gezilmesi - 

FARE, ırkçılık karşıtı programının yanı sıra, futbol taraftarları 

arasındaki şiddeti sosyal olarak önleme konusunda uzman 

olan Futbol Taraftarları Uluslararası Birliği (FSI) ile birlikte çalışmıştır. 

Taraftarları ziyaret etmek için sekiz mobil taraftar elçiliği 

işlettiler. 

Taraftar elçiliklerinin felsefesi taraftarların taraftarlara 

yardım etmesidir. Taraftar örgütlerinden işe alınan sosyal hizmet 

uzmanları ve destekçiler, taraftarların karşısına çıkabilecek her 

türlü talihsizliğin üstesinden gelmelerine yardımcı olmak için her 

türlü bilgiyi sağlarlar.

FARE - 2006 Dünya Kupası Programı 

37 

FARE, 2006’da Almanya’daki FIFA Dünya Kupasında bir 

ırkçılıkla mücadele programı düzenledi. 

On bir şehirde, ırkçılığa muhalefetimizi göstermek için Streetkick 

turnuvaları düzenlendi. 

Hayranlar, yöre halkı ve azınlık grupları birlikte saygı duyarak 

oynadılar. Ayrıca bir Taraftar Dergisi dağıttık ve bir sergi 

açtık. 

Ayrıca FARE stadyumların içinde ve çevresinde ırkçı afişleri 

ve tezahüratları izledi. Hannover’deki İtalya-Gana maçında 

faşist selamlar verildi ve bir Ganalı oyuncu topa her dokunduğunda 

muz gösterildi. 

Oyun öncesi tüm takım kaptanlarının ırkçılığa karşı konuşmaları 

da dâhil olmak üzere çeyrek finallerde aktivitelerin düzenlenmesinde 

FIFA’ya yardımcı olduk. 

Avusturya ve İsviçre’de UEFA EURO 2008 

Avusturya / İsviçre 2008, FARE ağı ve diğer STK’ların 

ırkçılık karşıtı ortak kampanyasını içeren ilk UEFA turnuvasıydı. 

Irkçılıkla Mücadele faaliyetleri arasında; tüm maçlarda gösterilen 

özel olarak oluşturulmuş bir TV spotu, sahada yan reklam panoları, 

maç biletlerinin markalaştırılması ve dört takım kaptanı yarı 

finaller boyunca ırkçılık karşıtı ifadeleri yer almıştır. Stadyumların 

dışında da ‘StreetKick’ oyunu, taraftar kitlesi ve etnik azınlık 

topluluklarının katıldığı bir programla ev sahibi şehirleri gezdi. 

Ayrıca oyunlarda bir dizi monitör mevcuttu ve bir raporlama sistemi 

vardı. Dahası, FairPlay, Avrupa Futbol Taraftarları (FSE) ile 

birlikte 8 ev sahibi şehirde Taraftar Elçilikleri organize etti. 

UEFA EURO 2008 FARE Programı: Stadyumlarda Irk-

38 

çılıkla Mücadele EURO 2008’deki ırkçılık karşıtı mesajı küresel 

bir izleyici kitlesine yaymak için “Irkçılığa Hayır” sloganı her 

maçta yan panellerde gösterildi. Ayrıca 30 saniyelik video spotu 

31 maçta dev ekranda oynatıldı. 

Avusturya ve İsviçre’de Irkçılıkla Mücadele Kampanyası’nın 

etkinlikleri, yarı finalistlerin takım kaptanlarının ırkçılığa 

ve çeşitliliğe karşı doğrudan sahadan mesajıyla ana sahnede yer 

aldı. Ayrıca, seyirciler ırkçılık karşıtı bir koreografide yer aldılar. 

Ek aktiviteler arasında kıdemli oyuncu ve yedek oyuncuların 

markalı önlükleri, özel kaptanlar kol bantları vardı ve tüm 

EURO 2008 maç biletleri, Irkçılıkla Mücadele İletisi mesajını taşıyordu 

. 

Ultra Kısa 

FARE’nin Avusturya ve İsviçre EURO 2008’de ırkçılıkla mücadele 

faaliyetleri: 

• Yarı Finaller, “Irkçılıkla Mücadele” sloganına atfedildi, 

• Street kick etkinlikleri ve fanzinleri (taraftar dergisi) aracılığıyla 

fanlar ve yerel halkla etkileşimde bulunuldu 

• Personel için ırkçılığa karşı eğitim rehberi ve izleme, raporlama 

planı 

Taraftar Deatek Programı: 8 ev sahibi şehirdeki fan elçilikleri, 

çok dilli Fan kılavuzları ve web sitesi 

3. EUROSCHOOLS 2008: Okullar, Fair Play ve 53 UEFA milleti 

için elçilik oldu 

Önleyici Çalışma: Streetkick Tour & Fanzine(Taraftar Dergisi) 

Stadyumların dışında ve fan elçiliklerine ek olarak, Streetkick 

oyunu hayranların ve etnik azınlık topluluklarının yer alabileceği 

etkinliklerle beş ev sahibi şehri gezdi. FARE taraftar dergisinin

39 

de olduğu malzemeler, nitelikli takımların dillerinde hazırlanan 

broşürler, tişörtler, mobil bir sergi ve temalı posterler mevcuttu. 

Yeni meydan okuma: Avrupa Futbolunda Homofobi 

Kilometre Taşları: UAR Konferansı Barselona, FARE AW 2010 

Posteri) 

Eşitlik için Futbol: Homofobiyi Avrupa futbolunun gündemine 

sokmak 

2009’da FARE ağına bağlı çeşitli STK’lar ve spor organizasyonları 

“Eşitlik için Futbol” projesine başladı. Girişim, Temel 

Haklar ve Vatandaşlık Programı çerçevesinde Avrupa Komisyonu 

(GM Adalet) tarafından desteklenmektedir. 

Ortaçağ ve Doğu Avrupa’ya odaklanan ırkçılık, etnik ayrımcılık 

ve homofobiden arındırılmış futbolun önemine vurgu 

yapılmaktadır. Bilinçlendirme faaliyetlerinin yanı sıra, Orta ve 

Doğu Avrupa ile LGBT (Lezbiyen / Eşcinsel / Biseksüel / Transeksüel) 

gruplar, göçmenler ve etnik topluluklar arasında bilgi 

değişimi ve bilgi aktarımı ön plandadır. 

Proje önlemleri (2013 yılına kadar) şunları içermektedir: 

İtalyan proje ortağı UISP, Mondiali Antirazzisti (Irkçılık 

karşıtı Dünya Kupası) sırasında Temmuz 2011’de başlamış olan 

İtalya sporundaki homofobiye karşı kapsamlı bir kampanya düzenliyor. 

Futbolda Irkçılık ve Ayrımcılıkla Mücadelede FARE eylem 

haftası girişimleri ve taban örgütlerinin faaliyetleri desteklenecektir. 

Rotterdam’daki EuroGames 2011’in organizasyon ekipleri, Budapeşte’deki 

EuroGames 2012 organizasyon ekipleriyle yakından 

işbirliği yapacaklar. EuroGames, proje ortağı Avrupa Gey ve

40 

Lezbiyen Spor Federasyonu (EGLSF) tarafından organize edilen 

Avrupa’nın en büyük LGBT spor etkinliğidir. 

Bilinçlendirme önlemleri ve kampanyaları Polonya ve 

Ukrayna’daki UEFA EURO 2012 de uygulanacak; Taraftar Elçiliklerinin 

görevlileri için eğitimler düzenlenecek , LGBT grupları 

için özel Fan rehberi ve LGBT taraftarları için bir irtibat noktası 

olarak Pride House (gurur evi) kurulacak. 

Cinsel yönelime dayalı ayrımcılık futbolda büyük bir sorun 

teşkil etmektedir. Profesyonel futbol oynamak ve gay olmakla 

birlikte başarılı bir oyuncu olmak genellikle genel bir çelişki 

olarak görülüyor. Bu tür sıradan bir homofobi, geleneksel olarak 

profesyonel futbola idari, koçluk ve oyun oynama düzeylerinde 

nüfuz etmiştir. Futbolda homofobi görünmezlik taşıyor. Bir yanda, 

hiç bir Avrupa profesyonel liginde açıkça gey olan tek bir 

erkek oyuncu yok; Öte yandan kadın oyuncular genellikle ‘lezbiyen’ 

olarak damgalanmaktadır. Avrupa’nın dört bir yanındaki 

‘gay’ birçok taraftarın sevmediği her şeyin eşanlamı haline geldi. 

Oyuncuların şimdiye kadar neden çıkmadıklarının bir nedeni de 

futbol yapılarının eşit haklar sağlamadığıdır. 

Avrupa Birliği tarafından finanse edilen Eşitlik için Futbol 

(2009-2013) projesinin amacı, homofobi, ırkçılık ve futbolda 

ayrımcılığa karşı (yabancı düşmanlığı, anti-Çingenecilik ve anti-Semitizm) 

mücadeleyi savunmak için Orta ve Doğu Avrupa ‘ya 

ağırlık vererek katkıda bulunmaktı. 

Projenin başlıca hedefleri şunlardı: 

Futbolda ayrımcı uygulamalar, söylemler ve stereotiplerin 

farkında olunması ve anlaşılması, özellikle de gay ve lezbiyenlerin 

ayrımcılığının devam etmemesi (homofobi) ve göçmenlerin 

ve etnik azınlıkların, özellikle Romanların dışlanmaması 

Her gey, lezbiyen, biseksüel ve travestinin eşit haklardan

41 

yararlanmasına ilişkin iyi uygulamalar, bilgi ve eğitim materyalleri 

alışverişinde bulunarak (ülke çapında ve Ulus ötesi) Doğuda 

yeni üye ülkeler ile Batı’daki eski üye ülkeler arasındaki uçurumu 

kapatmak 

Ana unsurlar arasında UEFA EURO 2012’de taraftar 

odaklı kalite önlemleri yer alıyordu. Fan Elçilikleri programı, 

UEFA EURO 2012’de resmi fan barındırma programı idi. Faaliyetler 

şunları içerecektir: FanGuides ( taraftar rehberinde) LGBT 

bölümü (çevrimiçi ve basılı), fan Elçilik çalışanları için Çeşitlilik 

Eğitimleri ve seminerler. Ayrıca, Varşova’da bir “Gurur Evi” 

kurulması. Gurur evi, LGBT topluluğu için bir bilgi birikimi ve 

servis noktasıdır ve ilk kez Vancouver’daki Kış Olimpiyatları’nda 

tanıtıldı. Ayrıca “Tüm Farklara Karşı - Lezbiyen ve Gey Spor” 

adlı uluslararası bir tur sergisi tasarlandı. Sergide, 5 dilde ünlü 

eşcinsel erkek ve kadın sporcu portreleri (İngilizce, İtalyanca, Almanca, 

Slovence ve Slovakça) yer almaktadır. 

Ayrımcılığa uğratmama ve katılımı artırmak için turnuva 

organizatörleri, dernekler veya kulüpler neler yapabilir ve yapmalıdır? 

Ayırımcılık, bir anlayış ve cehalet eksikliği ile ortaya çıkabilir 

ve hatta iyi niyetli fakat ipucu veren sözcükler veya eylemlerden 

kaynaklanır. 

Bu nedenle, başlangıç noktası, dışlayıcı uygulamaları ve 

bu günlük usullerin kulübü veya birliği nasıl etkilediğini anlamaya 

çalışmaktır. 

Spor organları toplumun her kesimine açılmalı ve azınlık, 

göçmen topluluklar ve diğer marjinal gruplardan tavsiye almak 

istediklerini garanti etmelidirler. Bu, dudak bükümü veya hayır 

işi olarak değil, spor gelişiminin bir gereğidir.

42 

Kilit noktalar 

Büyük müsabakalardaki açık ayrımcılık biçimlerini cezalandırma 

yollarını bulun (ör. Brezilya’daki 2010 FIFA Dünya 

Kupası stadyumlarındaki ırkçı ve homofobik eylemlerin uygun 

şekilde onaylanmamış olması) 

Irkçılık ve ayrımcılıkla mücadele için proaktif kampanya, eğitim 

çalışmaları ve bilinçlendirme hayati öneme sahip olmakla birlikte 

etnik, göçmen ve cinsel azınlıklar, aktif futbolseverler ve insan 

hakları STK’ları gibi hedef kitlelerin bu çalışmalara katılımı 

önem arz etmektedir. FIFA gibi spor yönetim organları tarafından 

ayrımcılığa karşı verilen yukarıdan aşağıya mesajlar sınırlı güvenilirlik 

riski taşımaktadır (UEFA EURO 2008’deki UAR programının 

değerlendirme sonuçlarına da bakınız) 

Futbol federasyonları, dernekler, kulüpler ya da spor bakanlıkları 

ayrımcılıkla mücadeleye dahil olmayı daha gerçeğe 

dönüştürmek için ne yapabilir? Ayırımcılık, bir anlayış ve cehalet 

eksikliği ile ortaya çıkabilir ve hatta iyi niyetli fakat ipucu veren 

sözcükler veya eylemlerden kaynaklanır. Bu nedenle, başlangıç 

noktası, dışlayıcı uygulamaları ve günlük işlemlerin futbol kulüpleri, 

dernekler ve büyük turnuvaları nasıl etkilediğini anlamak 

ve analiz etmektir. Asıl sorun, hiper-erkeklik ve Avrupa genelinde 

hetronormatif futbol ve fan kültürlerinin tanımlanması ve sorgulanmasıdır. 

Futbol yapılarının topluma geniş şekilde açılması ve azınlık, 

göçmen topluluklar ve diğer marjinal gruplardan tavsiye almalarının 

sağlaması gerekir. Bu, dudak bükümü veya hayır işi 

olarak değil, spor gelişiminin bir gereği olarak görülmelidir. 

Bu nedenle, ortaklıklar, aktivitelerin planlanmasına katılım ve 

LGBT’ler ve ırkçı olmayan fan grupları da dahil olmak üzere 

ayrımcı grupların görünürlüğü önemlidir. Bu, azınlık gruplarının 

fonlama ve spor altyapısına adil ve eşit erişime ihtiyaç duymasını 

gerektirir.

43 

Doç.Dr. Ahmet TALİMCİLER 

(EGE ÜNİVERSİTESİ) 

1970 yılında İzmir’de doğdu. 1994 yılında Ege Üniversitesi 

Edebiyat Fakültesi Sosyoloji bölümünden mezun oldu. ‘Türkiye’de 

Futbol Fanatizmi ve Medya İlişkisi’(1998) başlıklı 

teziyle yüksek lisansını, ‘Türkiye’de Futbol ve İdeoloji İlişkisi’(2005) 

adını taşıyan çalışmasıyla doktorasını tamamladı. 

2000 yılı Milliyet Gazetesi Sosyal Bilimler ödülünü kazandı. 

Ağırlıklı çalışma alanları: Spor sosyolojisi, sporun medyadaki 

temsili, popüler kültür, gündelik hayat, spor-ideoloji-söylem 

ilişkisi. TRT İzmir Kent Radyo’da ‘Arka Plan’ isimli bir spor 

programını her Salı akşamı hazırlayıp, yorumlamayı sürdürmektedir. 

TÜRKIYE’DE SPORDA AYRIMCILIK ÖRNEKLERI 

Doç.Dr. Ahmet TALİMCİLER 

Medyanın bunu bize nasıl aktardığı ve hangi dolaşımlardan 

geçirdiği meselesi bizi başka şeylerle karşı karşıya bırakıyor. 

Şimdi tam bu noktada şöyle bir vurguda bulunacağım. Spor aslında 

gerçek bir sosyal fenomen ve sonuna kadar ideolojik bir alandır. 

Yani spor bizim inşa ettiğimiz ve bu inşa sürecinde bir takım 

değerler yüklediğimiz alandır. Bunun üzerinden baktığımızda 

spor ideolojisi, daha da yaygın olarak futbolun kullandığı değer-

44 

ler bazen sosyal yapıdan transfer edilir, bazen sosyal yapıdan 

transfer edilir bazen de sosyal yapıda pekiştirici etkiler yapar. 

Şimdi baktığınızda ilgilendiğimiz alan üzerinden konuştuğumuzda, 

az önce Alpay Bey’in burada bize gösterdiği örnekler üzerinde 

konuştuğumuzda böyle bir gerçeklikle karşı karşıya kalıyoruz. 

Özellikle son dönemde ortaya konulan cezai yaptırımlara baktığımızda 

şöyle bir mesele var önümüzde; ülkenin içinden geçtiği 

dönemin ve bununla ilgili yansımaların bu alana doğrudan doğruya 

ne gibi etkileriyle karşı karşıya kalırız? Şimdi biraz baktığınızda 

nefret söylemi nedir? Bireylere ırkları, ten renkleri, etnik kökenleri, 

toplumsal cinsiyetleri, milliyetleri, dinleri, cinsel 

tercihleri, yetersizlikleri diğer bireysel ayrımcılık biçimleri genelinde 

yöneltilen, nefret içeren ve teşvik eden söylemler olarak tanımlanabilir. 

Hatırlarsanız geçen hafta Avrupa’da bir olay oldu. 

Hatta ben pazar günü taraftar gazetesinde son yazımda da futbolun 

ırkçılık ile imtihanı diye yazı kaleme aldım. Olayı görenler 

Madrid kentinde gerçekleşen PSV taraftarlarının yapmış olduğu 

insanlık ayıbına şahit oldular. Aynı zamanda o olay içerisinde bir 

tane İspanyol vatandaşın tepkilerini de gördüler. Görünen tablo 

aslında Avrupa’da sıkça karşı karşıya kalınan bir olayın yansımasıdır. 

Aynı zamanda sözünü etmiş olduğum meselelerin de özellikle 

futbol üzerinden ne şekilde gündeme gelebildiğini göstermesi 

açısından önemli bir örnektir. Şimdi nefret suçu, nefret 

söylemi neyle beslenmekte? Bunların arasında farklı etnik veya 

dini kimlikler, cinsel görünümlere karşı ön yargılar, ayrımcılık, 

ırkçılık, yabancı düşmanlığı, cinsiyet, transfobi gibi nedenler bulunmaktadır. 

Baktığımızda özellikle dil, nefret söylemi ya da spor 

üzerinden konuşmaya başladığımızda oldukça etkilidir. Çünkü 

biz kendimizi ifade ederken kullanmış olduğumuz dil asla masum 

değildir. Hatta çoğu zaman dil üzerinden çalışmalar yapan kişilerin 

vurguda bulunduğu gibi dil aslında bizim kendisiyle oynadığımız 

değil, bizimle oynayan bir araçtır. Böyle bakıldığında toplumsal 

yaşam içinde bireyler dil aracılığıyla anlaşarak sözlü ve 

yazılı kültürlerinin buluşmasına, kuşaktan kuşağa aktarılmasına 

katkıda bulunur. Dil, dünyaya bakışımızda yaşananları yorumla-

45 

mada kullandığımız bir araç olarak aynı zamanda ideolojinin aktarılmasına 

ve işlenmesinde de olanak sağlamaktadır. Çünkü bireyler 

dil ve dilin içerdiği ideolojiyi paylaşarak toplumsal yaşam 

içindeki varlıklarını sürdürebilir. Böyle baktığımızda söylem, dil 

içinde kodlanan toplumsal kökenli bir ideolojidir. Yani spor sahalarını 

bize aktarmakta olan medyanın kullanmış olduğu dil ve 

söylemin gerçeği şudur ki, medya kullanmış olduğu dil ve söylemler 

aracılığı ile ideolojinin ve bir takım değer ve statü kapılarının 

toplumsal yaşama aktarılmasına aracı olmaktadır. Medyanın 

takınmış olduğu tavır kimliklerin şekillenmesinde etkilidir. Çünkü 

medya aynı zamanda toplumsal algımızın şekillenmesinde 

önemli unsurlardan biri olarak nefret söyleminin oluşmasında ve 

yaygınlaşmasında etkili olmaktadır. Burada özellikle dikkatinizi 

şu noktaya çekmek istiyorum! Medyayı sadece genel yazılı ve 

görsel medya olarak ele almayın. Medya, içinde bulunduğumuz 

dönemde çok daha yaygınlaşmaya başladı. İşin sosyal medyada 

da ayağı var ki burası çok daha etkileyici bir mecra olarak karşımıza 

çıkıyor. Özellikle de taraftarlar açısından. Nefretin suça dönüşmesinde 

ise kişilik özellikleri kadar nefreti körükleyen ve teşvik 

eden nefret söylemi de gözden kaçırılmamalıdır. Bu açıdan 

özellikle haberin nasıl kurgulandığı ve nasıl oluşturulduğu meselesi 

aslında bizim, biz ve öteki kavramlarını oluşturmamıza neden 

olur. Baktığımızda sürekli olarak öteki kavramını nasıl koruduğumuz 

gerçeği ile karşı karşıya kalırsınız. Mesela bakın bu 1500 m 

de altın madalya alan sporcularımız o döneminde gazetelerinden 

bir tanesi tarafından sansürlenmiştir. Futbolu bize aktarmakla görevli 

olan futbol medyası, kullandığı dil ve söylem aracılığıyla 

nefret söyleminin kitlelerle buluşmasında ve şiddetin alt yapısının 

hazırlanmasında etkin bir rol oynamaktadır. Futbol alanında 

zihinsel anlam haritalarımızın oluşturulmasında gazetelerdeki 

futbol sayfaları, televizyondaki futbol programları, sosyal medyadaki 

yorumlar, internet yayıncılığında kullanılan ifadeler aracı 

bir rol oynamaktadırlar. Spor haberlerinde kullanılan provokatif 

dil, rakip taraftarlar arasında gerginliği körüklemekte ve kalıp 

yargıları güçlendiren birer araca dönüşmektedir. Bu, bizim yıllar

46 

önce oynadığımız İsviçre Milli Müsabakası öncesi, dönemin fotomaç 

gazetesinin kullandığı ‘Futbol Erkek Oyunu’ başlığıdır. 

Şimdi çok dikkat edin 4 tane İsviçreli futbolcunun travesti kılığına 

sokulduğunu görürsünüz. Bunu altta geçen ifadelere baktığımız 

zaman “Futbol erkek oyunudur, buyurun er meydanına’ ifadeleri 

mevcuttur. O erkekli değerlerin nasıl öne sürüldüğünü 

görmekteyiz. Normal şartlarda şöyle bir düşünün; benzer bir görüntü 

kendi sporcularımıza yapıldığında ne hissedersiniz? Aynı 

şeyi bir başkasına yaptığımızda gayet normal karşılanabileceği 

gerçeği ile karşı karşıya kalıyorsunuz. Başka bir örnek sunabilirim 

size. Galatasaray’ın UEFA kupasını alma sürecinde dönemin 

Star Gazetesinin yazarları Yılmaz Özdemir ve Uğur Dündar’ın 

atmış olduğu başlıklar da tarihte belge olarak durmaktadır. En 

utanç verici başlık o “tüh size” yazılan başlıktır. Şimdi sosyal 

medyadaki nefret söylemi ve futbolumuzdaki örneklerine baktığımız 

zaman da buralarda ilginç şeylerle karşılaşırız. Gündelik 

yaşamda söylemsel protiklerde üretilen ve geleneksel medya metinlerinde 

dolaşıma sokulan homofobik, transfobik, heteroseksist, 

cinsiyetçi, yabancı düşmanı, ırkçı, etnik, milliyetçi ve ayrımcı 

söylemler, medyanın saydığımız özelliklerinden dolayı daha kolay 

bir şekilde yaygınlaşmakta ve sıradanlaşarak dolaşıma girmektedir. 

Burası çok daha enteresan çünkü burada mecrayı denetleyen 

mekanizma çok daha az olduğu için özellikle taraftar 

platformlarında çok daha yaygınlaşıyor. Bununla ilgili birkaç örnek 

de göstereceğim. Bu başka bir örnek: yıllar önce 2004’te 

Bolu Belediye spor, Hendek spor karşılaşması öncesinde ‘Filenin 

Sultanları’ sahneye çıkıyor. Özellikle bacak kıvrımlarını ve bazılarının 

kol kıvrımlarının nasıl kapatıldığı ile ilgili bir örnek. Bu 

konu özellikle yeni iletişim teknolojileri yani klavye başındaki 

taraftarlar ile bambaşka bir platforma doğru gidiyor. Burada baktığımız 

zaman çok daha net kavgalarla karşı karşıya kalmaya başlıyorsunuz. 

Orada bir dönem çok bilinen, Melo’ya kemik atılmasını, 

Mateja Kezman’la ilgili Beşiktaşlı taraftarların hazırlamış 

olduğu ‘Kezban yenge muhtar mı oldun Kadıköy’e’ pankartlarını 

görüyorsunuz. Burada bazı platformlarda kullanılan ‘Adamı ma-

47 

dam yapar cimbomun erkekleri’ ‘Bizimle kimse başa çıkamaz’ 

‘Galatasaraylı olmak adam olmaktır’ gibi ifadeler var. Bu mecraya 

baktığımızda kişilik haklarını ihlal edici, ırkçı, erkek egosunu 

besleyen, şiddet ve cinsellik yüklü dil ve erkek egemen ideoloji, 

televizyonlardaki futbol programları ile gazetelerdeki haber ve 

köşe yazılarıyla, sosyal medyada paylaşılan görseller, yapılan yorumlar 

ya da kurulan formlarla yeniden üretilmek sureti ile dolaşıma 

sokulmaktadır. Genç Fenerbahçeliler Facebook sayfalarında 

2012 yılında Kıbrıs Rum kesimi ile oynanmadan önce kullandıkları 

ifadeler: ‘Sabah kurban kesimi, akşam Rum kesimi’. Bir sonraki, 

Galatasaraylılar ve Fenerbahçelilerin atışmalarından bazı 

örnekler: Genç Fenerbahçeliler Facebook sayfalarında ‘Oruç olsan 

tutulmazsın’ yorumunu yazan bir Galatasaray taraftarına karşı 

‘Oruç köpeklere farz değil zaten’ diyerek karşılık verilmiş. 

Bunlar aslında beraberinde gerginliğin artmasına başka boyutlara 

taşımasına vesile oluyorlar. Buradan baktığımızda, nasıl bir çıkış 

yakalayabileceğimiz meselesi üzerinde de kısa bir şeyler söylemek 

istiyorum. Çünkü giderek nefretin arttığı ortamdan geçiyoruz. 

Futbolun kitlelerle buluşmasında aracı rol oynayan sosyal 

medyada kullanılan söylemlerin bu açıdan ne gibi etkiler bıraktığının 

tespit edilmesi büyük önem taşımaktadır. 

Futbol ağırlıklı spordaki nefret suçlarından söz edeceğim sizlere. 

Futbol 19. yy. sonlarında oynanmaya başlanmıştır. 20. yy. da popülaritesi 

artan, o günden bu güne de gerek ekonomik potansiyeli 

gerekse ulaştığı kitleler açısından dünyanın en önde gelen sporudur. 

Futbol da nefret suçlarının başlangıç aşaması futbolun ilk 

oynandığı yıllardan itibaren ortaya çıkıyor. O dönemlerde öncelikle 

Latin Amerika ülkelerinde azınlıklara dönük bazı eylemlerin 

olduğu ortaya çıkmış, daha sonra Nazi Almanyası ile birlikte olay 

siyasi bir boyut almıştır. 1970’lerde işsizliğin yoğunlaşması, ekonomik 

anlamda sıkıntıların artması nefret suçlarını farklı boyutlara 

taşımaya yöneltmiş ve bunlarla ilgili ilk organize çalışma 1997 

yılında Avrupa Birliği’nin konuya el koyması ile gerçekleşmiştir. 

Ancak Avrupa Birliği bu aşamaya gelmeden öncesinde Fair’in

48 

yaptığı bir çalışmaya dikkat etmek lazım. 1995‘lerden itibaren 

Fair ve bir taraftar organizasyonu devreye giriyor. Avrupa Birliği 

de ondan esinlenerek o çalışmaya farklı bir boyut kazandırıyor. 

Daha sonra 2001 yılında FIFA 1.000.000 Franklık bir ekonomik 

destek ile Fair’in çalışmalarını farklı boyuta taşıyor. Bugün Fair 

35 farklı ülkede 150’den fazla üyesi ile bir çatı kuruluşu olarak 

spordaki nefret suçlarının engellenmesi konusunda çalışmalarını 

sürdürüyor. FIFA‘nın ilk toplantısı 6 Temmuz 2011’de “Irkçılık 

yasağı” başlıklı konferansla Buenos Aires ‘de yapılıyor. 7 Temmuz’da 

ırkçılığa karşı ilk kararın kabul edildiği olağan üstü FIFA 

kongresi ilan ediliyor. Aynı yerde 7 Temmuz 2002’de FIFA ırkçılığın 

futboldan dışlanmasının 1. yıl dönümünde ırkçılık yasağı 

gününü resmen kabul etmiştir. Daha sonraki aşama 21 Haziran’da 

başlayan 2003 konfederasyon kupası Fransa’da yapılmıştır. Konfederasyon 

kupasının farklı yönlerinden de söz etmeliyim size. 

Biz ilk maçımızı Amerika ile oynadık. İlk kez bizim takım kaptanımız 

Bülent Korkmaz rakip takım kaptanı ile el ele tutuşup 

birlikte saha ortasında beklerler ve FIFA‘nın ilk olarak resmi duyurusu 

futbolcular nezdinde başlamış olur. Daha sonraki aşamada, 

2004’te FIFA “bir ülke veya kişiye ırk, din, siyasi düşünceleri 

nedeniyle ayrımcılık uygulanamaz” maddesiyle sporda nefret 

suçlarının, tahmin ettiğimiz ayrımcılığın her türlü karşısında olduğunu 

ilan etti. Sporda nefret suçlarıyla mücadelede çıkış noktalarından 

bir tanesi, Birleşmiş Milletlerin İnsan Hakları Evrensel 

Beyannamesine dayalı FIFA‘nın aldığı eğitimdir. Nelerden bahsediliyor 

bu eğitimin içerisinde? Hiçbir grup aleyhine ırk, renk, 

etnik, cinsiyet, din, dil, siyasi ve diğer kanaatler herhangi bir ayrımcılık 

nedeni olarak yapılamaz ve yasaktır. 2004’te yine FIFA 

Birleşmiş Milletler barış günü ile bağlantılı olarak 18-19 Eylül 

gününü ırkçılıkla mücadeleye adıyor. 2004’ün 6 Ekim’inde de bir 

etik kodu devreye sokuyorlar. Bu kodun ilgi alanına giren kişiler 

küçük düşürülüyor. Ayrımcı, kötüleyici bir ifadeye veya eylemlere 

ırk, renk, etnik, ulusal köken, cinsiyet, dil, din, siyasi ve diğer 

kanaatleri herhangi bir neden ile bir ülkenin veya kurumun üzerine 

dayatamazlar, onların saygınlığını rencide edemezler. Daha

49 

sonraki aşamalarda FIFA’nın yine farklı çalışmaları var ama en 

dikkat çeken çalışmalardan bir tanesi Mayıs 2015 yılında alınan 

karar. Bu karara göre 2018 Dünya Kupası’nda FIFA ırkçılıkla 

mücadeleyi denetleme sistemi kuruyor. Özel gözlemciler tayin 

edilecek bunlar daha önceden belirli çalışmalarla yetiştirilecekler 

ve anında ırkçılıkla ilgili ya da nefret suçları ile ilgili herhangi 

bir eylem tespit ederlerse müdahalede bulunarak cezai işlemlere 

geçecekler. FIFA dışında UEFA’nın da çalışmaları var. FIFA’ya 

paralel olarak giden çalışmalar var. Bunların içerisinde 2012’de 

devreye soktuğu yeni uygulamalar bulunuyor. Avrupa şampiyonası 

esnasında ve halen bütün milli maçlar öncesinde bununla 

ilgili etkinlikler yapılageliyor. Peki, bunların disiplin açısından 

yansıması nasıl oluyor? FIFA’nın disiplin uygulamalarında para 

cezası var, saha kapatma cezası var, müsabakalardan men cezası 

var, gerekiyorsa turnuvalardan men cezası var. Benzer şeyleri 

UEFA yapıyor. Yine benzer şeyler Türkiye Futbol Federasyonu 

Disiplin Talimatında mevcut. Farklı uygulamalar farklı cezalardan 

da söz etmeliyim size. Enteresan bulduğum birkaç tanesini 

söylemeliyim: Mesela 2014’te Feyenoord-Beşiktaş maçında Feyenoord 

taraftarının Tanrıya karşı yapmış olduğu küfür etmesi ve 

bu nedenle UEFA’nın Feyenoord sahasının tribününü kapatması. 

Yine 2014’ün Temmuz’unda Francis fort-Andreas maçında seyircilerin 

maymun sesi çıkarması ve ırkçılık pankart açması nedeni 

ile ev sahibine kısmi kapatma cezası verilmiştir. 2014 Eylül’de 

Roma CSK-Moskova maçında ırkçı tezahüratlar nedeni ile Rus 

kulübüne 200.000 Euro ceza veriliyor. Sahası kapatılıyor ve 3 

maç seyircisiz oynaması öngörülüyor. Yine bildiğiniz gibi Luis 

Aragones İspanya Milli Takımını çalıştırdığı dönemde Thierry 

Henry ile ilgili kendi oyuncusuna taktik verirken ‘O siyah pisliğe 

ondan daha iyi olduğunu göster’ diyor ve o sırada İspanya televizyonu 

kayıtta. Ardından İspanyol taraftarların yapmış olduğu 

ırkçılık tezahüratları ve UEFA İspanya’ya 100.000 Frank ceza veriyor. 

Yine yakın tarihte hatırlarsanız Luiz Suarez’in seneler önce 

Partice Evra’ya yaptığı bir hareket var. O dönemde aldığı ceza 8 

maç 40.000 Paunt. Çok daha farklı bir örnek Dani Alves’e tribün-

50 

den atılan bir muz var. Dani Alves kalkıyor o muzu korner atışı 

sırasında soyuyor, yiyor ve gülerek tribünlere dönüyor, ardından 

Barcelonalı oyuncular bir muz ile birlikte fotoğraf çektiriyorlar. 

Sosyal medyada inanılmaz bir etki uyandırıyorlar ve nefret suçları 

ile birlikte farklı bir etki yaratıyor.

51 

Av. H. Alpay KÖSE 

(Spor Hukuku Enstitüsü Derneği) 

1980 İstanbul doğumludur. 2003’te İstanbul Üniversitesi 

Hukuk Fakültesini bitirmiştir. Daha sonra Kadir Has Üniversitesi 

Hukuk Fakültesi Spor Hukuku Modülü Yüksek Lisans 

Programı Tez Konusu; AB vermiştir. Av. H. Alpay KÖSE; 

Spor Hukuku alanında yurtiçi pek çok konferans ve seminerde 

katılımcı ve konuşmacı olarak yer almıştır. Spor hukuku alanında 

makaleleri haricinde ‘’Avrupa Birliği Hukuk Sisteminin 

Spor Hukukuna Etkileri’’ isimli bir kitabı bulunmaktadır. 

SPORDA NEFRET SUÇLARININ HUKUKI BOYUTU 

AV. H. ALPAY KÖSE 

Ben de öncelikle sayın katılımcıları saygıyla selamlıyorum. 

Tabi spor hukukuyla yakından ilgilenmenin getirisi olarak 

birçok panel ve sempozyuma katılarak, birçok şehirde organizasyonlara 

dâhil olma fırsatım oldu ama ilk defa Çanakkale’de bir 

organizasyona katılıyorum. Bir Çanakkaleli olmam dolayısıyla 

ayrıca bir mutluluk duyuyorum. Bu davetten ve güzel organizasyondan 

dolayı da hem Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesine 

hem de Sayın Necati Cerrahoğlu şahsında Beden Eğitimi ve 

Spor Yüksekokulu’na çok teşekkürlerimi sunuyorum. Tabi bu 

konu gerçekten güzel ve özel bir konudur. Nefret suçları diye ta-

52 

nımladığımız ama temelde ayrımcılık, ırkçılık olarak baktığımız 

konu dünya sporunun son dönemdeki en büyük problemlerinden 

biridir. Hatta bu seneyi FIFA, ırkçılıkla mücadele senesi olarak 

ilan etmiş durumda. Özellikle Avrupa Kupası maçlarından önce 

bununla ilgili farkındalık yaratma amacıyla oluşturulan klipleri, 

reklamları görme şansınız olmuştur. Ayrıca maça çıkan hakemlerin 

kollarında dahi buna ilişkin sloganların bulunduğu ibareler 

bulunmaktadır. 

Ben sunumumu iki bölüm olarak gerçekleştireceğim. Birinci 

bölümde; ayrımcılık temelde şiddet kavramı içerisindedir. 

Dolayısıyla sporda neden şiddet var? Bunun çözüm yolları neler 

olabilir? Kısaca özetleyeceğim. Daha sonra da nefret suçlarının 

ülkemizdeki hukuki boyutu konusunda bilgi vereceğim. Tabi biz 

sporda şiddet diyoruz ama aslında baktığımızda sporda şiddet dediğimizde 

temelde futbolda şiddetten bahsediyoruz. Çünkü şiddet 

olaylarının %95’i futbol sektöründe meydana gelmektedir. 

Ülkemiz için konuşuyorum. Kalan %5’i de yine futbol seyircisi 

tarafından meydana getirilmekte ama başka karşılaşmalarda, 

basketbol veya bir voleybol karşılaşmasında meydana gelse de 

suça karışanlara baktığımızda yine futbol izleyicisi olduğunu görüyoruz. 

Bundan dolayı ülkemiz adına aslında şiddet dediğimizde 

futbolda şiddetten bahsediyoruz. Bunun için de bir hastalığın tedavisini 

bulabilmek için öncelikle doğru teşhisin yapılması lazım. 

Tabi ki temelde belki temenni olarak söylenen sporun dostluk, 

kardeşlik, birleştiricilik noktasındaki sözler var ama baktığımızda 

futbol aslında bunun çok daha dışındadır. Simon Kuper’in dediği 

gibi “Futbol, asla sadece futbol değildir.” lafının biraz içeriğini 

doldurma anlamında futbolun gelmiş olduğu durum, futbol endüstrisi 

diyoruz artık buna. Yani bir eğlence faaliyeti, bir show 

business olmanın dışında artık futbol bir endüstri haline gelmiş 

durumda. Nasıl bir endüstri? Mesela yıllık ekonomik değeri 500 

milyar doların üzerinde olan bir ekonomi ki dünyada en çok paranın 

döndüğü alanlar silah ve ilaç sanayidir. Futbol artık bunlarla 

boy ölçüşebilecek seviyede büyük bir ekonomik yapıya ulaşmış

53 

durumdadır. Yine örneklemek gerekirse bir dernek yapısıyla kurulmuş 

olan bir kulüp, Barcelona kulübünün yıllık geliri şuan 550 

milyon dolardan fazla. Yani bu, çoğu uluslararası ölçekli büyük 

şirketin yılda elde edemediği çok büyük rakamlardaki bir gelir. 

Ama daha büyük bir değer olarak futbolun direkt olarak içinde 

olmayan ama çevresinde dolanan bir ekonomik yapı olan bahis 

yapısı söz konusu. Bunun yıllık olarak dünyadaki değerinin 3 trilyon 

dolar olduğu söyleniyor. Bu rakamlar da İnterpol tarafından 

verilmiş rakamlardır. 2015 yılında bir şike kurultayı düzenlenmişti. 

Buradaki verdikleri bilgilere dayanarak söylüyorum. 3 trilyon 

dolar Amerikan Wall Street borsasının neredeyse büyüklüğüyle 

boy ölçüşebilecek büyüklükte bir rakam. Ülkemizin bahis rakamı 

da 2,5 milyar dolarmış bu arada. Bu tabi bizim açımızdan yasadışı 

bir bahis. Çünkü ülkemizde spor toto dışındaki bütün bahisler 

yasadışı ama aslında baktığımızda bunlar global ölçekte yasadışı 

olan şirketler değil. En değerli on futbolcunun değerini topladığımızda 

piyasa değeri 1 milyar doların üzerinde. Yine inanılmaz 

rakamlar. Yine bir maç kazanmanın veya kaybetmenin sadece kazanmak 

veya kaybetmek olmadığını anlatan bir örnek: Türkiye 

Futbol Süper Ligi’nde bir karşılaşmanın kazanılması yani bir gol 

atılıp üç puan alınması aynı zamanda 1,3 milyon TL kulübün kasasına 

para girmesi demek. Dolayısıyla bir maçı kazanmak veya 

kaybetmek sadece kazanmak veya kaybetmek anlamına gelmiyor. 

Ciddi olarak maddi boyutu var. 

Sporda şiddetin nedenleri neler? Diğer sübjektif nedenlere 

baktığımızda toplumda yer alan şiddet eğilimleri mutlaka etkili. 

Yani toplumda ne kadar şiddet varsa futbolda veya sporda bunun 

daha yoğununu görüyoruz. Holiganizm çok önemli. Holiganizmin 

ülkemizde hukuken bir tanımı yok. Bu çok büyük bir eksikliktir 

bence. Holigan dediğimiz kişiler aslında spora veya futbola 

taraftar kişiler değil. Bunlar tamamen şiddetin taraftarı olan kişiler. 

Futbolu da şiddete ulaşmak için bir araç olarak kullanıyorlar. 

Çünkü orada şiddet eylemini çok rahat gerçekleştiriyor, sonrasında 

da bir yaptırım görmüyorlar. Bu yüzden bu kişilerin mutlaka

54 

ve mutlaka bir hukuksal tanım içerisinde değerlendirilmesi gerektiğini 

düşünüyorum. Eğitim seviyesinin düşüklüğü çok önemli 

bir faktör ama bu eğitim, öğretim değil. Bunu ayırmak gerekiyor. 

Çünkü yapılan araştırmalar futbol seyircisinin %70’inden fazlasının 

lise veya üniversite mezunu olduğunu gösteriyor. Dolayısıyla 

aslında öğretim seviyesi düşük değil ama eğitim noktasında futbol 

kültürü, spor kültürü açısından çok ciddi eksiklik var. 

Tribünlerde yaşanan çıkar çatışmaları da şiddetin çok büyük 

bir sebebi. Taraftar grupları arasında, kulüplerle taraftarlar 

arasındaki çıkar çatışmaları çok önemli. Bazen çok yaşanan örnek 

olarak görüyoruz ki kendi takım taraftarları kendi aralarında 

ciddi şekilde kavga ediyorlar. Bunlar hep çıkar çatışmasından 

kaynaklanan olgular. Spor sahalarının durumu, müsabaka öncesi 

ve sonrası yaşanan olaylar da etkili. Yani spor sahaları ne kadar 

eski, ne kadar kötü yapılar olursa bunların da şiddeti doğrudan 

etkilediğini, modern yapılarda daha az şiddet olduğunu bilimsel 

olarak görmekteyiz. Objektif nedenlere baktığımızda sporda şiddetin 

tartışmasız en önemli, en büyük nedeni yöneticiler. Zira futbolda 

yöneticilerin çok ciddi şekilde manevi olarak yani reklam 

anlamında, bilinilirlik anlamında fayda sağladığını görüyoruz. 

Ama bildiğiniz gibi özellikle kulüp başkanlarının yanında, yönetim 

kurullarında 15-16 kişi daha oluyor. Bunların da bu manevi 

tatminden pay alma istekleri var. Bu da onları şiddete yönelik 

açıklamalar yaparak medyada yer almaya itmekte. Baktığınızda 

maçın sonucu belki sıralamayı hiç etkilemeyecek, basit maçlar 

bile bu açıklamalar yüzünden bir anda ölüm kalım meselesine 

dönebiliyor. Dolayısıyla yöneticiler kesinlikle şiddetin en büyük 

sorumlusudur. 

İkinci sorumlu medyadır. Medyamızın burada faktörü 

aslında biraz daha megafon etkisi yapmaktır. Yani konuşulanları 

daha çok yaymak şeklindedir. Yoksa direkt olarak şiddete yönlendirme 

şeklinde bir etkisi yok. Sporcular, şiddetin diğer bir sebebidir. 

Bunlar daha çok bazı oyuncuların maç içerisinde yaptıkları

55 

hareketler, sözler, açıklamalar olarak karşımıza çıkıyor. Taraftarlar 

aslında şiddetin genelde mağduru olan taraf ve en son içinde 

olan kişilerdir. Burada diğer ilgililer olarak da emniyet mensupları 

veya diğer güvenlik görevlileri gibi kişileri sayabiliriz. Zaman 

zaman bunlar da şiddetin direkt olarak nedeni olabilmekteler. Çözüm 

yolu olarak baktığımızda bir kere cezalar ve haklar konusunda 

eğitim kesinlikle çok önemli. Yani hangi cezalar var buna karşı 

hangi haklar var bu konuda çok ciddi farkındalık oluşturmak için 

eğitim gerekmektedir. Spor hukukuyla ilgili mevzuat ülkemizde 

inanılmaz karışık ve bu anlamda anlaşılması zor. Gerçekten ülkemizde 

spor hukuku mevzuatını bilen birkaç kişi bulabilirsiniz. 

Onlardan biri veya birkaçı zaten spor genel müdürlüğünde çalışanlardır. 

Onun dışında gerçekten bilen sayısı çok azdır. Dolayısıyla 

bunun düzenlenmesi önemli. 

E-bilet uygulaması önemli bir uygulama. Şiddeti azaltmakta 

önemli buluyorum. Gerçekten baktığımızda, tabi “seyirci 

gitmediği için şiddet de olmuyor” denebilir. Bu da farklı bir yorumdur. 

Çünkü ciddi anlamda azalma var. Ancak şiddeti azaltmakta 

da etkisi olduğunu görüyoruz. Kamera ve denetim sistemleri 

şiddeti yapan kişilerin tespiti ve bunların cezalandırılması 

açısından çok önemli. Yine spor kültürü ve olimpik ruhun aşılanması 

çok önemlidir. Spor müsabakalarının sinir stres boşaltma 

yeri değil, tam tersi bir mücadeleyi taraftar olarak izleyip, saygı 

duymak olarak görülmesini sağlamak gerekiyor. Yine spor sahalarının 

fiziki yapısının düzeltilmesi çok önemlidir. Bu konuda 

çalışmalar var. Holiganların mutlaka ama mutlaka spor sahalarına 

girişinin engellenmesi gerekiyor. Bu kişilerin spor alanlarına 

hiçbir şekilde alınmaması gerekiyor. Yine akademik çalışmaları 

çok önemsiyorum. Maalesef sporun en büyük eksikliği akademik 

olarak çalışmaların çok az olması. Bu anlamda üniversitelerin bu 

konuya eğilmesi gerekiyor. Medyanın da şiddet içeren yayın yapmasının 

önlenmesi önemli.

56 

Şimdi asıl konumuz olan sporda nefret suçlarının hukuki 

boyutuna gelecek olursak bunu iki bölümde ele almamız gerekiyor. 

Bir spor hukuku boyutu var bir de ceza hukuku boyutu var. 

Yani Türk ceza kanunundaki boyutu var ayrıca disiplin hukuku 

anlamındaki boyutu var. Öncelikle disiplin hukuku boyutuna 

baktığımızda bu, bizim Türkiye Futbol Federasyonu’nun düzenlemiş 

olduğu disiplin talimatının içerisinde geçmekte. Bildiğiniz 

gibi sporun içinde yaşanan bu tür olaylara karşı futbolda, Türkiye 

Futbol Federasyonu Profesyonel ve Amatör Disiplin Kurulları, 

diğer branşlarda ise spor genel müdürlüğü bünyesindeki disiplin 

kurulları ve federasyonun kendi içindeki kurullar cezalandırmayı 

gerçekleştirmekte. 

Ben sadece futbol federasyonu örneğini geçeceğim çünkü 

zaten diğer federasyonlar bunun kopyası. Tek orijinal olan, futbol 

federasyonunundur. Nefret suçları 42. maddede ayrımcılık olarak 

geçmekte. “Irk, dil, din, etnik köken ayrımcılığı yaparak insanlık 

onurunu herhangi bir şekilde zedeleyen” şeklinde tanımlanmakta. 

Burada tabi ayrımcılığın sadece ırk, dil, din ve etnik kökenle 

sınırlanması çok doğru bir tanımlama değil benim kanımca. Aslında 

ayrımcılık her türlü unsur kullanarak bir kişiyi toplumdan 

ayırmak, onu izole etmektir. Farklılıklarını ön plana çıkararak 

onu rencide etmek anlamında kullanılması gerekiyor. Dolayısıyla 

bunun devamına bunun gibi veya farklı bir örnek konabilir. 

Burada tabi ayrımcılık suçunda en çok yaşanan konu bildiğiniz 

gibi ırkçılık konusudur. Yani daha çok siyahi vatandaşların bu 

özellikleri nedeniyle ayrımcılığa maruz kalmasıdır. Hepinizin 

hatırlayacağı üzere birkaç yıl önce ülkemizde bunun önemli bir 

örneği yaşandı. Fenerbahçeli bir futbolcu Trabzonsporlu bir futbolcuya 

İngilizce bir kelime söyledi. Yurtdışında siyahi kişilere 

hakaret etme amacıyla genelde kullanılan bir kelimeyi söyledi. O 

Trabzonsporlu futbolcunun da bunu açıklaması üzerine ki aslında 

isimleri zikretmemizde bir mahsur yok zannedersem, Zokora’nın 

bunu zikretmesi üzerine Emre Belözoğlu’yla ilgili bir soruşturma 

başlatıldı. Ancak o dönem futbol federasyonunda yapılan soruş-

57 

turma sonunda tahkim kurulu bu sözün gerçekleşmediği kanaatine 

vararak Emre Belözoğlu’na ceza vermemişti. Ancak savcılık 

tarafından açılan bir soruşturmada Emre Belözoğlu’na ceza 

verildi ve bu ceza ertelendi. Ama sonuç itibariyle bir yıl üç ay 

gibi bir cezaya çarptırıldı. Bu aslında ters bir örnek çünkü futbol 

hukukunda, disiplin hukukunda daha kolay ceza verilmesi, ceza 

hukukunda daha zor ceza verilmesi beklenirken burada tersi bir 

örnek yaşandı. Bunu yapan futbolculara dört ile sekiz müsabakadan 

men cezası verilmekte ki müsabakadan men bildiğiniz gibi 

ilk on sekize girememe yani kadroya girememe şeklinde olmaktadır. 

Kulüp yöneticilerine ise çeşitli miktarlarda para cezaları 

verilmektedir. Süper lig yöneticilerine daha yüksek miktarlarda, 

alt lig yöneticilerine daha düşük miktarlarda ceza verilmektedir. 

Tabi bu cezaları ben ciddi şekilde eleştiriyorum. Çünkü bu kulüp 

yöneticisine bu cezalar veriliyor, ancak bu cezalar kulüp yöneticilerinden 

tahsil edilmiyor. Bunlar kulüplerden tahsil ediliyor. 

Öyle olunca da yöneticiler “ne kadar verirseniz verin!” moduna 

rahatlıkla girebiliyorlar. Oysaki ceplerinden 105 bin liralık değil, 

bin liralık ceza dahi çıksa o yöneticilerin bunları yapmadığını 

göreceğiz. Ama federasyon maalesef bu konuda bir düzenleme 

yapmıyor. Bunun en yakın örneği yine Trabzonspor-Galatasaray 

maçında, hakemlerin rehin alınmasıyla ilgili olayda yaşandı. Futbol 

federasyonu yönetim kurulu üyesine de çok ciddi ceza verildi 

ama bütün yöneticilere para cezası verilmesine rağmen ona verilmedi. 

Çünkü onun bir kulübü yoktu. Parayı tahsil edecek bir kulüp 

olmadığı için para cezasına hükmedilmedi. Görevlilere ve diğer 

kişilere ise dört ile sekiz müsabakadan men cezası verilmektedir. 

Yöneticilere verilen para cezasının dışında kulüplere de, eğer bu 

olay gerçekleşirse ceza verilmektedir. Süper lig kulüplerine 65 

bin TL’den 200 bin TL’ye kadar diğer kulüplere ise daha düşük 

miktarlarda cezalar verilmektedir. Yine ayrıca ihlalin ağırlığına 

göre veya tekerrür halinde, bu çok önemli bir madde, tekerrür hali 

bildiğiniz gibi tekrar etmesi, birkaç defa olması halinde demek, 

kulübe bir ya da daha fazla müsabakayı seyircisiz oynama, saha 

kapatma, hükmen mağlubiyet, puan silme ve ihraç gibi ek ceza-

58 

lar verilmektedir. İhraç, bildiğiniz gibi tamamen lisansın iptaliyle 

ligden çıkarılması anlamına geliyor. Bu madde ayrımcılıkla ilgili 

konunun ciddiyetini arttırması neticesinde sonradan eklendi. Yani 

“eğer kulüplere para cezası yeterli olmazsa, bu ağır cezalar da 

verilebilir” şeklinde eklendi. 

Yine bu konuda çarpıcı bir örnek: Barcelona oyuncusu 

Dani Alves’e bir muz atılması olayı olmuştu. Zannedersem Eto’ya 

da yaşanmıştı muz atılma olayı. Dani Alves de çok hoş bir espri 

olarak muzu alıp yemişti. Türkiye’de de Fenerbahçe-Galatasaray 

maçında Eboue’ye muz atılma olayı oldu. Ancak “bizim ülkemizde 

ırkçılık yoktur, böyle şeyler olmaz” denildi. O atan arkadaş 

da galiba muzla ilgili biz mazereti vardı, tansiyonu düşüyordu(!) 

öyle bir açıklama yaptı. Yine hiçbir ceza verilmedi kulübe. 

Ülkemizde ırkçılık yoktur tanımı doğru bir tanım değil. 

Ben buna kesinlikle katılmıyorum. Siyahilere karşı çok büyük bir 

tepki yok çünkü çok fazla siyahi yok bizim toplumumuzda. Ama 

bunun dışında ayrımcılık konusu bizim toplumumuz için de ciddi 

bir sorun. Bu tür olayların farkındalık anlamında ciddi olarak kullanılması 

gerektiğini düşünüyorum. Yine son madde olarak, bu 

da yeni eklenmiş bir madde, en son eklenen madde, “müsabaka 

öncesinde, esnasında veya sonrasında her türlü ideolojik propaganda 

yapmak yasaktır. Bu yasağa uyulmaması halinde bu maddede 

belirtilen cezalar uygulanır.” Bu madde gezi olaylarından 

sonra konuldu. Gezi olaylarından sonra bazı popüler sloganların, 

statlarda yoğun bir şekilde atılması ve bunun disiplin hukukunda 

suç olmaması nedeniyle bu madde eklenerek bu konuda ceza verilmesi 

yoluna gidildi. Ceza hukuku bakımından ayrımcılığı, nefret 

suçlarının cezalarına baktığımızda ikiye ayırmamız gerekiyor. 

Daha doğrusu Türk ceza kanunu, genel kanun, hakaret suçunu 

düzenliyor ama bu konuda bizim sporda şiddeti ve düzensizliği 

önleme noktasında bir kanunumuz var. 6222 sayısı yasa. Burada 

bu konu belirtilmektedir. Hakaret içeren tezahürat 14. maddede 

şikâyet şartı aranmaksızın, normalde hakaret suçu şikâyete bağlı

59 

bir suç olmasına rağmen, “failler hakkında 15 günden az olmamak 

üzere adli para cezasına hüküm olur” şeklinde bir madde 

içermektedir. 15 gün adli para cezası günlüğü 20 TL’den 300 TL 

eder. Daha önceki ilk kanun çıktığında bu bir yıla kadar hapisti 

ancak daha sonra şikeyle ilgili değişiklikler yapılırken, kanunun 

bu maddesi de değiştirildi ve 300 TL’lik bir meblağa düşürüldü. 

Bunun caydırıcı olduğunu söylemek tabi ki mümkün değil. 

Ancak savcıların, spor sahalarında hakaret edilmesi halinde hiç 

şikâyete bakmadan kendiliğinden işleme geçmesi gerekmekte. 

Eğer bu hakaret din, dil, ırk, etnik köken, cinsiyet veya mezhep 

farkı gözeterek hakaret boyutuna ulaşırsa bu kişi hakkında üç aydan 

bir yıla kadar, bu daha önceki metinde üç yıla kadardı, hapis 

cezası öngörülmekte. Bunların çok bir önemi yok. Çünkü Türk 

Ceza Kanunu’ndaki hükümler daha ağır olduğundan bunların 

uygulama alanı bulunmuyor. Ama daha önemli bir şey var. Eğer 

bunu yaparsanız hakkınızda seyirden yasaklanma tedbiri uygulanır. 

Seyirden yasaklanma tedbiri nedir? Kişinin taraftarı olduğu 

takımın maç yaptığı sırada karakola imza vermesi, ayrıca hiçbir 

spor müsabakasına katılamaması anlamına gelir. Yine daha ağır 

bir yaptırım olarak kulüp yöneticisi veya federasyon yöneticisi 

olamaması anlamına gelir. Bunlar gerçekten futbol taraftarları 

açısından çok ağır yaptırımlar. Ben, çok maddi imkânları olan kişilerin, 

savcıların önünde tedbirin kaldırılması için salya sümük 

ağladığına çok şahit oldum. Çünkü o kişi için belki para cezasının 

ve hatta hapis cezasının bir önemi yokken, taraftarı olduğu takımın 

maçına gidememek çok ciddi bir ceza olabiliyor. Bazı taraftarlar 

açısından bunun yaptırımı çok ağır olabiliyor. Bu açıdan 

bununla ilgili yasal bir işlem başlatıldığında, bunun bitmesinin 

de iki yıl kadar sürdüğünü düşündüğümüzde ülkemizdeki hukuki 

sistemin doğası gereği, iki yıl boyunca hiçbir spor müsabakasına 

gidememesi anlamına geliyor ki bu çok ciddi bir yaptırım. Türk 

Ceza Kanunu’nda bu konu 122. maddede düzenlenmiş durumda. 

Bir kişi dil, ırk, milliyet, renk, cinsiyet, engellilik, siyasi düşünce, 

felsefi inanç, din veya mezhep (burada çok daha geniş bir tanım 

görüyoruz ayrımcılık konusunda) bundan kaynaklanan neden-

60 

lerle bir ayrımcılığa tabi tutulması durumunda bir yıldan üç yıla 

kadar hapis cezası öngörülmekte. Yine 125. madde de hakaret 

suçunun özeli olarak, ağırlaştırılmış hali olarak düzenlenmekte 

ki. Bir hakaret kişiye dini, siyasi, sosyal, felsefi inanç, düşünce 

veya kanaatlerini açıklamasından, değiştirmesinden, yaymaya 

çalışmasından, mensup olduğu dinin emir ve yasaklarına uygun 

davranmasından dolayı işlenmesi halinde, normalde üç aydan iki 

yıla kadar olan cezanın alt sınırı “bir yıldan az olamaz” şeklinde 

ağırlaştırılmış bir hüküm içermekte. Dolayısıyla eğer spor müsabakası 

esnasında bir nefret suçunun işlenmesi halinde, bu suçu 

kim işlerse işlesin, futbolcu da işleyebilir, teknik direktör de, taraftar 

veya yönetici de, bu kişi hakkında ceza kanunu hükümlerine 

göre dava açılmakta. Ayrıca 6222 sayılı yasa hükümlerine göre 

de seyirden yasaklanma tedbiri konulmakta. Bunun dışında eğer 

kişi kulüp yöneticisiyse bunlarla ilgili de futbol federasyonu veya 

ilgili federasyon tarafından ayrıca cezai yaptırım uygulanmakta. 

Biliyorsunuz taraftarlar üzerinde federasyonun, spor hukukunun 

hiçbir şekilde bir yaptırım yetkisi yok yani taraftarlar orada yargılanamıyorlar, 

sadece kulüpler, yöneticiler, sporcular ve diğer 

ilgililer yargılanabilirler. 

Böyle bir organizasyona katılmaktan dolayı büyük mutluluk 

duyuyorum. Başka bir konferansta veya panelde tekrar görüşmek 

benim için büyük bir mutluluk olacaktır. Tekrar teşekkürlerimi 

sunuyorum ve sabrınız için teşekkür ediyorum.

61 

Zeki ÇOL 

(Spor Gazetecisi) 

1955 Ordu doğumlu. Gazi (daha sonra Ankara) Üniversitesi’ne 

bağlı Basın-Yayın ve Halkla İlişkiler Yüksek Okulu 

Radyo-Tv bölümü mezunu. Gazeteciliğe 1972 Kasım’ında 

Milliyet’te başladı. 28 yıl aynı gazetede muhabir, servis şefi ve 

spor müdürü olarak görev yaptı. Haber, araştırma-inceleme, 

röportaj, serbest yazı dallarında 30’a yakın meslek ödülü kazandı. 

FİFA VE UEFA’NIN SPORDA NEFRET 

SUÇLARI POLİTİKASI 

ZEKİ ÇOL 

Fenerbahçe-Lokomotif Moskova maçı… Tarasov formasını 

çıkarıyor ve altında en nazik başkan olarak Putin’in resmi 

olan formasını gösteriyor. Bundan dolayı UEFA disiplin kurulundan 

çıkan ceza 5000 Euro oldu. 3 Şubat 2015’te Macaristan- Bulgaristan 

maçında Macar taraftarları çingene tezahüratları yaptı. 

UEFA tribün kapatma cezası verdi. JohnTerry’ye geçen sezon 

Queens Park Rangers–Chelsea arasında oynanan maçta, Anton 

Ferdinand’a ırkçı ifadeler kullanmasından dolayı 4 maç oynamama, 

İngiltere milli takım kaptanlığının sona ermesi ve 220 bin 

sterlin para cezası verildi. Türkiye’den nefret suçlarına yönelik

62 

çok fazla örnek yok. 90’lı yıllarda Trabzonspor Kulübü Başkanı 

Mehmet Ali Yılmaz’ın İngiliz oyuncusu Ferdinand’a karşı söylediği 

“ya biz bu yamyamı gol atsın diye aldık, ama adamın golden 

haberi yok” diyor. Herhangi bir ceza uygulaması yok. Çünkü o 

dönemlerde Türkiye’de disiplin talimatının bugünkü uygulamaları 

konulmamıştır. Mehmet Ali Yılmaz 90’lı yıllarda aynı zamanda 

Gençlik ve Spor Bakanı’dır. Aynı zamanda 3813 sayılı Türkiye 

Futbol Federasyonu Kuruluş Kanunu’nun mimarıdır. İlk olarak 

Türkiye de Futbol ile ilgili yasa onun döneminde çıkmıştır. Türkiye’de 

ayrımcılıkla ilgili olarak Trabzon da bir hakemin homoseksüel 

olduğu için hakemlikten men edilmesi göze çarpar. Yıllarca 

davaları sürdü sonrasında cinsiyet ayrımı sebebiyle hakem, hakemlik 

yapamadı diye kamuoyunda bir algı oluştu. 2000’li yıllarda 

Türkiye’de kadın futbolu lezbiyen ilişkilerden dolayı durduruldu. 

Sonraki aşamada aradan yıllar geçti yeni bir jenerasyon 

oluşturulmaya çalışıldı ve o jenerasyondan bu yana kadın futbolu 

devam ediyor. 2000’li yılların başlarına kadar ayrımcılıkla ilgili 

dünyada FIFA’nın, UEFA’nın yada Türkiye’de futbol federasyonunun 

herhangi bir yaptırımı olmasa da, artık çok büyük bir hassasiyetle 

nefret suçlarına karşı bir duruş sergileniyor. Özellikle 

küçük yaşlardan başlayarak çocukların eğitilmesi, spor bilimcilerin 

devreye girerek toplumu bilgilendirmesi, federasyonların bu 

konuda akredite olabilmeleri, kamuoyunu daha fazla bilgilendirmeleri, 

bununla ilgili özel programlar yapmaları, taraftar derneklerinin 

devreye girmesi ve sıklıkla yapılan eğitimlerle insanları 

bu alanda bilinçlendirmeleri önemlidir. Sporda ayrımcılık çok 

önemli tehditlerden biridir. 2013’te aşırı sevgiden kaynaklanan 

bir olumsuz örnek olarak Brezilya ile yapılan maçta ilk defa Brezilya’yı 

yenme fırsatı yakaladık. Bütün taraftarlar sahaya indi ve 

maçın devamında Brezilya’yı 2-2lik beraberlikle elden kaçırdık. 

Böyle baktığınızda özellikle bunun nereden gelip nereye 

gittiğinin gösterilmesi ve tespit edilmesi büyük önem arz ediyor. 

Burada özellikle söz konusu olayların tespit edilmesi ve bunlara 

gereken yaptırımların düzenlenmesi büyük önem taşıyor ama

63 

şöyle bir sıkıntımız var: Az önce Alpay Bey’e tek soru sorabildik 

bunun dışında bir soru soramadık. Ben şu vurguyu yapmak 

isterdim: mesela bu e-bilet uygulamasıyla ilgili olarak, e-bilet 

uygulaması sonrasında istenilenlerin gerçekleşmeme meselesi 

konusunda bir problemimiz var. O da şu; olaylara hiç karışmayan 

insanlara ceza verilmeye devam edilmesi yani o gün maçta değil 

o gün orada değil ya da maçta herhangi bir şekilde küfretme durumu 

bir şekilde olaylara karıştığı yok ama biz var olan mevzuat 

gereği toplu ceza vermeye devam ediyoruz. Böyle bir mantığımız 

var. Bu mantık olduğu sürece sözünü ettiğimiz alanın gerçek anlamda 

olay çıkaran insanlardan arınabilmesi çok kolay gözükmüyor. 

Böyle bir problemle karşı karşıyayız. Bu konunun önemli bir 

boyutu daha var. Yapmış olduğum birçok çalışmada sıklıkla vurgu 

yaptığım noktalardan bir tanesi şuydu: özellikle küfür meselesi ve 

homofobiyi içeren bir takım ifadeler. Şimdi bu neden önemli biliyor 

musunuz? Çünkü Taraftarlara sorduğunuzda, Türkiye’deki 

erkeklerin büyük çoğunluğunun bilinçaltındaki en önemli problemlerden 

biridir. Sorduğunuzda size verilen cevap şudur; küfür 

edilmesi, özellikle de o malum ifadenin kullanılması. Peki, birkaç 

soru sonra yeniden sordum ve soruyoruz siz aşağıdakilerden 

en çok hangisini yaparsınız; küfür ederim, en çok da rakip takım 

taraftarlığını erkeklikten çıkartan o ifadeleri kullanırım. Şimdi 

bu ifadeye bakın Türkiye’de özellikle bu meselenin altını kalın 

çizgilerle çiziyorum. Çünkü burası sadece stadyumlara özgü bir 

durum değil bunu lütfen unutmayın. Buradan baktığımızda fanatik 

dilin ayrıştırdığı bu kitleleri birleştirecek güç, sporun doğası 

içindeki değerlerde saklıdır. Rakibi, ötekisi olmadan, kendisinin 

var olamayacağını fark edemeyen bireyin kazanma rüyası karabasana 

dönüşecektir. Bu noktada yol gösterici kavramlardan bir 

tanesi hiç kuşkusuz fair-play’dir. Şimdi baktığımızda, her şeyi 

kazanma üzerinden götürdüğümüzde fair-play çok önemli bir 

kavram olarak karşımıza çıkar. Çünkü fair-play öncelikle rakibe, 

hakemlere, kurallara saygı göstermek, hakem kararlarını kabullenmek, 

oyunda yer almak için herkese eşit şans tanımaktır. Oyun 

sırasında duygularını kontrol altına tutmaktır. Biz fair-play’i sa-

64 

dece ve sadece spor sahalarına aykırı kavram olarak görüyoruz. 

Aslında fair-play bir yaşam biçimidir. Fair-play’in yaşam biçimi 

olması, beraberinde fair-play’in o dürüstçe oynama mantığı üzerinden 

yürütülmesini gerektiriyor. Bu çerçevede de bu nokta her 

türlü bel altı vuruşların önüne geçilmesi gereken bir alanla karşı 

karşıya olduğumuzu gösteriyor.

65 

Prof. Dr. Gıyasettin DEMİRHAN 

(Hacettepe Üniversitesi, SBD Başkanı) 

1963 yılında Yusufeli, Artvin’de doğdu. 1986 yılında lisans 

eğitimini 1991’de Yüksek Lisansını ve 1995’te doktora eğitimini 

Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Bilim Dalı (Eğitim 

Programları ve Öğretim) tamamladı. Halen daha Hacettepe 

Üniversitesi Spor Bilimleri ve Teknolojisi Yüksekokulu’nda 

çalışmalarına devam etmektedir. 

FİFA VE UEFA’NIN SPORDA NEFRET 

SUÇLARI POLİTİKASI 

PROF. DR. GIYASETTİN DEMİRHAN 

Binak ve Çomü’nün bir araştırmasından bir alıntı: Unutmamalı 

cehennemde yürüyoruz, çiçeklere bakarak. Kuruyoruz, 

soluyoruz ve ölüyoruz, sevgisizlikten ve erdemsizlikten. Sadece 

cehennemde yürüyoruz. Çiçekleri kurutuyoruz; sevgisizlikten, 

vicdansızlıktan ve sadece cehennemde yürüyoruz. Güvercinleri 

vuruyoruz ve sadece ve sadece cehennemde yürüyoruz. Bunu 

unutmamalı… 

Nefret :Bir kimsenin kötülüğünü, mutsuzluğunu isteme-

66 

ye yönelik duygu ya da tiksintidir. 

Önemli bir sosyolog olan Foucault belirli bir tarihsel dönemde 

belirli bir konu hakkında konuşma ve bilgi üretme imkânı 

taşıyan açıklamaları söylem olarak adlandırmıştır. 

1997 yılında Avrupa konseyi bakanlar komitesinin nefret 

söylemi: 

1. Irkçı nefret 

2. Yabancı düşmanlığı 

3. Anti semitizm 

4. Siyasal nefret 

5. Kadınlara yönelik nefret 

6. Yabancılara ve göçmenlere yönelik nefret 

7. Cinsel kimlik temelli nefret 

8. İnanç ve mezhep Temelli nefret 

9. Engellilere ve çeşitli hastalıklara yönelik nefret söylemi olarak 

sıralanmıştır. 

Nefret söylemine birkaç örnek: 13 televizyon kanalında 

yayınlanan spor programında ve ana haber bültenlerinin analiz 

edildiği araştırmada (demir 2013 ,s:247-248) nefret söylemi içeren 

yayınların yapıldığı saptanmıştır ve şu ifadelere sıkça rastlanmıştır: 

Kan, korku, heyecan, savaş, patlamak, gerginlik, provokasyon, 

hayat duracak, düşman, kan davası, yürek dayanmaz, 

kızışmak, daha kötü olacak. 

Örneğin: Türkiye: “Kol gibi geçirdik”, İsviçre: “Türkler 

korkudan altlarına yapıyor”, “Türkler fakir ve aciz”, Türkiye: “İsviçre’yi 

bugün Kadıköy’ün çimlerine gömeceğiz”, “Futbol Erkek 

Oyunu”, Türkiye: “Leeds’li Hollandalılar Taksim’de kafasına 

vura vura vatan toprağını öptüler”, “Two-two İngiltere’ye kadar 

yolunuz var”, “Acıdı mı dingilizzz?”.

Irkçılık 

67 

Bir grup insanın diğer insanlardan farklı olmakla kalmayıp 

aynı zamanda diğerlerinden fiziksel, entelektüel ya da ahlaki 

bakımdan daha iyi, daha güçlü, daha yüksek ya da daha yaratıcı 

olduğunu, bu üstünlüğün atalardan miras alınmış olan biyolojik 

farklılıklardan kaynaklandığını savunan anlayış vardır. 

Bütün olarak bakıldığında insanların kullandıkları malzemelere 

bakıldığında, kalplerine, kanlarına bakıldığında çok 

farklılık olmadığını görürsünüz. Fakat futbol başta olmak üzere 

ırkçılık, evrensel anlamda kaygı verici bir oluşumdur. 

Kimi sporcular ırkından veya görünüşünden daha çok 

herhangi bir karşı takımla olan ilişkilerinden dolayı Barcelonalı 

futbolcu Dani Alves’e tribünlerden muz atılmasını ve oyuncunun 

muzu yerden alıp yiyerek tepki göstermesini; Brezilya Devlet 

Başkanı Dilma Rousset, ırkçılığa karşı sert ve cesur bir cevap olarak 

yorumlamıştır. 

Golf sporunda; 2008’de oynanan uluslararası bir golf turnuvasının 

canlı yayını sırasında ünlü golfçü Tİger Voods hakkında 

espri yollu ırkçı söylemlerde bulunan spiker Kelly Tilghman 

işten uzaklaştırılmıştır. 

Richard Willams bazı taraftarların maç boyunca kendisine 

renginden dolayı çeşitli söylemlerde bulunduğunu belirtmiş ve 

Willams kardeşler protesto amacıyla sonraki yıllarda turnuvaya 

katılmamıştır. 

Buz hokeyi: 2011’de ABD’de oynanan Ulusal Buz Hokeyi 

Ligi (NFL) maçında Philadelpehia Flyers ve Detroit Red 

Wings Takımları karşılaşmış Flyers’ın Kanadalı oyuncusu Wayne 

Simmonds’a muz fırlatılmış.

68 

Amerikan futbolu: Geçen yılın başlarında Philadelphia 

Eagles takımının oyuncusu Riley Cooper’in bir konser alanında 

siyahi seyirciler tarafından tehdit edildiği görüntüler var. 

Fransa’da 2007’de ikinci lig mücadelesinde Liboume ile 

Bastia arasında oynanan maçta Burkina Faso doğumlu oyuncu 

Boubacar Kebe’ye rakip takım Bastia tribünlerinden ırkçı tezahüratlar 

yapılmış, oyuncu da taraftara uygunsuz el hareketleriyle 

cevap verince hakem tarafından kırmızı kartla cezalandırılmış. 

Bayern Münih–Beşiktaş maçında göçmenleri aşağılamak için Almanya’nın 

en ucuz alışveriş süpermarketi olan Aldi’nin torbaları 

ırkçılara malzeme oldu. Futbol maçında “Aldi’ye gidin” pankartı 

açıldı. Duyarlı Almanların tepkisi “Bizde Aldi’den alışveriş yapıyoruz” 

oldu. 

2009 yılında Belçika birinci lig takımlarından Anderlecht’te 

forma giyen Jelle Van Damme, Standart Liege’in savunma 

oyuncusu Oguchi Onyavu’ya pis maymun dediği gerekçesiyle 

ırkçılıkla suçlandı. Yine başka futbolculara “Ormanına git la la 

lalalala” denmiştir. 

İspanya teknik drektörü siyah futbolcu için “kara köpek” 

demiştir. 

Avusturalya’da bir kulübün başkanı, takımı Manchester 

United’a kaybedince “biz Manchester‘a karşı kaybettik sıradan 

bir zenci sürüsüne değil” demiştir. 

Türk basınında: Fenerbahçe Sivas’ı katletti. 

Yalın toplumlarda birleşme ve devletin oluşumu 

Topluluktan topluma geçiş, 

Töreden törene geçiş, 

Fetih ve tabakalaşma, 

Yerleşik hayatın üzerine çoban hayatının çöreklenmesi, 

Aylak sınıfın ve boş serbest zaman kavramının ortaya çıkışı.

69 

Coubertin: 

1. Sağlam kafa sağlam vücutta bulunur. 

2. Coşkulu ruh kaslı vücutta bulunur, güçlü daha fazla yürekli. 

3. Cura del corposi culto corpono (Beden iyileştirmesine evet, 

beden inancına hayır) demiştir. 

İki dünya savaşı arası olimpiyatlarda hileler nefret söylemine 

bir gerekçe oluşturuyordu. Avrupa’da bu konuda çok 

önemli çalışmalar var örneğin: White paper on sport çok önemli 

örneklerden biridir. Bir Avrupa vatandaşlığı çerçevesinde birlikte 

hareket etmek ve sporun ne kadar bütünleştirici olduğunu ve 

dünyanın bütün renklerinin bir arada olabileceğini gösteren örneklerle 

doludur. Aynı zamanda suçlara ve ırkçılığa karşı önemli 

mücadele alanlarından bir tanesinin spor olduğu söylenir. 

Antrenör yetiştirme konusunda Kanada’da çok önemli örnekleri 

var ve öncelikli alan olarak karşımıza çıkmaktadır. 

Spor bilimciler bu konuda neler yaparlar: 

1. Akademik çalışmalar 

2. Sosyal sorumluluk çalışmaları 

Spor Eğitimi 

Spor eğitimi, salt bedenin eğitimi ya da spor dallarını, çeşitli 

egzersizleri mekanik olarak öğretmek değil, insanın bütünsel 

eğitimi için gerekli araç ve eylemlerdir. Bu bakımdan değerler 

eğitimi çok önemlidir. 

Değerler eğitimi konusunda Gürpınar tarafından Whitehead, 

Telfer ve Lambert’in yazdığı 2016 basımı olan (değerler, 

tutumlar, davranışlar) yeni bir kitap çevrildi.

70 

Bu konuda uygulanabilecek adil oyun kontratı vardır: 

Kurallara uyarım 

Hakemlere ve kurallara saygı gösteririm 

Rakip takım oyuncularına saygı gösteririm. 

Herkese oynaması için eşit şans tanırım. 

Her zaman kendimi kontrol ederim.

71 

Semra DEMİRER 

(Türkiye Milli Olimpiyat Komitesi 

fair-play komisyonu üyesi) 

29.07.1963 tarihinde Amasya Göynücek’te doğdu. Gazi 

Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenliği bölümünü 

bitirdi. Pek çok okulda beden eğitimi öğretmenliği ve Avrupa 

Kolejinde Müdür olarak görev yaptı. Pek çok sosyal projeler 

hazırladı ve uyguladı. Basketbolda birçok milli oyuncunun yetişmesinde 

katkı sağladı. Türkiye Basketbol Federasyonunda 

eğitim kurulu üyesi olarak görev yaptı. İstanbul Üniversitesi 

Besyo Spor Yöneticiliği öğretim görevlisi ve Türkiye Milli 

Olimpiyat Komitesi fair-play komisyonu üyesidir. Ayrıca, UPS 

Kültür ve Spor Kulübü koordinatörü olarak görev yapmaktadır. 

MİLLİ OLİMPİYAT KOMİTESİ 

FAİR PLAY YAKLAŞIMI 

SEMRA DEMİRER 

Hz. Mevlana diyor ki: Sonsuz bir karanlığın içinden doğdum 

ışığı gördüm. Korktum ağladım zamanla ışıkta yaşamayı öğrendim. 

Karanlığı gördüm korktum. Gün geldi sonsuz karanlığa 

uğurladım sevdiklerimi ağladım. Doğumun, hayatın bitmeye başladığı 

an olduğunu, aradaki bölümün ölümden çalınan zamanlar 

olduğunu anladım. Kendimi bir dürttüm. Hayat felsefem ne ola-

72 

cak? O ölüme koşarken ne yapman gerekiyor? İşte ağaç yaşken 

eğilir derler ya çocukları aldım hedef olarak ve Yaradan’ın insana 

verdiği en önemli şey, hayvanlardan ayırdığı şey sevgi diye büyük 

bir kavram var. Sevgiyi seçtim. Çocuklarımı eğitirken sevginin 

ne kadar önemli olduğunu unutmadım. Yaşam yolculuğumuzda 

Yaradan’ın bize ve yeryüzündeki bütün insanlara verdiği tek eşit 

şey zamandır. Dünyadaki her insanın bir günü 24 saattir. Bir haftası 

168 saattir. Dünyaları deviren pehlivanlar var, rekorlar kıran 

insanlar var, hiçbiri benim bir günüm 24 saat 1 salise diyemez. 

Bunu nasıl değerlendirebileceğimiz bize bağlıdır. Bu, yaşamsal 

yolculukta insanların temel seçenekleri olur. Seyirci olmak, yolcu 

olmak ve sürücü olmak gibi… 

Seyirciler genelde rahat koltuklarına otururlar ve karşılarına 

ne sunulursa onu seyrederler. Yolcular ise kendi sorumluluklarını 

bir başkasının eline verirler ve onların kullandığı arabada 

kâh dedikodu yaparak kâh eğlenerek kâh mutsuz olarak, şikâyet 

ederek yolculuk sürerler. Sürücüler ne yapar? Kendilerinden emin 

olarak yola çıkarlar. Aracın tipi modeli ne olursa olsun umurlarında 

değildir. Önce ailelerini, uluslarını, bayraklarını ve sonunda 

insanlığı bir yerden bir yere güvenli bir şekilde taşırlar. İşte benim 

hedefimde sürücüler yetiştirmek. Sorumluluk alabilen, sevgiyi 

bilen, insana değer veren sürücüler yetiştirebilmek. Ben, ellerimi 

önemserim. Neden biliyor musunuz? Çünkü çok çocuğun başını 

okşayarak hayata bakışını değiştirdim. Bir erkek öğrenci dedi ki 

bana: Semra öğretmenim (kod adım anne, herkes anne der bana), 

“Semra annem orası bir bataklık, size tutunan yukarı çıkıyor” 

dedi. Bu, benim için hayatımdaki en büyük ödül. Kupadan, paradan 

her şeyden önemlidir. Bu sevginin gücünü bilerek çocukları 

eğittiğiniz zaman size ödülleriniz çok büyük dönüyor. Ben bir 

Cumhuriyet kadınıyım ve bununla gurur duyuyorum. Başöğretmenimiz 

Mustafa Kemal Atatürk demiş ki: “Çocuk demeyiniz o 

isterse bir halkı uyandırır, bir kutbu keşfeder, bir vatan oluşturur.” 

İşte bende buna inanıyorum çocuk demeyelim. Çünkü bu ellerle 

sıradan gibi gördüğünüz çocuğun içindeki kahramanı uyandırı-

73 

yorsunuz. O kendini değersiz gören çocuk kanatlar takıyor uçmaya 

başlıyor. Bir de buna yüreğinizi eklerseniz... Çok fazla bir 

şey yapmıyorsunuz ama ona güven veriyorsunuz. O çocuğun bir 

daha genç olma şansı yok. İşte sizin gibi işine sahip işine saygılı 

iş ahlakı olan antrenörlerin, sizin gibi spor yöneticilerinin elinde 

yetişecekler. Sorumluluğunuz çok büyük. O giydiğiniz eşofmanlar 

sizin şerefiniz, namusunuz, sizin milli formanız. Gurur 

duyun bu mesleği seçtiğiniz için. Ne kadar önemli olduğunuzu 

unutmayın. Eğer bu ülkede birileri önemli, değerli çok önemli 

bir şey yapacaksa, bu ülkeye katkıda bulunacaksa inanınki bunlar 

spor eğitmenleri, sanatçılar ve tabi sosyologlar. Ama önce spor 

eğitmenleri, sanatçılar yapacak. Siz örneksiniz, vitrinsiniz. Bana 

üniversitemde şu öğretildi (Çok önemli öğretmenlerim oldu, çok 

şanslıyım): Siz beden eğitimi öğretmeni olarak, antrenör olarak 

gittiğiniz okulların gizli müdürlerisiniz. Bütün okulu siz yöneteceksiniz. 

Perde arkasında da siz yöneteceksiniz dediler. Ben bunu 

hiç unutmadım. Her zaman bahçeydi benim görev yerim, şeffaftı, 

herkes görüyordu. Beni sadece çocuklar değil halkta görüyordu. 

Anne babaları da eğitiyordum. Elime mikrofonu aldığım zaman 

istiklal marşını okurken, gururla bütün bağcıların bahçesine söyletiyordum 

istiklal marşını. Ne kadar önemlidir biliyor musunuz? 

Bu nedenle öğretmenlerin, antrenörlerin eserleri, ödülleri öğrencileridir. 

Yetiştirdiği öğrencileridir, sporcularıdır. Onların yetişmesi 

size kupadan, paradan, dolardan ve yaptıkları işlerden daha 

önemlidir. 

Yetiştirdiğiniz öğrenciler sizin eseriniz. İşte bir örnek: Benim 

çeyizlerim var. Çok çok kıymetli çeyizlerim var. Üniversitedeki 

öğrencilerim de mektup yazar bana. Hepsini saklıyorum, yanımda 

taşıyorum, ara ara açıp okuyorum. Güç alıyorum okuyup o 

mektuplardan. 

Bu da Isparta’nın küçük bir köyünden gelen 9 yaşındaki 

bir kız öğrenci. 3 ay yaz okuluna gönderdiler ve çok güzel ödül 

bıraktı. Bunu sizinle paylaşmak istiyorum.

74 

“Öğretmenim canım benim sen tutunca güçlü minik ellerim, 

Bakarsan bana sevecen, parlar gözlerim, 

Öğretmenim anam benim babam benim, 

Hoşgörü ile bak bana. 

Sevgidendir yaramazlığım, 

Al yüreğim armağan sana. 

Öğretmenim, arkadaşım benim dinle benim dertlerimi, 

Sanma dertsizim küçüğüm diye. 

Korkularım var, umutlarım var, 

İç içe dinle beni ne olur çözemesen bile.” 

Sevgi her zaman yolunuza ışık tutsun, beni dinlediğiniz 

için çok teşekkür ederim.

75 

MİLLİ OLİMPİYAT KOMİTESİ 

FAİR PLAY YAKLAŞIMI 

MURAT ÖZBEY 

Kısaca fair-play’i şöyle özetliyoruz: Vicdanın sesini dinlemek. 

Yani vicdan nedir? Tanrı’nın sesini dinlemek gibi daha 

kısa bir özet. Fair-play’i çok güzel özetliyor. Kendi egomuzu 

biraz daha arka plana alarak rakibe saygılı olmak, kendi performansını, 

kendi başarısını göz ardı edip rakibe saygılı olmak gibi 

özellik dersek güzel bir tanım olur. Dünya 1980’li yıllarda bu 

fair-play’in peşine düşüyor, bunu kavramaya çalışıyor. Fair-play 

nedir? 1980’den 50-60 sene kadar geri gidiyorsunuz, ulu önderimiz 

Kemal Atatürk ne demiş: “Ben sporcunun zeki, çevik ve 

ahlaklısını severim.‘’ demiş. Yani ahlak orada fair-play’i çok güzel 

ifade ediyor. Günümüzden 80-90 yıl önce ulu önder Atatürk 

fair-play’i bir cümleyle aslında çok güzel tarif etmiş, bize miras 

bırakmış. Dünya Türkiye’den çok sonra, seneler sonra bu kavramın 

peşine düşüyor ve bunun anlamını kavrıyor. Bunun kıymetini 

bilmeliyiz. 

Biz bu fair-play’i nasıl yapıyoruz? Belki çalışmaları takip 

ediyorsunuzdur medyada. Bizim birinci faaliyetlerimizden 

ilki olarak her sene Türkiye fair-play ödüllerini dağıtıyoruz. 

Arkadaş bizde az var demişti. Az değil, bizim her sene komis-

76 

yonumuz oturuyor, jürimiz tespitlerde bulunuyorlar. Sizlerden, 

üniversitelerden, medyadan, çeşitli kurumlardan, devlet kurumlarından 

bize çeşitli aday tespitlerinde bulunuyorlar. Jürimiz eliyor 

ve davranış dalında, kariyer dalında, tanıtım dalında ödüller 

dağıtıyoruz. Her sene ülkemizden, sadece sporcu değil her daldan 

insanlar, öğretim üyeleri olabiliyor, gazeteciler, yazar, sporcu 

ve yönetici olabiliyor, bu değerli insanları tespit ediyor ve en az 

20-30 kişiye ödüllerini veriyoruz. Bizim açımızdan çok değerli, 

kıymetli insanlar ve bu kişilere ödüllerini veriyoruz. Bu çok yankı 

yapıyor. Bu ödüller Türkiye çapındadır. Biz bu kişileri sadece 

Türkiye‘de ödüllendirmiyoruz. Bu değerli insanları yurtdışında 

da, uluslararası fair-play birliğine bildiriyoruz. Bazı adaylarımız 

geçmişten bu güne kadar yurtdışında da bu büyük ödüle layık oldular. 

Bizim gurur kaynağımızdır bu insanlar. Sizlerin huzurunda 

hepsine teşekkür ediyorum. Bununla ilgili size birazdan örnekler 

vereceğim. Biz bunun dışında göreve geldikten sonra fair-play’in 

tanıtımı için iki buçuk senedir, üniversitelerde fair-play kavramını 

düzenledik ve şehir şehir dolaşıyoruz. 

Bu sene 6-7 Nisan’da buraya geleceğiz. Besyonuza geleceğiz 

ve oraya da bekleriz. Orada, sırf fair-play üzerine güzel, 

ferdi bir konferans olacak. 6-7 Nisan’da kervanlarımız var, gidiyoruz. 

Öğrencileri bu konuda bilinçlendirmeye çalışıyoruz. Niye 

üniversitelere gidiyoruz? Besyolarda geleceğin öğretmenleri geleceğin 

sporcularını onlar yetiştirecekler ve aralarından sporcular 

da çıkacak. Onun için bizim hedefimizde besyolar vardı, spor fakülteleri 

vardı. İki buçuk senedir bunu hedefledik. 

Olimpiyat komitemiz ayrıca ilkokullara da gidiyor. İlkokullarda 

da “OLI” projemiz var. İlkokullar bazında tanıtılıyor. 

Buradaki çocuklara “fair-play uygulamasında en büyük engel 

nedir? Yani sizin evreninizde hangi sorunla karşılaşıyorsunuz?” 

diye sorduğumuz zaman bu konuda bütün çocuklar maç seyrederken 

duydukları küfürle başlıyorlar. Çocuklar bunun yanlış olduğunun 

da farkındalar.

77 

Onun dışında biz birde fair-play karikatür sergisi yapıyoruz. 

Orada yarışma tertipliyoruz. Dünyanın her tarafından başvurularımız 

oluyor. Böylece iki senede bir 18 yaş altı ve üstü bütün 

herkesi bilinçlendirmeye çalışıyoruz. 

Bize insanlar soruyor siz başka ne yapıyorsunuz? Türkiye‘de 

yöneticileri niye cezalandırmıyorsunuz? Tabi biz böyle bir 

hukuki müessese değiliz, cezalar veremeyiz. Ama insanlara ancak 

tatlılıkla, güzellikle, eğiterek bu fair-play dedikleri şeyi yaygınlaştırabiliriz. 

Başkada yapabileceğimiz bir şey yok. 

Bizim verdiğimiz fair-play ödüllerinden birkaç örnek isterseniz; 

mesela ilk fair-play ödülümüz 1982 senesinde verilmiştir. 

Olimpiyat komitemizin Balkanlarda yaptığı Balkan yelken 

yarışması var. İzmir’de, Ege Denizi’nde yapılıyor. Engelli bir 

sporcumuz var, duyma ve işitme engelli Varol Hepağuçlar diye. 

Çok kıymetli bir yelkencimiz. Yarışma esnasında Yunan rakibinin 

şamandıradan erken dönüş yaptığını fark ediyor, konuşma ve 

duyma engelli olmasına rağmen tekne içinde zıplayarak el kol 

hareketleriyle rakibini uyarıyor ve şamandıradan dönüp diskalifiye 

olmasını önlüyor. Türkiye‘deki ilk ödül Varol Hepağuçlara 

verilmiştir. Böyle güzel bir örnek, Yunan rakibine yaptığı şeyden 

dolayıdır. 

Yurtdışında da Avrupa fair-play birliğinin büyük ödülünü 

kazanmıştır. Yine 1983 senesinde Akdeniz bisiklet turu var. 

Türk bisikletçimiz yarış esnasında Yunan rakibinin bisikletinin 

bozulduğunu görüyor. Yunan rakibinin yedek bisikleti yok. Tabi 

o zamanlar bisikletler çok pahalı, bizim normal bisikletler gibi 

de değil, yarış bisikleti fiyatları daha pahalı. Bizim Türk bisikletçimiz 

hiç çekinmeden kendi yedek bisikletini rakibine veriyor. 

Diskalifiye olmadan yarışını tamamlamasını sağlıyor. Bu da çok 

güzel örneklerden bir tanesi. 

Günümüzde tabi sırf futbolda değil birçok dalda dikkatli-

78 

ce gözlemlerimizi yapıyoruz. Atletizm olsun, judo olsun, yelken 

olsun hemen her alanda adayları dikkatlice topluyoruz, ödülleri 

vermeye çalışıyoruz. Bu seneki ödüllerimiz 3 Mayıs günü İstanbul 

Ataköy’de dağıtılacaktır.

79 


(Almanya Futbol Federasyonu Entegrasyon 

Sorumlusu) 

1960 yılında İstanbul’da doğdu. 1970 yılında Almanya’ya 

taşındı. 1982 yılında Endüstriyel alanda meslek eğitimini 

tamamladıktan sonra Üniversiteyi İşletme Yönetimi alanında 

okudu. 1998 yılında Alman vatandaşlığına geçti. 1999 yılında 

CDU’ya katıldı ve Almanya Kuzeybatı eyaleti Türk-Alman Forumu 

Kurulunda görev yaptı. 2000 yılında Göç ve Entegrasyon 

Çalışma Kuruluna temsilci olarak atandı. Almanya’da ve yurt 

dışında birçok projeleri bulunmaktadır. Özellikle yürütücüsü 

olduğu ‘’Spor Kültürel Engelleri Aşar’’ projesi ile 2005 yılında 

Hessen Eyaleti Entegrasyon ödülünü aldı. 2006 yılında Alman 

Futbol Federasyonuna (DFB) Entegrasyon şube müdürü 

olarak atandı. 

DFB ENTEGRASYON POLITIKALARI VE 

SIĞINMACILARINA YÖNELIK 

UYGULAMA ÖRNEKLERI 

GÜL KESKİNLER 

Herkes için futbol, çocuklarda daha çok çalıştırılan, gerçekleştirilen 

komisyondur. Sosyal sorumluluk olarak UEFA’nın 

ait olduğu 54 tane federasyon var.

80 

Bu federasyonda toplum sorumluluğu nedir? Sadece futbol 

sahasında olmayıp toplumun içindeki görevleri nedir? UE- 

FA’da bu komisyonda bu konuları konuşuyoruz. Buna göre de 

federasyonlara konuştuklarımızı iletmeye çalışıyoruz. Tabi ki her 

federasyonun kendine ait bir sorumluluk düşüncesi vardır. 

Alman Futbol Federasyonu denildiğinde sizlerin aklına ne 

geliyor? İlk önce ben size Alman Futbol Federasyonunu tanıtmak 

istiyorum. Almanya 80 milyon nüfusu olan bir ülke ve yaptığımız 

araştırmalara göre Almanya’da 45 milyon kişi futbolu sever. Yani 

fan olarak görüyoruz. Hafta sonu veya milli maçlarda 45 milyon 

insanın 10 milyonu bu maçları seyrediyor. Alman Futbol Federasyonu’nda 

yukarıda gördüğümüz gibi birbiriyle çalışmaları var. İki 

ayrı kurumdan oluşur: Birisi profesyonel futboldur. DFB de federasyon 

olarak amatör futbol ve toplumsal futbol üzerinde çalışır. 

Bunların ikisi ayrı kurumdur. İkisi de karı koca gibidir. Birlikte 

yaşamları vardır. AFF Dünya üzerinde en büyük sosyal sivil kurumudur. 

8,8 milyon üyesi vardır. Dünya üzerinde bu kadar büyük 

ne bir parti ne de bir başka sivil toplum örgütü vardır. Bunun 

1,1 milyonu kadın, kız çocuğu futbolcudur. Az önce hocamız da 

konuşmasında bayan futbolu mu yoksa kadın futbolumu diye bir 

tartışma olduğunu belirtti. Bundan otuz sene önce meydana çıkmıştır. 

Biz kadın futbolu diyoruz, bayan futbolu demiyoruz. O da 

uzun seneler içinde, çok ünlü bir futbolcu Bacen Bare ilk sorulduğunda 

kadın futbolu demeye ağzı varmıyordu, bayan futbolu 

diyordu. Fakat bayan futbolu teriminin de yerini almadığını öğrendik. 

Yani şimdi kadın futbolu diyoruz. 1,1 milyon kadın, bu 8 

milyonun içinde de her üçüncü futbolcu, her üçüncü üye yabancı 

uyrukludur. Yani benim gibi başka bir yerde doğmuş yahut anne 

babası başka yerden gelmiş. Her üçüncü futbolcunun bir göçmen 

kökenli kişi olduğunu biliyoruz. Her hafta 80 bin maç organize 

ediliyor. Küçük köylerde, kasabalarda, şehirlerde yani amatör 

maçların olduğu, oynandığı her hafta 80 bin maç. 5 yaşından 65 

yaş ve üstüne kadar kulüpler içinde oynayan tüm futbolcularla 

26 bine yakın kulübümüz var. Bunların hepsi amatör kulüpler. 21

81 

tane yerel organizasyonumuz var ve 5 tane de Almanya üzerine 

bölünmüş yerel federasyonlarımız var. Bunlar, AFF’nin nasıl organize 

edilmesi gerektiğine dair stratejik çalışmalardır. 

Bugünkü konumuza gelirsek komisyonlardan bir tanesi 

de sosyal sorumluluk komisyonudur. Bu komisyon ikiye ayrılır. 

Birincisi çok kültürlülük, farklılık, karşı olmak ve bununla birlikte 

hiçbir şekilde insanları ayırmama çalışma grubudur. 

İkincisi de fair-play çalışma grubudur. Ben AFF’de entegrasyondan 

sorumlu olan kişiyim ve benim yanımda bir arkadaşım 

var: O da fair-play konusunda çalışmaktadır. Bu şekilde dört kişi 

de yani hepimiz gönüllü olarak, fahri olarak çalışıyoruz. Federasyonda 

dört kişi sadece bu iş için görevlidir. Bütün konuşmacıların 

ve Ahmet Hocanın da söylediği gibi biz neye karşıyız? Aramızdaki 

yaş değeri bizde yok. Yani 5 yaşından itibaren 65 yaş ve onun 

üzeri herkesin oynaması, her hafta maçlara katılması, antrenmanlara 

katılması ve bunun yanı sıra kulüpler içinde yönetimde olması 

gerekiyor. Yani siz spor yöneticileri olacaksınız. Bu kişilerin de 

yönetici olarak çalışması antrenör, hakem olması ve burada yaş 

sınırı olmadan herkesin kabiliyetleri ve eğitimi doğrultusunda bu 

büyük camianın içinde görev alması gerekiyor. 

İkincisi cinsiyet (gender). Yani kadın erkek ayrımı yoktur. 

Üçüncüsü yaş (age). Bu engel de yok. Ayrıca Almanya’da 3 seneden 

beri Köln’deki engelli kardeşlerimizin maçları da oluyor 

ve Berlin’de turnuvayla birlikte onlarında oyunları oluyor. Bizim 

buradaki kupa maçlarımızda olduğu gibi aynısını engellilere de 

organize ediyoruz. Yani engelli insanları da tamamen içimize alıyoruz. 

Az önce dediğimiz gibi homofobi araştırmalarına göre her 

5. futbolcunun ya lezbiyen ya da homoseksüel olduğu biliniyor. 

Fakat bu Avrupa’da da Almanya’da da ne kadar toleranslı bir toplumda 

olurlarsa olsunlar bu konular küçük düşürücü ya da gizli 

konular olarak kapalı kapılar ardında konuşuluyor. Bunlar açık 

konuşulan konular değildir. İnanç; hiçbir inancın spora değin-

82 

memesine, spor içinde yer almamasına dikkat ediyoruz. Almanya 

çok kültürlü bir devlettir. Bu arada Almanya’da 3,5 milyon 

Müslüman yaşıyor. Bunların en büyük kitlesi tabi ki Türklerdir. 

Son 1,5 senede gelen, Bulgaristan’dan akım yapan Romanlarla, 

Suriye’den, Afganistan’dan, Irak’tan gelen Müslümanlarla birlikte 

şuanda Almanya’da 4,5 milyon kişi İslam dinine mensuptur. 

Etnik grupların (orgin) hiçbir spora girmesine, özellikle futbol 

kulüplerinin içine girmesini istemiyoruz. Çok büyük çalışmalar 

yaparak buralara gelmeye çalışıyoruz. “Age” dediğimiz zaman 5 

yaşındaki çocuğun eğitimi ile 65 yaşındaki bir beyin futbol oynaması 

iki ayrı konudur. Ama herkesi bir araya alarak ve antrenörleri 

de o şekilde eğiterek yolumuza devam ediyoruz. 

Ayrımcılık konusunu kendi tüzüğümüzde yazdığımız gibi 

21 tane yerel federasyona da bağlayarak aynı şekilde uygulanmasını 

ve bunun yanı sıra 26.000 amatör kulübümüzün de bu tüzük 

içinde yer almasını sağlamaya çalışıyoruz. Az önce bahsettiklerimizi 

Almanya çapında tüm amatör kulüplerin içine girerek, 

onların stratejisinin içinde bir parça olarak futbolumuzu görmek 

istiyoruz. 

Zannedersem Profesör Hocamız ilk konuşmasında demişti. 

Bu konu sadece federasyon tarafından veya bir üniversite 

tarafından ele alınıp başarılacak bir konu değil. Bu bir toplumsal 

konudur. Onun için bizim çalışmalarımız, olimpik federasyonla 

birlikte Almanya İçişleri Bakanlığı, Almanya Aile Bakanlığı ve 

Almanya Yabancılar Bakanlığı ile birlikte ve tüm üniversitelerle 

beraber bir komisyonumuz sadece sosyologlar ve spor sosyolojisi 

hocalarından oluşmaktadır. Bunlar 6-8 hafta aralıklarla bir araya 

gelirler. Belirli bir konu üzerinde toplumun konularını, şiddet 

olsun, ırkçılık olsun, homofobi olsun toplum konularını konuşarak 

alttaki komisyonlara fikir verirler. Onların danışmanı olurlar. 

Yani biz komisyonlarda bilimsel çalışmalar yaparak kişilerin yönetim 

içerisinde olmasını veya konsept hazırlamalarını sağlamaya 

çalışıyoruz. Burada konuştuğumuz tüm konular el ele verilip

83 

de giderilecek konular. Bunlar toplumsal konular. Kim tel başına 

sırtına alırsa, fazla yükü almış gibi kamburu çıkar. Bunu ne bir federasyon 

ne yüksekokul ne de bir bakanlık tek başına başarabilir. 

Bu sadece el ele yapılacak büyük bir görevdir. Her zaman bizim 

düşüncemiz şudur ki: hayat en çekirdek yerde gelişir. Yani hayat, 

büyük sorumluklarla başlar fakat onun aşağı doğru parça parça 

inmesi ve parçalar halinde çekirdek aileye kadar inip orada yaşanması 

gerekmektedir. Fair-play için biz de her sene DFB çatısı 

altında yirmi amatör kulübe fair-play ödülü veriyoruz. Sadece 

vermemiz önemli değil. Almanya çapında vermemiz yeterli değil. 

Onun için tekrar aşağı indirip 21 yerel federasyonda da tekrarlıyoruz. 

21 federasyondan aşağıya indiğimiz zaman kasabalara iniyor. 

Yani 26 bin amatör kulübün de tekrar fair-play ödülü verdiği 

kişiler var. Bu küçük çocuk 5 yaşında bir futbolcu veya bir anne 

olabilir. Burada topluma verdiği hizmetlerden, yardımlardan dolayı 

o kişi onore edilmektedir. Fair-play aslında budur. 

Eğitim sadece okulda gördüklerimiz değildir. Federasyonun 

eğitim dallarına indiğimiz takdirde, burada bir sürü hakemlik 

olduğunu görüyoruz. Bunun yanı sıra federasyonun içinde görev 

alan tüm kişilere, bizim gibi çok kültürlü toplumların beraber yaşayarak 

kimsenin dışlanmaması konusunda, birlikte nasıl kupalar 

kazanılır, birlikte nasıl madalyalar kazanılır konusunda seminerler 

veriliyor. Yani sadece hakemlik değil, antrenörlük değil, bunun 

yanı sıra toplumda ne yapabiliriz? Topluma daha nasıl bir değer 

katkı verebiliriz? Bunlar için de her hafta seminerler veriliyor. 

AFF’nin A takımına ya da milli takıma bir Mesut ÖZİL, 

Podolski geliyor. Şuanda Galatasaray’da oynuyor. Bunların hepsi 

göçmen ailelerin çocuklarıdır. Milli takımın da çok kültürlü bir 

kurum olduğunu buradan anlıyoruz. Bu bizim için çok mühim. 

En üstteki A takımının aşağıya vermiş olduğu yankı bizim için 

önemlidir. Antrenörlerin aşağıya verdiği yankı çok önemlidir. Süper 

lig maçları izlerken televizyon başında oturan gençlerin, çocukların, 

anne babaların hakemlere karşı olan tavırlarını görüyo-

84 

ruz. Bu tavırlar, cumartesi ve pazar gün birinci lig ve süper ligde 

oynanan maçlardan sonra amatör liglerde de aynen tekrar ediyor. 

Bu konuda süper ligde oynayan futbolcuların da eğitimden geçmesi 

gerekiyor. Bu Alman takımlarında gerçekleşen bir şeydir. 

İngiltere’de de aynı. Çünkü burada her kişinin, her futbolcunun 

toplumun içinde bir yeri olduğu gibi bir de topluma karşı sorumlulukları 

var. O kişinin sorumluluğunu bilmesi lazım. Sen milli 

takımda oynuyorsan, hakem karar vermişse el kol hareketleri ile 

küfürler ederek hareket edemezsin. Bunu toplumun da kabul etmemesi 

gerekiyor. Yöneticilere de; Almaya, İngiltere, Danimarka 

birinci lig kulüplerinin yöneticilerine ceza yerine sosyal görevler 

veriliyor. Yani 1000-100.000 Euro ceza verseniz, o kişiler için 

çok büyük bir para değil. Fakat sen sosyal görevin olarak 6 ay boyunca 

küçük amatör bir kulübün antrenörü oluyorsan o senin için 

daha büyüktür. Yani 10.000-50.000 Euro ceza vermişsen zaten bu 

cezaları kulüpler veya federasyon gibi kurumlar ödüyor. Fakat 

o kişinin sorumluluğunu tekrar hatırlatman lazım. Almanya’dan 

Türkiye’ye gelen zenci vatandaşlarımız sadece mülteciler değil. 

Uzun senelerden beri Fransa’dan, Belçika’dan veya eski sömürgelerden 

Avrupa’ya gelen bir sürü zenci futbolcu var. Bizim için 

o kişilerin pasaportu mühim değil. Almanya’nın her tarafında görebileceğimiz 

pankartlar var. Bir spotta şöyle yazıyor: “scın pas 

spielt keine rolle, seine passe schon”. Yani burada diyor ki “atılan 

pas veya hürriyetin pasaportu mühim değil fakat attığın pas kulüp 

içinde çok mühimdir”. 

Yani burada kelimeyi oynayarak yapmaya çalıştığımız çalışma; 

herkesin toplum içinde bir yeri vardır ve hem yerini hem de 

sorumluluğu alabilmek için birleşme olması lazım. Almanya’da 

bu kolay bir yol değil ancak birlikte çalışıyoruz. Arzu ediyorum 

ki sizin gibi pırıl pırıl gençler de bu konular üzerinde çalışıp Avrupa 

ile birlikte daha uyumlu bir şekilde Türkiye’yi daha güzel bir 

geleceğe taşıyacaktır. 

Hepinize çok teşekkür ederim.

85 

Yrd.Doç.Dr.Necati CERRAHOĞLU 

(Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi 

FATAB Başkanı) 

Lisans eğitimini Ankara Gazi Üniversitesinde tamamladı. 

Askerlik görevinden sonra beş yıl çeşitli liselerde öğretmen 

olarak çalıştı. Daha sonra kazandığı YÖK Bursu ile lisansüstü 

eğitim için Almanya’ya gitti. Yüksek Lisansını TH Darmstadt 

Üniversitesinde Spor Sosyolojisi alanında yaptı, Doktorasını 

Köln Spor Üniversitesi Spor Medyası - Spor Ekonomisi ve 

Spor Yönetimi Enstitülerinde 2004 yılında tamamladı. Halen 

Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor 

Yüksekokulu Spor Yöneticiliği bölümünde Yardımcı Doçent 

olarak çalışmaktadır. 2010 yılından itibaren Futbolda Aktif 

Taraftarlar Birliği (FATAB) başkanlığını yürütmektedir. 

SPORDA NEFRET SUÇLARI İLE MÜCADELEDE 

STK’LARIN YERİ VE ÖNEMİ 

YRD. DOÇ. DR. NECATI CERRAHOĞLU 

STK’ların tanımına bakıldığında; devletten fon almayan, 

bağımsız sivil toplum yapılanmalarıdır. Bunun önemi yada etki 

gücüne bakıldığında genç kuşaklara rol model, idol sunulması 

açısından oldukça önem arz eder. Özellikle futbol diğer branşlara 

nazaran çok ayrı bir önemi var her hafta sonu kitleleri peşinden

86 

sürükleyen bu kadar büyük bir sosyal birliktelik yok. Şampiyonlar 

ligi maçları, Avrupa kupaları bunların hepsini yan yana koyduğumuzda 

çok büyük bir etki gücü olan sosyal bir harekettir. 

Spor toplum ilişkisinde sporun topluma yaydığı faşinizasyon hali 

bunların etkileri bunun devamında Avrupa Birliği’nin de sporu 

önemli bir iletişim enstrümanı olarak tanımlamıştır. Avrupa Birliği 

2007 yılında yayınladığı “Sporda Beyaz Kitap” isimli raporu 

ile de sporun Avrupa’da genel çerçevesini çizmiştir. 

Sporda nefret suçları ile Avrupalı STK’lar 1990’lı yıllardan 

itibaren mücadele etmeye başlamıştır. Alman STK’sı BAFF 

“herkes en güzel oyun futbolu hiçbir korku ve endişe içerisinde 

olmadan oynama, izleme, konuşma, kritik etme hakkı ve 

özgürlüğü vardır” sloganı ile örgütlendi. Alman Futbol Federasyonu 

(DFB) Başkanı ve Alman Cumhurbaşkanı nezdinde görüşmelerde 

bulundular, taraftarların hakları konularında temaslarda 

bulundular. 

“Football Against Racism in Europe” (FARE) isimli 

netzwerk tüm Avrupa genelinde STK’ları bir araya getirerek çatı 

rolü oynadı. FARE öncülüğünde Avrupa Komisyonu İnsan Hakları, 

İletişim ve Spor birimi raportörü Emine Bozkurt (Hollanda 

Milletvekili) ile FARE Direktörü Piara Powar Avrupalı STK’ları 

Discrimination and Match Fixing in Sport Conference isimli 

organizasyon için Avrupa Parlamentosuna Brüksel’e davet etti. 

Türkiye’den sadece FATAB Derneği kurumsal olarak organizasyona 

davet edildi. 

FARE isimli network yapılanması, 1-3 Kasım 2011 tarihlerinde 

Londra’da Seminer düzenledi ve Avrupa’nın 27 ülkesinden 

farklı STK’ları davet etti. Türkiye’den davet edilen tek STK 

Futbolda Aktif Taraftarlar Birliği (FATAB) Derneği oldu. FC Celsea 

Kulübünün Milenyum Süitinde yapılan toplantılarda FATAB 

adına Dr. Necati Cerrahoğlu ve Dr. Mustafa Yunus Eryaman sunum 

yaptı. İslamafobinin de bir nefret suçu olduğu konusunda

87 

yapılan sunum sonrası, konunun önemi yeterince açıklandığından 

olacak ki “İslamafobi” de nefret suçları kapsamında kategoriye 

dahil edilme kararı alındı. 

FARE Avrupa Komisyonu ile seviyeli ilişkiler içerisinde 

hareket etmekte, AB’nin 2007 yılında yayınlanan Beyaz Kitap 

isimli raporunda FARE ismen tavsiye edilmekte ve AB ve aday 

ülkelere FARE etkinliklerinin desteklenmesi tavsiyesi yer almaktadır. 

Avrupa’da bir başka aktif STK da Avrupa Futbol Taraftarlar 

Birliği (Football Supporters Europe) olan FSE’dir. 2008 yılında 

kurulmuş olup, düzenli olarak Futbol Taraftarlar Kongresi 

(EFFC) yapmaktadır. Avrupa Futbol Taraftar Kongresi yıllık olarak 

FSE üyesi yerel taraftar grupları ve o şehirdeki veya ülkedeki 

diğer taraftar gruplarıyla birlikte FSE tarafından organize edilir. 

Kongrenin amacı taraftarların sorunlarını çözmeye yardımcı olmak 

ve taraftar diyaloğuna katkı sağlamaktır. Futbol taraftarları, 

taraftar grup temsilcileri, Avrupa futbolunun yönetim kurulu 

temsilcileri ile atölyeler, söyleşiler aracılığıyla taraftar kültürünü 

geliştirmektir. Her yıl farklı bir şehirde gerçekleştirilen EFFC 

Kongreleri sırasıyla Londra (2009), Hamburg (2010), Barselona 

(2011), Kopenhag (2012) ve İstanbul (2012) da düzenlendi. 

UEFA Genel Sekreteri Gianni Infantino’nun katılımıyla da 2013 

yılı EFFC Kongresi Amsterdam’da yapıldı. 

EFFC 2012 Kongre hazırlıklarına katkı veren FATAB ve 

Tüm Futbol Taraftarları Federasyonu (TFTF) organizasyon öncesinde 

Ankara’da Gençlik ve Spor Bakanlığı ve Spor Genel Müdürlüğünde 

temaslarda bulundu ve kongrenin başarıyla düzenlenmesinde 

etkin görevler aldılar. 

Türkiye’de Sporda Nefret Suçları ile Mücadele eden ilk 

STK Futbolda Aktif Taraftarlar Birliği (FATAB) Derneğidir. Ocak 

2010 tarihinde Çanakkale’de akademisyenler tarafından kurulan

88 

dernek entelektüel konuları kendisine çalışma alanı olarak belirlemiş 

ve bir düzine aktivite sergilemiştir. Bunlardan bazıları; 

• Mayıs 2010’de “1. Uluslararası Sporda Irkçılıkla Mücadele” 

Sempozyumu düzenlemiştir. 

• Haziran -2010’da “Şimdi Hareket Zamanı” isimle AB – Hibe 

Projesi kazanmış, böylelikle alt yapısını kurmuş ve tanıtımlara 

başlamıştır. 

• Kasım -2010’da “Tüm Yönleriyle Futbolda 12. Adam Taraftar” 

isimli Çalıştay düzenlemiştir. 

• Mayıs-2012’de “2. Uluslararsı Sporda Ayrımcılık” Sempozyumu 

düzenlemiştir. 

• Mart-2016’da “3. Uluslararsı Sporda Nefret Suçları” Sempozyumunu 

düzenlemektedir. 

Nisan 2012 tarihinde Anadolu Taraftarlar Federasyonu 

genel kurula giderek adını Tüm Futbol Taraftarları Federasyonu 

olarak değiştirmiş ve daha geniş kitlelere açılma konseptini benimsemiştir. 

Dönemin Genel Başkanı Abdullah Tuğbay, EFFC 

İstanbul Kongresi hazırlıkları öncesi ve Kongre sırasında aktif 

desteklerini FSE’ye vermiş ve İstanbul Kongresinin başarıyla 

gerçekleştirilmesinde rol oynamıştır. 

Türkiye de STK’lar için genel bağlamda söylenen bir 

söz vardır ‘VUR KIR PARÇALA BU MAÇI KAZAN’ böyle bir 

standart söylem eskiden beri süregeliyor ve bununla beraber kazanmak 

adına ticarileşmenin başladığı tarihten itibaren spor kültüründe 

çok yıkıcı olaylarında 21. Yüzyılın başlarından itibaren 

literatürümüze girdiğini görüyoruz. 

Avrupa da çok entelektüel STK’lar bir tepki olarak kuruldu 

ve ciddi söylemlerle yapılanmaya başladılar bunlar daha 

ziyade taraftar kimliğinden sıyrılarak herkesin ortak paydası olan 

konulara odaklanarak ortak kazanımlar adına bazı mücadeleler 

verdiler.

89 

Özelliklede futbol isimli ürünün; daha uygun daha rahat daha az 

ticarileşmiş şekilde topluma sunulması konusunda örgütlenmeler 

kurarak önemli güçlere ulaştıklarını literatürden izliyoruz. Bunlardan 

bir tanesi kısa adı FARE olan Avrupa da ırkçılığa karşı 

sosyal ağlardır. Bunlar nefret suçlarında tartıştığımız; 

1. Irkçılık, 

2. Ayrımcılık, 

3. Aşağılama 

4. Yabancı düşmanlığı ve 

5. İslamafobi 

üzerine ciddi çalışmalar yapmaya devam ediyorlar. 

Spor STK’larının örgütlü talepleri 

• Bilet fiyatlandırılmasının kontrol altında tutulması 

• Organizasyonlarında taraftarlarının daha çok söz sahibi olması 

• Tribünde geleneksel biçimde ayakta durulacak alanların olması 

• Maçların TV çıkarlarına göre ayarlanan zamanlarda değil de 

yine geleneksel cumartesi saat 15:00 te oynanmasına yönelik 

kampanyalar düzenlenmektedir. 

Ticarileşme Karşıtı Anlayışlar 

Taraftarların ticarileşme karşıtı hareketleri sermayeyi 

de hedef almaktadır. 2005 yılında borsada kötü günler yaşayan 

Almanya’nın ünlü kulüplerinden BVL-Borussia Dortmund’un 

hisselerini satın alan İstanbullu iş adamı Sadettin SARAN taraftarların 

yoğun muhalefeti ve kamuoyuna baskısı sonucu elindeki 

hisselerini devrederek, kulüple bağlantısını sonlandırmıştır. Bu 

olayın benzeri medyada büyük yankı uyandırmıştır. İngiltere’de 

1998 yılında yaşanmıştır. Manchester United Kulübünü satın almak 

için teklif veren uluslararası medya imparatoru MURDO-

90 

CH’un girişimi, oluşturulan taraftar grubu tarafından gönüllülük 

esasına göre çalışılarak engellenmiştir. Bu kampanya dahilinde 

sürdürülen çalışmalarda ; bir çok tanınmış kişinin katkıları ve 

şehrin iş adamlarının desteği yanında dünyanın çeşitli yerlerinden 

takımları kendi istekleri dışında sermaye gruplarınca satın 

alınmış yada el değiştirmiş başka kulüp taraftarlarının özveriler 

ile durdurulmuştur. 

Türkiye Sporda Nefret Suçları ile mücadele anlayışı çok 

yeni olup, konu yeterli önemi henüz görmemiştir. Kamu düzenini 

de etkileyen Taraftarlar üzerine henüz akademik çalışmalar 

da başladığı söylenemez. Yapılan araştırmalar ve çalışmalar 

emekleme dönemindedir. Avrupa Futbol Federasyonları birliği 

UEFA verilerine göre Türk Futbol Taraftarları olaylar çıkartmada 

ve ceza verilmesinde listede üst sıralarda olduğu halde konunun 

akademik araştırmalarda yeterli önemi görememesi oldukça düşündürücüdür.

FOTOĞRAFLARLA 

SPORDA NEFRET SUÇLARI SEMPOZYUMU 

91

92

93

94

95

96

97

98

99

100

101

102

103

104

105

106

107

108

dergi

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?